[De ©aak]
yan
38 I
KVAN nieuws
KVAN Nieuws
Bureau KVAN
Redactie Archievenblad
Over het hellend vlak
Reactie staatssecretaris op onderwijsbrieven
Sbssü
KVAN nieuws
Voor het voetlicht: Roland de Jong
Senior-informatiespecialist Historisch Centrum Overijssel
39
archivarissen
Bureau Koninklijke Vereniging
van Archivarissen in
Nederland.
Voor informatie over de KVAN,
bestelling van publicaties,
aanmelding voor activiteiten en
wijzigingen in de ledenadministratie
kunt u contact opnemen met het
bureau. Kopij voor het Archievenblad,
berichten voor deze rubriek
en mutaties in de Almanak van
het Nederlands Archiefwezen kunt
aan het bureau van de KVAN
doorgeven.
Cruquiusweg 31
1019 AT Amsterdam
Tel. (020) 462 77 27
Fax: (020) 462 77 28
E-mail: bureau@kvan.nl
Internet: www.kvan.nl
Postbank Bureaurekening: 84767
Het is inmiddels algemeen bekend dat het niet ver
standig is om archieven of archiefstukken te kopen.
Hoe meer documenten een handelswaarde krijgen,
hoe groter het risico wordt dat ze worden gestolen.
Denk maar aan de bekende aandelendiefstal in
Amsterdam. Maar wat kun je doen als er iemand
een belangrijk stuk van particuliere herkomst komt
aanbieden? Een stuk dat past in het acquisitiepro
fiel van de dienst en dat historisch belangrijke
informatie bevat. En ook van onverdachte her
komst. Over te nemen voor een aanvaardbare prijs.
Dit overkwam een collega een tijdje geleden. En die
vond een oplossing. Maar was dat, achteraf gezien,
in alle opzichten wel de goede?
Toen het stuk aan het archief werd aangeboden, is
er direct en duidelijk gezegd dat het archief geen
documenten koopt. Geheel naar de geest van de
Nederlandse praktijk en van de beroepscode voor
archivarissen (art. 8: de archivaris mag geen deel heb
ben aan handel in archiefbescheiden). Maar de aanbie
der werd niet rigoreus de deur gewezen. Omdat het
echt ging om een belangrijk stuk, beloofde de archi
varis er nog eens over na te denken. En die kreeg
een inval. Er werd contact opgenomen met de
rechtsopvolger van de oorspronkelijke archiefvor
mer, een niet-armlastige particuliere organisatie. Na
enig overleg was die organisatie wel bereid om het
stuk tegen een (kleine) vergoeding over te nemen
om het vervolgens aan het archief te schenken. Een
elegante oplossing.
Er werd ook afgesproken dat het stuk overhandigd
zou worden aan de bestuurders van het archief.
Invloedrijke personen, ook welbekend bij de schen
kende instelling. Toen de archivaris de gang van
zaken met het bestuur besprak, werd er vol enthou
siasme op aangedrongen om toch vooral te zorgen
voor een feestelijke bijeenkomst (drankjes, hapjes).
En zo geschiedde. Het kostte wel een paar centen,
maar er was nog steeds een situatie waarmee ieder
een tevreden kon zijn.
De tevredenheid verminderde een tijdje later, na
een telefoontje van een van de bestuurders. Die was
benaderd met de vraag of het archief geen speciale
tentoonstelling zou kunnen maken over de schen
kende organisatie. Uiteraard werd over geld niet
gesproken. En daar raakte de archiefdienst op het
hellende vlak. Tentoonstellingen maken op verzoek
van een particulier is iets wat daar binnen het nor
male takenpakket helemaal niet gebruikelijk is. En
wat, gezien de prioriteiten, ook niet voor de hand
ligt. Er is nogal wat ander, en belangrijker, werk te
doen. Maar de bestuurder had zich al half en half
gecommitteerd. In zo'n situatie is er, wat er ook
gebeurt, heel wat uit te leggen - hetzij intern, hetzij
extern.
