Ontwerpvertaling van ISAD(G) beschikbaar
Archieven vrezen voor collectie en toegankelijkheid
Noodfonds voor Blue Shield
Gezocht: stageplaatsen en afstudeerprojecten voor studenten archivistiek
12 I
nieuws uit het veld
Binnenkort vindt u wellicht een solli
citatiebrief in uw postbus of mailbox
afkomstig van een student die de hbo-
opleiding Informatiedienstverlening en
-management (IDM) met de specialisatie
archivistiek B volgt. Het is geen gewone
open sollicitatie, waar u er in deze econo
misch slechte tijd wellicht meer van
krijgt. Nee, het gaat om een verzoek om
een gedeelte van de opleiding tot archiva
ris bij uw instelling te voltooien. De oplei
ding is praktijkgericht en contact met het
werkveld is essentieel. Dit komt vooral
naar voren in de archiefstage in het derde
studiejaar en in het afstudeerproject.
De derdejaarsstage zal plaatsvinden
tussen april en oktober 2004, de eindop
dracht in het eerste halfjaar van 2004.
Beide studieonderdelen duren vijf maan
den. De student kiest zelfstandig voor
een stageplaats of afstudeerproject. Maar
u kunt hun de helpende hand reiken
door een concreet voorstel via de
Archiefschool aan te bieden. De
Archiefschool beoordeelt of het om een
stage of afstudeeropdracht gaat en zet ze
voor de studenten in de etalage.
De studenten gebruiken de voorstellen
om zich te oriënteren. Zij letten daarbij
op het type instelling, de standplaats en
vooral op de inhoud van de opdracht. De
een zal ingaan op uw aanbod, de ander
zal zelfstandig zoeken naar een stage
plaats of een afstudeerproject.
De student wil verschillende compe
tenties verwerven via de stage. Dat zijn
archivistische, informatiemanagement-,
algemene hbo- en persoonlijke compe
tenties. De stage bestaat meestal uit een
hoofdopdracht, een aantal samenhan
gende kleinere opdrachten en participe
rende werkzaamheden, waardoor de sta
giaire verschillende aspecten van het
werk leert kennen.
Archiefinstellingen hebben positieve
ervaringen met de studenten. Zij krijgen
een 'frisse blik op organisatie en werk
zaamheden' en merken hoe een 'breed
opgeleide informatiemanager/archivaris'
te werk gaat. Bovendien leveren de sta
giaires en afstudeerders concrete produc
ten af.
Wilt u een stageplaats of afstudeer
opdracht aanbieden, neemt u dan con
tact op met Marieke de Haan,
Archiefschool, tel. (020) 595 19 32 of
e-mail m.de.haan@archiefschool.nl.
Let op de volgende aandachtspunten:
breng variatie aan in de werkzaamhe
den;
organiseer diverse werkzaamheden
rondom een thema;
plan een activiteit buiten de deur van
uw eigen organisatie;
zorg voor professionele begeleiding;
vergeet de stagevergoeding niet.
Apeldoorns Archief verhuist
In de maand november is het Apeldoorns Archief gesloten in verband met de verhuizing naar het nieuwe gebouw van de
nieuwe combinatie Cultuur Onder Dak Apeldoorn (Apeldoorns Museum, Bibliotheek Apeldoorn, Apeldoorns Archief).
Vanaf 1 december is het archief weer open op het nieuwe adres: Vosselmanstraat 299, 7311 CL Apeldoorn, tel. (055) 526 84 00,
e-mail: archief@coda-apeldoorn.nl.
Ruim de helft van de Nederlandse
rijksarchieven verwacht als gevolg van
bezuinigingen de komende tijd slechter
toegankelijk te worden voor bezoekers.
Een meerderheid (64 procent) van alle
archieven in Nederland geeft aan dat
bezuinigingen in de sector helemaal niet
meer mogelijk zijn en direct ten koste
zullen gaan van het behoud van collec
ties; van de rijksarchieven vreest zelfs 80
procent direct negatieve gevolgen.
Tegelijkertijd is 75 procent van de
archiefbeheerders van mening dat de
Nederlandse politici zich in het geheel
niet bewust zijn van het grote belang van
archieven voor historisch onderzoek en
het oplossen van actuele maatschappelij
ke vraagstukken.
Dat zijn de conclusies van een onderzoek
dat is uitgevoerd in opdracht van Doxis
Informatiemanagement onder een groot
aantal archieven, waaronder rijksarchie
ven, waterschaps-, gemeente- en streek
archieven en particuliere archieven. De
resultaten van dit onderzoek zijn op 30
september jl. in Den Haag gepresenteerd.
