Alles loopt op rolletjes...
L
Koninklijke Eijsbouts
Klokkengieterij en Fabriek
van Torenuurwerken te Asten
...met onze vernieuwde verrijdbare Archief oplossingen.
LOEK NIJHOLT
ARCHIEFSERVICE B.V
Restauratieatelier
'De Tiendschuur'
m
FOCUS ON CUSTOMER SATISFACTION
IE
bruynzeel
Bij calamiteiten buiten kantooruren:
06 - 538 96 318
irmrrrnn
hofleverancier
Een lijn met een nieuwe kijk op verrijdbare Archief oplossingen. Niet alleen dankzij het revolutionaire ontwerp.
Maar ook vanwege de diverse uitvoeringsmogelijkheden. Flexibel, toegankelijk en kostenefficiënt. Iedere kubieke
centimeter wordt optimaal benut. Betrouwbaar doordat onze producten voldoen aan alle belangrijke internationale
kwaliteits- en veiligheidsnormen.
Laat u inspireren, vraag de nieuwste catalogus aan, kijk op www.bruynzeel.org of neem contact op met +31 (077) 306 90 00.
323
W"T S&i
Bruynzeel Storage Systems BV Industrieterrein 7 Postbus 7118 5980 AC Panningen - Nederland Tel.: +31 (0)77 306 90 00 Fax: +31 (0)77 307 81 33 www.bruynzeel.org
advisering
projecten
documentaire informatievoorziening
archiefbewerking
archiefopslag
Een bekende naam, die staat voor langdurige en brede
ervaring. Deskundigheid, klantgerichtheid en kwaliteit staan bij
ons voorop. Daardoor zijn onze adviezen op maat
gesneden oplossingen. Ook voor de voorbereiding en uitvoering
van projecten staan wij voor u klaar, evenals voor veranderingen
bij uw documentaire informatieverzorging en de
bewerking van uw archieven.Tenslotte bieden wij opslag
van archieven aan in ons eigen archiefdepot.
GOED ARCHIEFBEHEER HEEFT AANDACHT
NODIG. PERSOONLIJKE SERVICE. ONAFHANKELIJK
ADVIES.DAT KUNNEN WIJ U GEVEN.
Bel, schrijf, fax of e-mail voor meer informatie:
Koningsweg 13 C
68I6TC Schaarsbergen
06-26042160
e-mail: loeknijholtarchief@hetnet.nl
onderdeel van Diamant-Groep Tilburg
Archiefrestauratie
Papierconservering
Charterrestauratie
Iniijstwerk
Handboekbinderij
Vacuüm vriesdrogen
Behandeling van brand-, roet- en waterschade
calamiteitenservice
Insulindestraat 5, 5013 BA Tilburg
Postbus 4123, 5004 JC Tilburg
Telefoon: 013 - 46 41 777 Fax: 013 - 46 41 771
E-mail: tiendschuur@diamant-groep.nl
Door Gerdie Huijbregts-Nuwenhoud*
Het Archievenblad besteedt in dit regeringsju-
bileumjaar van koningin Beatrix aandacht aan
enkele koninklijke ondernemingen en hofle
veranciers en hun archieven. Deze keer is de
beurt aan Koninklijke Eijsbouts Klokkengie
terij en Fabriek van Torenuurwerken te Asten.
Al eeuwenlang spelen klokken en uurwerken
een belangrijke rol in ons dagelijks leven.
Torenklokken kondigen verdriet en vreugde
aan. Verdriet bij begrafenissen, rampen en
herdenkingen, vreugde bij overwinningen,
staakt-het-vuren, trouwerijen en geboortes.
Op de laatste dag in december wachten we
gespitst en gespannen tot een torenuurwerk
middernacht aangeeft en klokkengelui het
begin van een nieuw jaar inluidt.
Wereldwijd hangen klokken, uurwer
ken en beiaarden die vervaardigd zijn door
de Koninklijke Eijsbouts Klokkengieterij
en Fabriek van Torenuurwerken te Asten.
In de Domtoren in Utrecht hangen zeven
grote luidklokken van het bedrijf. De bei
aard van de Grote Kerk in Dordrecht werd
in 1999 onder andere uitgebreid met een
tien ton wegende luidklok. De zwaarste
ooit in Nederland gegoten klok (12.500
kg.) werd vervaardigd voor het National
De reizende beiaard van Eijsbouts. Deze vier-octaafs bei
aard (49 klokken) is gemonteerd op een aanhangwagen en
kan derhalve op elke plaats in of buiten Nederland
bespeeld worden door een beiaardier ter opluistering van
festiviteiten, ledereen kan deze mobiele beiaard huren.
War Memorial Carillon in Wellington,
Nieuw Zeeland. Beiaarden van de
Koninklijke Eijsbouts klinken ook op de
campussen van Amerikaanse universitei
ten, waaronder die van Ann Arbor en
Michigan.