Geeft de beroepscode voor dit soort gevallen enig
houvast? Indirect wel. Deze zaak raakt aan artikel 8:
de archivaris dient het speciale vertrouwen dat hem
gegeven is aan te wenden in het algemeen belang en te
vermijden dat hij zijn positie gebruikt om zichzelf of
anderen onevenredig te bevoordelen. Door het maken
van een speciale tentoonstelling wordt de schenker
bevoordeeld boven andere archiefeigenaars. En
maakt de archivaris zich kwetsbaar. Het is nog maar
de vraag of het bij dit ene verzoek zal blijven. En
een actie als deze heeft onvermijdelijk een prece
dentwerking. Ook anderen kunnen op het idee
komen om een bestuurder te vragen of het archief
niet een particuliere tentoonstelling (of een boek, of
een diapresentatie) kan maken. En dan is het moei
lijk 'nee' zeggen. Moraal van het verhaal? Pas op dat
je niet terecht komt in een ketting van geven en
nemen. En bewaak de grenzen, wees duidelijk tot
hoever je als archivaris kunt en wilt gaan.
Objectiviteit en onpartijdigheid van de archivaris
zijn, volgens de beroepscode (art. 1) een maatstaf
voor zijn vakbekwaamheid. Deze reputatie moeten
we maar liever niet in de waagschaal stellen.
Yvonne Bos-Rops
s
Staatssecretaris Medy van der Laan heeft het bestuur van de vereniging bij brief van 31 maart 2005 antwoord gegeven op de geza
menlijke brieven van KVAN en DIVA op 12 oktober en 20 december 2004. In deze brieven werd aandacht gevraagd voor de knelpun
ten in het huidige archiefonderwijs, en werd aangeboden om mee te denken over een oplossingsrichting. De vereniging wordt nu
gevraagd om mee te denken over een nieuwe opzet voor het archiefonderwijs. Aan het Nationaal Archief wordt de opdracht verstrekt
om de nieuwe opzet van het archiefonderwijs inhoudelijk voor te bereiden. Behalve de vereniging worden daarbij ook betrokken:
DIVA, de Stichting Archiefschool en het departement.
De staatssecretaris heeft als voornemen om voor 1 januari 2006 besluiten te nemen om die nieuwe opzet met ingang van het school
jaar 2006-2007 ingang te doen vinden.
1 archievenblad juni 2005
Vervolgonderwijs moest hij elders vol
gen. Het werd de HAVO in Emmen en
daarna de Christelijke Hogeschool Win-
desheim. Dit laatste instituut is dé hoge
school voor Zwolle en omgeving, aldus
Roland, die hier de lerarenopleiding
Nederlands-Engels ging volgen. Deze
opleiding werd netjes afgemaakt en kreeg
zelfs een vervolg. Roland ging, wonend
in Zwolle, studeren in Nijmegen en stu
deerde daar aan de universiteit af met
een doctoraalscriptie over het leven en
werk van Joe Orton.
Roland de Jong werd onlangs 36 jaar.
Toch is hij reeds 'senior', maar dan als
informatiespecialist (audio)visueel mate
riaal. Hij is, als opvolger van Dick ter
Harmsel, sinds 1 januari 2004 druk bezig
het beschikbare audiovisueel materiaal
klaar te stomen voor de opening van het
nieuwe gebouw van het Historisch
Centrum Overijssel in maart 2006, met
hierin als kroon op het werk het audiovi
sueel paviljoen!
Fusie
Hoe komt iemand die Engels heeft
gestudeerd nu terecht in het archiefwe
zen en dan ook nog als informatiespecia
list? We vroegen het aan Roland zelf die,
zoals gezegd, werkt bij het Historisch
Centrum Overijssel, in 2000 ontstaan
door een fusie tussen het Rijksarchief in
Overijssel (1838) en het Gemeentearchief
Zwolle (1858). Voor Roland was de tijd
hierna een jaar van fusie en reorganisa
tie, van rechtspositionele zaken en finan
ciële ontvlechting. Dat heeft hij echter
allemaal achter de rug.
