De hoogste kwaliteit
in (digitale) filn iconservering
en geluidrestauratie
De collectie-Adolfs
heel Nederland op de film!
RESTAURATIE ATELIER STERKEN BV
Atelier voor restauratie en conservering
van papier en perkament
Documenten W acht
Haghefilm Conservation B.V ^"1 |A M
Willem Fenengastraat 39 II ^3 H EZ U I LI VI
Postbus 94764, 1090 GT Amsterdam A CINECO COMPANY
Tel. 020-568 54 61 Fax 020-568 54 62
info@haghefilm.nl
www.haghefilm.nl
Engelanderholt 3, 7361 CZ Beekbergen
T. 055-5423147 F. 055-5430614 E.lnfo@sterken.nl
Meer informatie op: www.sterken.nl
Brieven Archieven
Boeken Banden
Kaarten Wandkaarten
Prenten Grafiek
STERKEN
ATELIER m
Charters Zegels
De opzet van de films was een bewe
gend fotoalbum van het dorp te maken,
waarbij zo veel mogelijk activiteiten, ver
enigingen en inwoners getoond werden.
'Het wordt dus een gemeentefilm van,
over en door de plaatsgenoten...1, aldus
de reclamebrochure. De verwachting was
dat door het geven van een zo volledig
mogelijk beeld van het alledaagse dorps
leven, compleet met zo veel mogelijk
portretten van inwoners, een maximaal
aantal inwoners de vertoningen zou bij
wonen, en aldus de kas van de opdracht
gevende vereniging zou spekken. Ook
was de verwachting dat de reclame voor
de vereniging ertoe zou leiden dat er zich
nieuwe leden of donateurs zouden mel
den. Het was expliciet niet de bedoeling
om de films buiten het dorp waar ze
opgenomen waren te vertonen, daarvoor
waren ze te veel lokaal gericht. Zoals
Adolfs op het affiche, dat de inwoners op
de filmvertoning attendeerde, vermeld
de: 'De plaatselijke film is geen kunstzin
nige filmische documentaire over de
plaats, doch een gezellige film, met jong
en oud als "filmsterren"'. Om daaraan toe
te voegen: 'De garantie wordt gegeven
dat men de toegangsprijs terug ontvangt
wanneer er niet hartelijk wordt gela
chen'.
Adolfs zette zijn naam nooit op de aftite
ling. De films zijn echter alle min of meer
volgens hetzelfde principe opgebouwd,
waardoor het relatief makkelijk is een
Adolfs-film te herkennen. Er is sprake
van een zogenaamde Adolfs-signatuur.
Over het algemeen heten de films: 'Hoe
het reilt en zeilt in De films beginnen
met opnamen van het gemeentehuis en
de lokale bestuurders. Daarna spontane
kiekjes van de inwoners, vervolgens de
plaatselijke school. Daarna weer opna
men van de inwoners en het verenigings
leven: voetbalclub, naaiclub, vrouwen
vereniging, gymnastiekvereniging, etc.
Over het algemeen stopte Adolfs enige
filmische trucjes in de eindmontage: hij
vertraagde het bokspringen op school, of
speelde de opnamen achterstevoren af.
Dit deed hij ook bij de voetbalwedstrij
den of de atletiekdemonstraties. Ook ver
traagde hij het werk van de gemeen
teambtenaren, meestal stratenmakers,
maar na een vlammend protest van de
Katholieke Arbeiders Bond in Oirschot
stopte hij hiermee. De plaatselijke mid
denstand kon zich in de film inkopen:
voor een bepaald bedrag werd de winkel
getoond, voor een hoger bedrag werd er
ook nog eens mondeling reclame
gemaakt door de explicateur tijdens de
vertoningen van de 'Gemeentefilm',
zoals zijn films altijd heten. De Adolfs-
films eindigen altijd met een optocht
van alle deelnemende verenigingen.
De films hebben een nostalgische waar
de, blijkens de grote belangstelling voor
de speciale filmavonden en de herverto
ning op de regionale omroepen, en de
grote oplage van de speciale koopvideo's.
