De Rotterdamse Klep:
een eenvoudige bergingsmethode voor boeken
Stadsdepot Dordrecht bewaarplaats voor culturele collecties
Permanent pixels
HET UTRECHTS ARCHIEF WINT KORT GEDING ZATERDAGSLUITING
nieuws uit het veld
VROEGE KAART 'S-HERTO-
GENBOSCH ONTDEKT
nieuws uit het veld
7
NIEUWS
u i t
Op het bedrijventerrein Dordtse Kil
III is dit jaar een voor Nederland uniek
stadsdepot gebouwd, waar alle gemeente
lijke collecties onder één dak worden
bewaard. Dit najaar zijn alle collecties van
het Stadsarchief, het Dordrechts Museum,
SIMON VAN GIJN - museum aan huis en
bureau Monumentenzorg en Archeologie
verhuisd naar het nieuwe stadsdepot. Op
16 november is het stadsdepot na een
jarenlange voorbereiding en maandenlan
ge verhuisperiode, officieel in gebruik
genomen als bewaarplaats voor de collec
tie Dordrecht. In een architectonisch fraai
gebouw huizen duizenden objecten. De
v x&sgejB
collecties worden onder optimale klimato
logische omstandigheden achter slot en
grendel bewaard. Het depot is in zekere
zin ook experimenteel, omdat is gekozen
voor het scheiden van de bewaar- en raad-
pleegfunctie van de archieven.
In juni 2005 besloot het bestuur van
Het Utrechts Archief de studiezalen op
zaterdagochtend te sluiten in de maanden
september en oktober. Na uitgebreid
onderzoek naar de kosten en baten van de
zaterdagopenstelling besloot het bestuur
de studiezalen de sluiting op de zaterdag
ochtenden voort te zetten. Enkele bezoe
kers vochten deze beslissing in een kort
geding aan. Op 1 november heeft de rech
ter de volgende uitspraak gedaan:
Het bestuur van Het Utrechts Archief is in
redelijkheid tot haar beslissing gekomen dat
de zaterdagopening niet langer gehandhaafd
kan wordendit oordeelde de voorzieningen-
rechter van de rechtbank Utrecht in zijn von
nis van vandaag naar aanleiding van het
kort geding dat een aantal bezoekers tegen de
zaterdagsluiting aanhangig had gemaakt.
De bezoekers hadden gevorderd dat het
bestuur van Het Utrechts Archief gedwongen
zou worden de zaterdagsluiting ongedaan te
maken op straffe van een dwangsom. Deze
vordering is door de voorzieningenrechter
afgewezen, waarbij de betreffende bezoekers
zijn veroordeeld in de proceskosten.
Voor zover bekend heeft een rechter nog
nooit een oordeel moeten geven over de
openingstijden van een publiek orgaan
zoals Het Utrechts Archief. Het is in dit
opzicht een unieke uitspraak.
De voorzieningenrechter is het met Het
Utrechts Archief eens dat het bestuur een
grote beleidsvrijheid toekomt inzake de
openstelling van het archief. Het bestuur
mag dan ook vanwege bedrijfseconomi
sche motieven tot een sluiting op de za
terdagochtenden overgaan. Het Utrechts
Archief heeft daarbij volgens de rechter
voldoende aannemelijk gemaakt dat de
benodigde menskracht voor de voorge
nomen verplaatsing van het frontoffice
naar de Hamburgerstraat en de digitalise
ring van het archief, een dergelijke beslis
sing rechtvaardigen. Omdat Het Utrechts
Archief daarnaast ook nog op donderdag
avonden geopend blijft, oordeelt de rech
ter dat 'de openbaarheid en toegankelijkheid
van het archief met de thans geldende ope
ningstijden nog immer voldoende gewaar
borgd worden.
Het bestuur van Het Utrechtse Archief is
verheugd over de uitspraak omdat deze
duidelijkheid geeft dat het bestuur onder
meer terzake de openingstijden een grote
beleidsvrijheid heeft. Volgens interim
directeur van het archief Tony Nijen-
kamp is het goed om vast te stellen dat
de rechter begrip heeft gehad voor de
argumenten waarom de sluiting op zater
dagochtend nodig was. Zodra het front
office aan de Hamburgerstraat zal wor
den geopend, zullen de openingstijden,
waaronder die op zaterdagochtend,
opnieuw worden bezien.
