door inventarissen
de praktijk
In november 2004 zijn de Amster
damse gemeentelijke secretariële archie
ven uit de periode 1970-1990 formeel
overgedragen aan het Gemeentearchief
Amsterdam: 35 archieven, in totaal onge
veer 288 strekkende meter. Het betreft een
roerige periode uit de geschiedenis van de
stad. In de archieven is onder meer infor
matie te vinden over het Vondelpark als
slaapplaats voor jongeren, de ontruiming
van de Lucky Luyk, de Nieuwmarktrellen
en het inhuldigingsfeest op 30 april 1980
('geen woning, geen kroning'). Naast dos
siers met bestuurlijke stukken zijn er ook
dossiers waaruit de persoonlijke reactie
blijkt van de burgers op de gebeurtenis
sen. Zo is in het archief van het Kabinet
van de Burgemeester een dossier te vinden
met klachten van burgers over het optre
den van de politie tijdens de ongeregeld
heden bij de inhuldiging van Beatrix.
Onderzoek op basis van deze nu openbaar
geworden archieven zal wellicht nieuw
licht kunnen werpen op het handelen van
het gemeentebestuur in deze periode.
De inventarissen op de archieven
zijn opgenomen in een nieuw zoeksys
teem op de website van het gemeentear
chief. Hiermee zijn deze - en alle andere
inventarissen van het gemeentearchief -
voor een breed publiek online beschik
baar geworden. Maar zijn de gegevens
dan ook vindbaar op het web?
Voor iemand die onderzoek wil gaan
doen naar reacties op de ongeregeldhe
den tijdens de inhuldiging van Beatrix
hoeft het niet vanzelfsprekend te zijn dat
het Gemeentearchief Amsterdam een
goed startpunt voor dit onderzoek is, en
dat daarbij bovengenoemd dossier uit de
secretariële archieven een waardevolle
bron zou kunnen vormen. In de praktijk
begint een zoektocht naar informatie op
het web steeds vaker met het intikken
van één of meerdere zoektermen in een
zoekmachine zoals Google, Alta Vista of
Yahoo. Op basis van de opbrengst volgen
eventuele vervolgstappen.
Een belangrijke beperking van internet-
zoekmachines is echter dat
ze alleen in de 'bovenste laag'
van een website kijken, dat
wil zeggen in de tekstuele
informatie in de HTML-web-
pagina's en eventueel hier
aan toegekende meta-tags.
Inhoud in achterliggende
databases wordt niet door
zocht. Dit betekent dus dat
zonder extra maatregelen
ook de inventarissen via de
zoekmachines niet doorzoek
baar zouden zijn. De zoeker
die via Google naar reacties
op de inhuldiging van
Beatrix zoekt, zou op basis
van de gangbare zoekmetho-
dieken bovengenoemde brie
ven dus waarschijnlijk nooit
te lezen krijgen. Om deze
reden was optimale vind
baarheid van de gegevens op
het web een wezenlijk aan
dachtspunt bij de ontwikke
ling van het nieuwe zoeksys
teem.
De bouwer van het zoeksysteem -
Toutatis Internet Publishing Software -
heeft een volledig nieuwe techniek ont
wikkeld waarmee de inhoud van de
inventarissen door zoekmachines geïn
dexeerd wordt. Als we in Google bijvoor
beeld zoeken op 'reacties burgers ongere
geldheden inhuldiging' dan krijgen we
het volgende resultaat te zien:
Google p
Door op de link te klikken opent de
inventaris zich in uitgeklapte vorm en
worden de zoektermen geel gemarkeerd
weergegeven.
Hoe gaat dit in zijn werk? Met de
vorm en structuur van de gegevens zoals
die aan het publiek worden gepresen
teerd kunnen robots van zoekmachines
zoals gezegd niet veel beginnen. Om de
inhoud van de inventarissen voor zoek
machines toch doorzoekbaar te maken,
worden er binnen de applicatie twee ver
sies van de inventarissen gepubliceerd.
Eén versie bevat de structuur en gegevens
voor presentatie aan de bezoeker. De
tweede versie bevat een compleet over-
2 4
de praktijk
zicht van alle inventarissen en bestaat uit
louter 'platte tekst'-gegevens. Dit over
zicht is zodanig opgebouwd dat robots de
inhoud optimaal kunnen begrijpen. Voor
menselijke consumptie is het echter niet
geschikt en alleen robots hebben daarom
toegang tot deze versie. Dit is mogelijk
omdat de meeste robots zich keurig iden
tificeren aan de server. Robots die dat
niet doen worden 'ontmaskerd' omdat er
een continue monitoring van het verkeer
op de server plaatsvindt.