Van horloge tot beiaard
Horlogemaker Bonaventura Eijsbouts
(1847-1920) zette in 1872 in een kleine
werkplaats, achter zijn huis, een 'fabriek
van torenuurwerken' op. Zijn werkplaats
bleek al snel te klein en werd daarom in
1905 vervangen door nieuwbouw. Op die
plek is het bedrijf tot op de dag van van
daag gevestigd. Onder leiding van
Bonaventura's zoon Johan (1878-1943),
die op vijftienjarige leeftijd in zijn vaders
bedrijf was komen werken, werd het pro
ductenpakket van Eijsbouts uitgebreid met
slag- en luidklokken. Johan begreep dat
een torenuurwerk een slagklok nodig heeft
om de hele en halve uren aan te kondigen.
In het verlengde hiervan ligt de luidfunctie
van dezelfde klok. Om die reden besloot
hij bij gerenommeerde klokkengieters in
ons land en in België kerkklokken in te
kopen. Gelijktijdig met deze nieuwe ont
wikkeling ontstond met name in ons land
en bij de zuiderburen een hernieuwde
belangstelling voor de beiaard als muziek
instrument. Een voor de hand liggend
gevolg was dat Eijsbouts zich ook ging toe
leggen op het bouwen en installeren van
complete beiaardinrichtingen. In 1924
deed Tuur Eijsbouts (1908-1994), de oud
ste zoon van Johan, zijn intrede in het
bedrijf. Onder zijn leiding werd in 1947 de
eerste klok in het bedrijf gegoten en in
1949 de eerste beiaard. Deze stap bleek van
cruciale betekenis voor het voortbestaan
en de geschiedenis van het bedrijf. Na de
dood van zijn vader Johan zorgde Max
Eijsbouts (1922-1976) ervoor dat de naam
en faam van Eijsbouts tot ver over de
landsgrenzen ging klinken. In 1976 kwam
de bedrijfsleiding voor het eerst in handen
van een man van buiten de familie. In
1996 werd Joost Eijsbouts (1961), de zoon
van Max, algemeen directeur waarmee de
125-jarige traditie als familiebedrijf een
vervolg kreeg. Het predikaat 'koninklijk'
werd in 1972 verleend, bij het honderdja
rig bestaan van de onderneming.
Bedrijfsarchief
Koninklijke Eijsbouts beschikt uiter
aard over een archief. Dit gaat echter niet
terug tot het jaar van oprichting. Rond
1970 was het archief ondergebracht op de
zolder van de voormalige directeurswo
ning en vandaar zijn de stukken verhuisd
naar een leegstaande hal in Asten.
Vervolgens naar een naast het bedrijf gele
gen leegstaand pand, en na de verbouwing
van Eijsbouts eind jaren tachtig, is het
ondergebracht in enkele ruimtes van het
huidige bedrijfsgebouw. Het vermoeden
bestaat dat wellicht bij al deze verhuizin
gen wat archiefmateriaal verloren is
gegaan. Enige jaren geleden is op de huidi
ge locatie flinke waterschade ontstaan,
onder andere in een ruimte met archiefdo
zen en ook toen is een deel van de inhoud
van de archiefmappen onbruikbaar gewor
den.
Bezoek aan Eijsbouts van koningin Juliana en prinses
Beatrix in 1951.
Het bedrijfsarchief is voor buitenstaanders
niet openbaar toegankelijk, in een enkel
geval, zoals een onderzoek ten behoeve
van een dissertatie, kreeg een particulier
toestemming om stukken te raadplegen.
Het archief bestaat voornamelijk uit pro
jectmappen die zijn onderverdeeld in
diverse categorieën. Binnenland, buiten
land, beiaarden, torenuurwerken en kunst
opdrachten zijn op plaatsnaam geregi
streerd. Uit de jaren 1910-1930 zijn er nog
gebonden brievenboeken van uitgaande
correspondentie. Verder zijn wat oude kas
boeken bewaard gebleven.
Bij de viering van het 125-jarig bestaan
van het bedrijf in 1997 werd het plan
opgevat om voor medewerkers en oud-col
lega's een beknopte historie te schrijven en
uit te geven. Op basis van de aanwezige
archiefstukken en foto's is dit goed gelukt.
In verband met restauraties en uitbreidin
gen van bestaande beiaarden wordt het
archief regelmatig geraadpleegd. Mede om
die reden is het voor directie en medewer
kers geen optie om het bedrijfsarchief naar
een openbare archiefbewaarplaats over te
brengen. Bij Koninklijke Eijsbouts worden
geen rondleidingen georganiseerd. Wie
meer wil weten over klokken, uurwerken
en beiaarden kan terecht in het Nationaal
Beiaardmuseum in Asten (zie: www.caril-
lon-museum.nl).
Gerdie Huijbregts-Nuwenhoud werkt sinds 1981 als
directiesecretaresse bij de Koninklijke Eijsbouts. mm
december 2005
archievenblad
27