Orton
Terug naar Roland, die op 14 juli
1969 ter wereld kwam in het Drentse
Smilde. Hij heeft die gemeente niet
bewust meegemaakt, want een jaar later
verhuisde de familie naar Nieuw
Weerdinge. Hier groeide Roland op en
ging hij naar de lagere school.
'Tegger'
Het studieritme hield Roland nog
even aan de gang door zijn 'kopstudie'
Engels in Amsterdam, een postdoctorale
opleiding die hij volgde om zijn eerste-
graadslesbevoegdheid te halen. Ook dit
kon hij met gepaste trots aan zijn palma
res toevoegen. Na de studie stond de
militaire dienstplicht figuurlijk voor de
deur. Dat zag hij echter niet zitten.
Roland werd als erkend gewetensbe
zwaarde tewerkgesteld bij het
Rijksarchief in Overijssel. Hij gaat hier de
geschiedenis in als de laatste 'Tegger'
(Tewerkstelling erkend gewetensbezwaar
den). Een jaar lang werkte hij hier en
kon, na zijn vervangende dienstplicht tot
tevredenheid van zijn bazen te hebben
voldaan, op contractbasis aan het werk
blijven bij dit Rijksarchief in Zwolle.
Maar liefst vier jaar lang werkte hij via de
Stichting Archiefpersoneel (SAP) op tijde
lijke basis. Toen deze laatstgenoemde
stichting werd opgeheven en de hoeveel
heid werk niet minder werd, kreeg
Roland in 1999 een vast dienstverband
aangeboden.
Stork
Een jaar later volgde de eerder
genoemde fusie tussen rijksarchief en
stadsarchief. Roland ging mee, kwam bij
de afdeling projecten en kreeg vanzelf
affiniteit met het archiefvak. Hier werden
diverse archieven bewerkt en geïnventa
riseerd, met name van kantongerechten
en andere kleine archiefbestanden. Via
archivarissen
de fotocollectie van de voormalige
machinefabriek Stork kwam hij in aan
raking met het fenomeen visueel
archief. Gegrepen door het beeld ver
diepte hij zich intensief in deze materie
en ging het archiefland in om te kijken
hoe andere instellingen hiermee
omgingen. Als klap op de vuurpijl
kwam het verzoek van de Koninklijke
Bibliotheek mee te doen aan het pro
ject Geheugen van Nederland. Roland
had toen naar schatting reeds circa
18.000 objecten beschreven. Overijssel
deed mee, Roland kreeg de leiding van
dit project en het resultaat hiervan is
heden ten dage op internet te zien,
want ongeveer 10.500 foto's van Stork
zijn tegenwoordig op het wereldwijde
web te bekijken.
ADO
In 2004 werd het op één na oudste
regionale categoraal audiovisueel
archief, de Stichting Audiovisueel
Documentatiecentrum Overijssel (ADO),
geïntegreerd in het HCO. Deze stich
ting - met als doel het verzamelen,
opsporen en conditioneren van audio
visueel materiaal - stond onder leiding
van Dick ter Harmsel. Na diens vertrek
vroeg men Roland om deze tak van de
archiefsport te coördineren. Roland is
ingaande 1 januari 2004 hiermee
begonnen. Op de vraag of hij, achteraf
gezien, geen spijt heeft zijn studie
Engels niet 'verzilverd' te hebben, ant
woordt hij ontkennend. Met name in
het informatiewereldje is een goede
kennis van Engels geen overbodige
luxe. "Ik denk en droom half in het
Engels", aldus Roland. Ook houdt hij
door veel lezen de taal goed bij. Hij
voelt zich verbonden met de taal, maar
niet met het taalonderwijs.
Tot slot
Buiten de eerder genoemde audio
visuele projecten heeft Roland nog een
'audiohobby': het meespelen als ama
teur-muzikant bij de groep ZINC. Hij
speelt gitaar en neemt de zang voor
zijn rekening. Roland is getrouwd en
woont in Zwolle.
Harry Strijkers
juni 2005
archievenblad