Het doorzoekbaar maken van de
inventarissen met behulp van deze
methodiek is één, maar hiermee zijn
twee andere aspecten - snelheid en
gebruikersvriendelijkheid - nog niet
gegarandeerd. Inventarissen zijn com
plexe bestanden die enkele megabytes
groot kunnen worden. Het binnenhalen
van een dergelijk bestand zou zelfs met
een breedbandverbinding enkele secon
den duren, en dat is niet acceptabel. Er is
daarom gekozen voor een oplossing
waarbij de inventarissen in de versie voor
het publiek worden opgeknipt in soms
wel duizenden losse 'snippers' die elk
afzonderlijk gedownload kunnen wor
den. Hierbij wordt gebruik gemaakt van
Inhoud inventarissen Gemeentearchief
Amsterdam volledig doorzoekbaar
voor zoekmachines op het web
een technologie die in de nieuwe versies
van Internet Explorer (vanaf 5.5),
Mozilla en Netscape beschikbaar is en
waarmee via JavaScript tekstuele infor
matie 'on the fly' binnengehaald, doorge
stuurd en ingevoegd kan worden op de
pagina. Bij het laden van een inventaris
wordt met behulp van deze techniek niet
de hele inventaris geladen, maar alleen
de snippers uit dat deel dat is opge
vraagd. JavaScripts op de pagina vertellen
vervolgens hoe die losse snippers tot een
leesbaar, hiërarchisch geheel moeten
worden herleid.
Deze dynamisch opgebouwde pagina's
zijn verder voorzien van een zoekfunc
tionaliteit die ervoor zorgt dat het 'zware'
werk door de computer van de gebruiker
wordt uitgevoerd en de interactie met de
server zo beperkt mogelijk wordt gehou
den. Dit heeft twee voordelen: zoekacties
verlopen zeer snel (mits de gebruiker
over een moderne computer beschikt) en
de server wordt een stuk minder belast.
Dit laatste zorgt weer voor een bijzonder
korte responsietijd van de server. Omdat
de hoeveelheid dataverkeer met deze
techniek tot een absoluut minimum kan
worden beperkt, levert het naast een
snelle afhandeling van zoekvragen
tevens een aanzienlijke kostenbesparing
op.
Voor een gebruiker die vanuit het resul
taat in een zoekmachine doorklikt naar
een inventaris lijkt het alsof de zoekma
chine zich in de vertakkingen van de
pagina 'graaft'. Dit is echter geen techno
logie die van de zoekmachines afkomstig
is, maar een samenwerking tussen de
brute kracht van een 'platte tekst'-zoek-
machine en de interne, relationele data
base van het Gemeentearchief. De appli
catie zorgt er door de publicatie van twee
verschillende versies voor dat de gege
vens uit de relationele database zowel
naar de zoekmachines als naar de bezoe
kers worden vertaald. Op het moment
dat een bezoeker vanuit de internetzoek-
machine - die door de 'platte tekst'-versie
zoekt - doorklikt naar een inventaris
wordt de zoekopdracht doorgekoppeld
naar de publieksversie. Hier herkent de
JavaScript-software dat de vraag uit een
zoekmachine afkomstig is en op basis
van de zoekopdracht wordt vervolgens
een uit snippers bestaande inventaris
opgebouwd.
Het aantal bezoekers op de website is
na de lancering van het zoeksysteem met
meer dan honderd procent gestegen.
Daarnaast neemt ook het aantal vragen
van bezoekers via telefoon en mail, en het
aantal bezoekers op de studiezalen toe.
Vaak vertellen bezoekers dat ze naar aan
leiding van de inventarissen op het web
een stuk willen raadplegen. We kunnen
dus zonder meer stellen dat het doorzoek
baar maken van de inhoud van databases
voor internetzoekmachines een belangrij
ke en relevante stap is in de ontwikkelin
gen van online-zoeksystemen.
Maar zijn we er nu met deze techniek?
Het antwoord hierop is dat we het vooral
moeten beschouwen als een eerste stap
in de toepassing van een methodiek die
nog verder ontwikkeld en verfijnd kan
worden. Opbrengsten na zoekacties in
een zoekmachine op termen die in alge
mene zin al veel voorkomen zitten bij
voorbeeld nog relatief ver achter in het
resultaat. Ook vereist een goede match -
en dus opbrengst - dat de termen vrij
nauwkeurig met elkaar overeenkomen.
Verdere ontwikkeling zowel aan de kant
van het zoeksysteem als de zoekprogram
ma's op het internet zijn dus zeker nog
aan de orde. Daarnaast ligt er ook een
taak bij de archiefontsluiters, omdat bij
het maken van beschrijvingen terdege
rekening moet worden gehouden met
het gedrag van de zoeker. Terminologie
die aansluit op het dagelijkse taalgebruik
vergroot de vindbaarheid. Webstatis
tieken kunnen hierbij verder een waarde
volle bron vormen.