Nederlandse archieven trekken jaarlijks
450.000 bezoekers. Met name rijksarchie
ven en gemeentelijke archieven zijn po
pulair. Veel van deze bezoekers zijn
wetenschappers of mensen die op zoek
zijn naar hun voorouders. Vrijwel alle
archieven worden volledig door de over
heid gefinancierd.
Met name voor de wetenschap kunnen
de bezuinigingen en het daaruit voort
vloeiende slechte onderhoud funest zijn,
aldus drs. Laurens Verbeek, binnen Doxis
verantwoordelijk voor het onderzoek.
'Recentelijk heeft bijvoorbeeld het KNMI
een archiefonderzoek uitgevoerd naar
het broeikaseffect. Na bestudering van de
scheepsdagboeken van de VOC heeft het
instituut kunnen vaststellen dat we ons
momenteel in een opwarmingsfase van
de aarde bevinden. Op grond van derge
lijk onderzoek kunnen belangrijke actu
ele beslissingen worden genomen, zoals
het besluit om dijken te verzwaren. Als
archieven hun collectie niet in goede
staat kunnen houden, en daar kunnen
bezuinigingen voor zorgen, dan kan dat
kortom grote gevolgen hebben voor ons
dagelijks leven.'
De digitalisering van collecties, waardoor
archieven makkelijker toegankelijk moe
ten worden en het beheer op lange ter
mijn kostenefficiënter is, loopt als gevolg
van de bezuinigingen eveneens groot
gevaar. Meer dan driekwart van de rijks
archieven vreest de komende jaren grote
vertraging in het digitaliseringproces.
Verbeek: 'Een belangrijk en relevant stuk
cultureel erfgoed wordt daarmee wat de
toegankelijkheid betreft geen goed
gedaan. Door deze vertraging moet de
komende jaren aan zo'n 2,5 miljoen
mensen de digitale toegang tot archieven
ontzegd worden.'
De complete resultaten van het onder
zoek zijn te raadplegen op www.doxis.nl/
docs/Archievenbezuinigingen.pdf.
nieuws uit het veld
Op 18 september jl. werd tijdens
Informatie 2003, de vakbeurs van de
Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek-, Ar
chief- en Documentatiewezen (VVBAD),
een ontwerpvertaling gepresenteerd van
1SAD(G), de General International Stan
dard for Archival Description. De eerste
aanzet tot deze internationale beschrij
vingsstandaard dateert uit 1988. Tijdens
een expertmeeting dat jaar besloot de ICA
tot de oprichting van de (toen nog tijdelij
ke) Committee on Descriptive Standards.
Deze commissie publiceerde in 1994 de
eerste versie van ISAD(G), twee jaar later
gevolgd door de standaard voor het
beschrijven van archiefvormers: ISAAR
(CPF). Eind jaren negentig werd ISAD(G)
wereldwijd getoetst en de commentaren
op de standaard werden verwerkt in de
tweede versie, die in 2000 gepubliceerd
werd. De standaard benoemt 26 beschrij
vingselementen in zeven velden. De stan
daard is inmiddels, naast de oorspronkelij
ke Engelse en Franse versie, beschikbaar in
het Italiaans, Spaans, Portugees en Duits.
(Zie voor de standaarden en de vertalingen
www.hmc.gov.uk/icacds/eng/home.htm.)
Medio 2001 ontstond zowel in Vlaan
deren als in Nederland de wens om een
Nederlandstalige versie van ISAD(G) te
ontwikkelen. Bij het Universiteitsarchief
van de K.U. Leuven en bij het Antwerpse
Stadsarchief gebruikte men ISAD(G) bij
het opstellen van beschrijvingen. Bij beide
instellingen leefde het idee dat een vert
aling van de ISAD(G)-termen niet alleen
hun dagelijks werk maar ook het gebruik
van de standaard in Nederland en
Vlaanderen ten goede zou komen. De
Werkgroep automatisering van de VVBAD
besloot vervolgens een vertaalproject te
starten. Ook bij de Archiefschool was,
vanwege een herziening van het lesmate
riaal over ISAD(G), belangstelling voor
een vertaling. Besloten werd de Vlaamse
en Nederlandse initiatieven te bundelen
en in een ad-hocwerkgroep de volledige
standaard te vertalen. Het vertaalproject
startte in 2002 met een zwaartepunt in de
eerste maanden van 2003.
De ICA Committee on Descriptive
Standards heeft strikte richtlijnen gefor
muleerd waar vertalingen van de beschrij
vingsstandaard aan moeten voldoen.