Tijdens de voorbereiding van een
boekuitgave van historische kaarten zijn
medewerkers van de gemeente 's-Herto-
genbosch op het spoor gekomen van een
zeer vroege kaart van de Brabantse vesting
stad. Het betreft een militaire overzichts
kaart uit het midden of de tweede helft
van de zestiende eeuw. De kaart bevindt
zich in een archief in Turijn en geeft de
stad weer met omliggende gehuchten als
Hintham, Orthen en Franckenhofstad
(richting Vught). De kaart is met name in
de weergave van de bebouwing in het bui
tengebied nauwkeurig, het stratenpatroon
en de bebouwing binnen de wallen zijn
niet ingetekend. Dit heeft ongetwijfeld
met de militaire functie van de kaart te
maken, die vermoedelijk gediend heeft om
de inundatie van de stad in beeld te bren
gen. Samen met de bekende stadsplatte
grond van Jacob van Deventer uit ca. 1545
en enige enkele afbeeldingen behoort deze
vondst tot de oudst bekende kaarten van
's-Hertogenbosch.
archievenblad
december 2005
het veld
Mail uw nieuws naar: bureau@kvan.nl
Anders dan bij archiefma
teriaal is het bij bibliotheken
niet altijd vanzelfsprekend dat
de objecten verpakt worden.
Soms wordt een selectie ge
maakt van extra kwetsbaar of
extra waardevol materiaal dat
verpakt wordt; vaak blijft een
groot gedeelte van de boeken
onverpakt op de plank staan.
Dat het verpakken van boeken
en ander materiaal de levens
duur van de objecten verlengt
is algemeen bekend. Een doos
beschermt tegen licht en stof
en kan eventuele schommelin
gen in klimaat gedeeltelijk op
vangen.
Voor het verpakken van biblio
theekmateriaal zijn er verschei
dene opties aanwezig: men kan
kiezen voor een boekschoen,
een cassette, een fasedoos of
een gewone archiefdoos (die er in ver
schillende maten is). Als er echter heel
veel verpakt moet worden en men toch
de boeken niet definitief en geheel aan
het oog wil onttrekken, bijvoorbeeld
omdat ze voor raadpleging en tentoon
stellingsdoeleinden nog wel eens uit de
kast moeten komen, zijn deze 'een-stuks-
verpakkingen' minder geschikt en boven
dien kostbaar en tijdrovend. Verschei
dene instellingen hebben al naar oploss
ingen gezocht. Zo is door de UB Utrecht
in samenwerking met de firma Jansen en
Wijsmuller een doos ontwikkeld, waarin
een aantal boeken naast elkaar op de
planken kan worden geplaatst. De doos
opent naar de voorzijde en kan worden
dichtgeklikt.
De bibliotheek van het Gemeentearchief
Rotterdam bestaat uit 90.000 titels.
Slechts een zeer klein gedeelte hiervan is
verpakt. De boeken staan in metalen kas
ten. Graag wil men op het GAR al het
bibliotheekmateriaal verpakken. Miran
da Demuijnck en Leonard van der Sluijs,
medewerkers van de afdeling Conser
vering Restauratie van het GAR, heb
ben een methode bedacht om dit op een
eenvoudige, snelle en goedkope manier
ten uitvoer te brengen: de Rotterdamse
Klep.
De firma Veha levert aan het GAR zuur
vrij archiefkarton dat voldoet aan de
ICN-kwaliteitseisen, precies op de maat
van de breedte van de kastplank. Hiervan
worden platen gesneden met een lengte
die de diepte van de kastplank beslaat
plus de hoogte tot de erboven gelegen
kastplank. In het karton worden vervol
gens twee gaten uitgestanst om voor de
nodige verluchting te zorgen en om de
klep te kunnen openen. Het karton
wordt vervolgens gerild op de overgang
tussen kastplank en hoogte. Tenslotte
wordt het karton op de kastplank vastge
zet met magneet en ook bovenaan aan de
binnenzijde van de klep wordt over de
totale breedte magneet bevestigd, dat
vastgeklikt kan worden op de erboven
liggende plank.
Op deze manier worden de boeken op
een gemakkelijke en goedkope manier
verpakt en is het ook zeer eenvoudig om
de klep weer te openen en de boeken uit
de kast te nemen indien dat voor raad
pleging of tentoonstelling gewenst is.
Archieven, bibliotheken en musea
digitaliseren steeds vaker kwetsbare
objecten zoals historische foto's om cul
tureel erfgoed beter toegankelijk te
maken via het internet. Op dinsdag 1
november is René van Horik gepromo
veerd aan de TU Delft op een proef
schrift over de duurzaamheid van digita
le objecten, getiteld 'Permanent Pixels.
Building blocks for the longevity of digi
tal surrogates of
historical photo
graphs'. Om his
torisch beeldma
teriaal zodanig
digitaal te bewa
ren dat toegang
en gebruik in de
verdere toekomst
gegarandeerd
kunnen worden,
moeten specifieke standaarden, proto
collen en software worden gebruikt,
waarmee zowel het beeld zelf als de
begeleidende gegevens worden vastge
legd. Dat is een arbeidsintensief proces,
zo blijkt uit het proefschrift. Het proef
schrift laat zien hoe recente initiatieven
als Open Access en Open Archives de toe
gang tot gedigitaliseerd beeldmateriaal
bevorderen. Diezelfde ontwikkeling is
ook de aanleiding voor de recente start
van DANS (Data Archiving and Net
worked Services), waaraan de René van
Horik als projectleider is verbonden.
René van Horik
december 2005
archievenblad