En ten slotte, een logische volgende stap
in de digitale dienstverlening is uitbrei
ding met een mogelijkheid om de
archiefstukken daadwerkelijk via het web
te kunnen raadplegen, bijvoorbeeld via
een on-demand-scanfunctie. Dat we in
de inventarisbeschrijvingen de reacties
van burgers op de ongeregeldheden bij
de inhuldiging van Beatrix nu via Google
kunnen vinden is mooi, maar daarna wil
len we natuurlijk ook gewoon door kun
nen klikken en die brieven kunnen zien
en lezen. Kortom: wordt vervolgd.
25
Door Mare Holtman*
De inhoud van alle online-inventarissen van
het Gemeentearchief Amsterdam is voor
zoekmachines op internet doorzoekbaar
gemaakt. Dit heeft geresulteerd in een stij
ging van het aantal bezoekers op de websi
te met meer dan honderd procent.
DE BURGEMEESTER
VAN AMSTERDAM
No. 470/80 Kab.Bm.
Amsterdam, 11 november 1982
Beste Jolanda en Ilonka,
Jullie brieven heb ik met belangstelling gelezen.
Ik vind het erg aardig dat jullie mij schrijven over
de rellen in Amsterdam. Gelukkig is het nu weer
rustig en is alle schade hersteld. Dat heeft een
boel geld gekost.
Maar veel erger is natuurlijk dat allerlei
mensen gewond zijn geraakt. Politieagenten, die de
rellen moesten laten ophouden, en jongens en meisjes,
die bij de rellen waren. Ik hoop dat dat nooit weer
gebeurt in Amsterdam.
Uit jullie brieven blijkt dat jullie nooit rellen
willen maken. Daar ben ik blij om.
Met vriendelijke groeten,
Ilonka Kroon en
Jolanda Asbreuk,
Basisschool De Wiekslag,
klas 6 A,
B. v. Ommenstraat 34,
7651 BS TUBBERGEN.
Inventarissen online
Hel Internal
readies burgers ongeregeldheden inhuldig" Zoeken
Hel web doorzoeken r Zoeken in pagina's in hel Nederlands
Resultaten 1 - 5 van circ
Inventaris Archief van het Kabinet v;
Koningin Beatnx. 30 apnl 1960 Readies van bnirjeis op de aanpak van de
ontjeieijeldlieilen tijdens de Inhuldiging, mei beantwoording,
garneenltarchiel amslerdam nl/ «rchiw»n/cii/inwnl*ru/3Q004 html I0lk In tuttig Goi'^wyanjioe
won Gemeente Amsterdam Raadsanffie
POF/Adobe Aerobe! - HTML versie
een melding dat er opnieuw sprake was van ongeiegehlheden In de leedles op wat
er gebeurd is. zie transparantie in aan te brengen zodat buigeis zelf kunnen
wa-w kmstei.lam ••ir(ontent','f>joe'..'HlVM.'M3d'i4 in iy ,:i.,6 .n-ui j..n
'r,)i POF/Adobe Aorobat HTML versie
1905) en verslag van erewacht in Amsterdam bij de Inhuldiging van Koningin 184 Verslag
evacuatie Nederlandse htugais bij de Wisselmeren en de geïnterneerden
FOKifrontpaae Nieuws Woede over ME optreden Nitmeoen
Aanleiding voor deze wens zijn de ongeregeldheden op hemehaartsdag in Bij de politie
zijn inmiddels door buigeis al aangiftes 41 views 143 leedles, reageer.
frontpage lok nl'news fokhd'Wi4 - H41 Toegevoeiide zoekresultaten In tajhr - and
Toch gaven de buigeis de stnjd voor een Ondanks de vele ongeiegeldheden en
verwoestingen, was de overwegend katholieke Vlaanderen heftige reacties uit met
in-'-'-' wi.im/,ii/i/zi.'ii' ".uiAUjiceowa.7F,i7.
Archief van het Kabinet van de Burgemeester
Toegangarv 30004f
"nucha aangatagenhpdan
-oarbald
Iscntpptnix* zorg
lonfwthkiïlrng an - oovoading rtdigia
jreacues burgers ong
52-665 Uodoworiong 00
Oraalboakvooranbr
1960-1900
i7-0/i Stukksn oetroirvnda d» 'nMiMtging v
Raactlss van burgars op de aanpak vai
da inhuldiging, mal beantwoording 1980-
Vargadaralukkan van de Mlnlatentle Werkgroep Troonswisseling,
met aantekeningen en nontles van an voor da burgemeester
ri Koningin eeatra, 30 april
de ongeregeldheden tijdens
Twee verschillende versies
archievenblad
februari 2005
- 1
siëSös
Dynamisch opgebouwde pagina's
Verdubbeling aantal websitebezoekers
Mare Holtman is senior medewerker digitale informa
tievoorziening bij het Gemeentearchief Amsterdam.
Websites
Zoeksysteem en statistieken
(openbaar):
gemeentearchief.amsterdam.nl
Bouwer: toutatis.com
Een test op het zoeksysteem:
www.archieven.org
februari 2005
archievenblad