Deze Translation guidelines vragen om een
letterlijke vertaling, zowel naar inhoud ais
naar vorm. Onder het motto 'ook draken
van zinnen hebben recht op een letterlijke
vertaling' heeft de werkgroep gedurende
het traject een aantal vertaalafspraken
geformuleerd. Waar de Engelse tekst vaste
grammaticale constructies gebruikt om
het normerende karakter tot uiting te
brengen, is dat in de Nederlandse versie
overgenomen. Zo is bijvoorbeeld de
Engelse constructie om alle 'Rules' (regels)
met een infinitief te beginnen overgeno
men in de ontwerpvertaling. Verder is
gestreefd naar eenvormige vertalingen
van dezelfde termen in de tekst. Zo is bij
voorbeeld 'as appropriate' door de hele
tekst vertaald met 'indien van toepassing'
en 'to provide' met 'verschaffen'. Er is
gestreefd naar een zuivere vertaling, er
zijn dus geen commentaren aan de tekst
toegevoegd. Ook is gekozen voor korte en
duidelijke benamingen van de velden en
beschrijvingselementen, zodanig dat de
labels van de velden direct bruikbaar zijn
voor de presentatie van de gegevens. Ten
slotte steunt de vertaling zwaar op de
archiefterminologie. Een voordeel van
deze afspraken is dat er een zeer constante
ontwerpvertaling wordt gepresenteerd.
Nadeel is wel dat de tekst soms een, zoals
één van de vertalers het uitdrukte, 'erg
Engels uitzicht gekregen heeft'.
Dankzij de gemaakte afspraken verliep het
vertalen redelijk soepel. Natuurlijk was er
discussie, zoals over de vertaling van ter
men als 'medium' en 'appraisal'. In som
mige gevallen, zoals bij 'accrual' en 'archi
val description' bleek er een Vlaams-
Nederlandse grens te bestaan. Dergelijke
discussiepunten waren echter eerder uit
zondering dan regel.
De ontwerpvertaling is sinds 22 septem
ber beschikbaar via de websites van de
VVBAD (www.wbad.be/isad.html) en de
Archiefschool (www.archiefschool.nl). De
vertalers nodigen archivarissen en belang
stellenden uit om commentaar te geven
op de ontwerpvertaling, liefst met inacht
neming van de op de websites mee
geleverde instructies. Vragen en opmer
kingen kunnen ingediend worden via
isad@stad.antwerpen.be en zullen via de
website gepubliceerd worden. Als slui
tingsdatum voor de consultatieronde is 22
december 2003 vastgesteld. Begin 2004
worden de binnengekomen commenta
ren verwerkt en zal de tekst definitief wor
den vastgesteld. De vraag is of de ad-hoc-
werkgroep daarna klaar is, een herziene
versie van ISAAR(CPF) zal immers ver
schijnen in augustus 2004.
Blue Shield is het Rode Kruis voor cul
tureel erfgoed. Het comité richt zich zowel
op preventie als op hulp na oorlogsgeweld,
natuurrampen en andere catastrofes. Zo is
Blue Shield Nederland betrokken bij de
Haagse pilot om te komen tot geïntegreerde
calamiteitenplannen van culturele instel
lingen in Den Haag. En dankzij het
Nationaal Archief in Den Haag kon er hulp
verleend worden na de overstromingsramp
in Tsjechië.
De mogelijkheden van Blue
Shield zijn sinds kort toegeno
men door de oprichting van
een noodfonds, het Cultural Emergency
Response Fund. Initiatiefnemer voor dit
fonds is het Prins Claus Fonds voor cultuur
en ontwikkeling, dat een bedrag van
100.000 euro beschikbaar stelde en dit
bedrag gedurende vier jaar zal aanvullen;
van de zijde van Blue Shield International
werd 20.000 euro in het fonds geïnvesteerd.
Het eerste project zal bestaan uit hulp aan
de nationale universiteitsbibliotheek en
-archieven in Bagdad. Van de 1,5 miljoen
boeken in deze instelling werd door de oor
log naar schatting eenderde deel onherstel
baar beschadigd. Het is de bedoeling dat het
eerstvolgende project is gericht op het voor
komen van diefstal bij archeologische vind
plaatsen in Irak.
13
Investeren in toekomstige vakgenoten
De stage
Aanmelden
archievenblad november 2003
Richtlijnen
De vertalers: Willem Vanneste, Mare Nelissen,
Peter Horsman, Erika Hokke
Yvonne Bos-Rops
november 2003
archievenblad