Ze vormen tevens een onmisbare bron
voor wetenschappers die de veranderin
gen op het Nederlandse platteland bestu
deren. En ook programmamakers kun
nen eruit putten bij het maken van docu
mentaires over een bepaalde regio of
bepaald dorp.
Dit zowel uit nationaal als uit regionaal
en lokaal oogpunt belangwekkende cul
turele erfgoed ligt, hoewel het uit één
bron komt, verspreid over heel
Nederland. De collectie-Adolfs is dan ook
een virtuele collectie: sommige films
bevinden zich in de regionale archieven,
andere bij heemkundeverenigingen of in
gemeentehuizen, en sommige liggen bij
particulieren thuis. Om deze collectie in
kaart te brengen en voor een deel te con
serveren is in 2002 door het Nationaal
Overleg Regionale Audiovisuele Archie
ven de Adolfs-pilot opgezet. Het ordenen
van deze 'collectie' bood tevens een uit-
stekende gelegenheid om de audiovisuele
archiveringspraktijk van de verschillende
regio's te vergelijken.
Mijn opdracht was om een historisch
onderzoek naar de opname- en verto
ningspraktijken van Adolfs te verrichten.
Weliswaar waren er hier en daar, vooral in
lokale kranten, wel artikeltjes over Adolfs
verschenen, maar er was nog nooit een
alles omvattend onderzoek naar het werk
van deze 'filmmaker' verschenen. Daar
door vertoonden de verschillende artike
len nogal wat fouten en lacunes, onder
andere in de jaartallen, de gefilmde plaat
sen, de achtergronden van Adolfs' filmac
tie, de vertoningspraktijk etc.
De resultaten van dit onderzoek zijn in
2003, tezamen met een compilatiefilm
met gehermonteerd Adolfs-materiaal, op
een cd-rom verschenen, die ter beschik
king is gesteld aan de verschillende regio
nale audio-visuele archieven. Naast de
resultaten van het inhoudelijke onder
zoek is op de cd-rom ook een lijst opge
nomen van alle door Adolfs gefilmde
plaatsen, met jaartal. Dit moet de ver
schillende regionale archieven een hand
vat bieden om de ontbrekende films in
hun collectie alsnog te achterhalen, of ze
misschien definitief af te schrijven. De
verspreide ligging van het materiaal is
een groot probleem. Het bouwen van een
speciale website die dienst zou kunnen
doen als centraal informatiepunt zou
hiervoor een oplossing kunnen bieden.
Dit blijft echter nog een toekomstwens
door het gebrek aan financiële middelen.
I 19
Calamiteitenservice, zorg en beheer
DocumentenWacht is een service van
restauratie atelier Sterken BV en gericht
op schadepreventie.
DocumentenWacht is de officiële
dealer van Isotron Nederland BV voor
de gehele Culturele en Administratieve
sector in de Benelux en Duitsland.
Door Eddy Appels*
De Enschedese zakenman Adolfs filmde
tussen 1948 en 1970 het leven in zo'n 1500
Nededandse dorpen en steden tot 20.000
inwoners. Dit heeft een belangwekkende
collectie films opgeleverd. 'Heel Nederland
op de film!', zo betitelde Johannes Willem
Lambertus Adolfs (1917-1977) zijn
'Landelijke Filmactie'. Adolfs liet zijn
cameramensen het dagelijks leven in
Nederlandse dorpen vastleggen. Doel was,
reclame te maken voor de plaatselijke
muziekverenigingen, en vanaf 1963 tevens
voor de lokale afdelingen van de
Nederlandse Blindenbond. Dit heeft een
unieke verzameling filmbeelden van het
Nederlandse platteland opgeleverd, met
name van de veranderingen die zich daar
tussen 1949 en 1970 afspeelden.
april 2005
Adolfs, cameraman Kupers en enkele'filmsterren'.
Eddy Appels is antropoloog en documentairemaker,
bestuurslid van de Vereniging Geschiedenis Beeld en
Geluid en directeur van Beeld voor Beeld, Festival voor
Visuele Antropologie.
archievenblad I
