Digitale Oplossingen
ocumenten acht
HaegheVelde BV
nnnnnnpponnoonnn
Van Bilsen Consultancy
Document Management
- uw technische tekeningen, tekstdocumenten en
foto's bij elkaar in één file
- doorzoekbaar op tekst, OMR en IMR
- scannen van boeken en tijdschriften, dossiers,
registers, akten, persoons- en woningkaarten
- scannen in kleur: diverse bestandsformaten
Dé specialist voor document- en
workflowmanagement
- Archiefbewerking
- Advisering
- Interim- en Project management
- Detachering
- Opleiding
Buggenum - Brunssum - Rotterdam
tel: 045-5691584
fax: 045-5331995
e-mail: info@vanbilsenconsultancy.nl
internet: www.vanbilsenconsultancy.nl
calamiteitenservice en schade preventie
Ondersteuning bij het behoud en beheer van
archieven, bibliotheken, collecties en verzamelingen.
De wereld is geschapen om in het
archief te komen. Deze gedachte is op het
eerste gezicht zeker een beetje absurd,
maar tegelijkertijd prikkelend, krijgt als
je er langer over nadenkt zelfs iets onont
koombaars en is tenslotte misschien wel
waar. In elk geval is deze gedachte in dit
stukje niet helemaal origineel, want het
is een bekend thema in al het denken
rond het fenomeen 'boek'. Een van de
belangrijkste - en mooiste - schrijvers
over het boek als element van onze
beschaving is Borges. Sinds kort
is zijn werk in het Nederlands
weer verkrijgbaar in een door de
Bezige Bij uitgegeven cassette
met vier kloeke delen onder de
verzameltitel De Borges Biblio
theek. Eén deel is in het bijzon
der interessant voor ons: De
ik- geschiedenis van de eeuwigheid en
andere essays. In het essay De
cultus van het boek beschrijft
Borges in scherpe en korte
observaties - slechts zes bladzij
den telt het stuk! - de bijna mys
tieke status die het boek in onze
samenleving in de loop der eeu
wen heeft gekregen. In dit essay
verwijst Borges naar het achtste
boek van de Odyssee waarin we
lezen dat de goden rampen
weven opdat de toekomstige
generaties iets te zingen heb
ben, en naar Maliarmé die ver
klaarde dat de wereld bestaat
'om in een boek te komen'. Dan
is het toch nog maar een klein
stapje naar de gedachte dat de
wereld bestaat om in het archief
te komen.
Waarom deze aandacht voor Borges, los
van die absurde, prikkelende, onont
koombare en misschien wel ware gedach
te? Omdat Borges, zelf bibliothecaris, ons
doet beseffen hoe belangrijk het is om als
'archiefbewaarders1 in ruime zin - archi
varissen, bibliothecarissen, museumlie-
den, enzovoort - te zoeken naar een die
pere laag van gemeenschappelijkheid. In
de afgelopen decennia van professionali
sering van vakgebieden hebben we voor
al benadrukt hoeveel een archivaris in
methoden, technieken én verantwoorde
lijkheden wel niet verschilt van een
bibliothecaris of van een museumconser
vator. Maar nu de erfgoedgeest zich over
ons ontfermt, wordt het tijd dat we ook
zoeken naar die lagen van gemeenschap
pelijkheid. Natuurlijk is het begrip cultu
reel erfgoed een gezamenlijke noemer en
zolang de samenleving dat erfgoed waar
deert zitten we goed. Maar is er meer? Er
hangt duidelijk een omslag, of beter
gezegd correctie, nee noem het verdie
ping in de lucht. Na alle aandacht voor
de pure informatiewaarde van archieven
is nu de emotionele en poëtische waarde
onderwerp van verkenning en benadrukt
de etnoloog Gerard Rooijakkers in de eer
ste Ketelaarlezing dat we in onze infor
matiedrift de andere functies van het
archief, bijvoorbeeld die van 'ritueel
depot', hebben verwaarloosd. Nu er van
uit diverse disciplines op originele wijzen
tegen archieven wordt aangekeken, staat
ons een boeiend debat over de gemeen
schappelijkheid van erfgoedbewaarders
te wachten. En dit debat mag best filoso
fisch van karakter zijn. De veel gebezigde
begrippenparen erfgoed en sociale cohe
sie en erfgoed en identiteit gebruiken we
toch niet alleen om onze beleidsmakers
en bestuurders naar de mond te praten?
We geloven er toch werkelijk in en we
willen toch echt ontdekken wat die
begrippen betekenen - en vooral - tot
welke consequenties zij leiden?
Borges geeft aan hoe vruchtbaar het kan
zijn te zoeken naar die gemeenschappe
lijke noemer. Boven archieven en biblio
theken hangt het begrip erfgoed, maar
nog veel indringender hangt ons het
begrip 'geschreven woord' boven het
hoofd. Borges haalt een prachti
ge passage aan uit Augustinus'
Belijdenissen. Het is het 'mo
ment' waarop het verstrekkende
proces op gang kwam dat uitein
delijk resulteerde in het over
wicht van het geschreven woord
op het gesproken woord. 'Als
Ambrosius las,1 zo vertelt
Augustinus, 'ging zijn blik over
de bladen, terwijl zijn ziel in de
betekenis doordrong zonder dat
hij een woord sprak of zijn tong
bewoog.' Een uniek schouwspel
zegt Borges. Ambrosius initieer
de de kunst van het stillezen,
met wonderlijke consequenties,
want vele eeuwen later leidde
dit tot de opvatting van het
boek als een doel op zichzelf.
Het geschreven woord als doei
op zichzelf. Het archief als doel
op zichzelf? Welk doel dan?
Voor de democratie? Archieven
dienen net zo vaak en vaker
voor de terreur. Of, zie de eerste
regels van dit stukje, om men
sen iets te zingen en te vertellen
te geven? Misschien, nogmaals
een variant op Borges, willen
archieven ons iets zeggen, of hebben iets
gezegd dat ons niet had mogen ontgaan,
of staan op het punt ons iets te zeggen;
die op handen zijnde onthulling, die
zich niet voltrekt, is misschien de estheti
sche werkelijkheid (De muur en de boe
ken). Misschien zelfs is de wereld gescha
pen uit een archief. Ik geloof dat ik maar
een nieuwe sekte begin, de Sekte van de
Allereerste Doos.
29
's Gravenhage
070-3096039
lnfo@haegheVelde.nl
www.haegheVelde.nl
24 uur calamiteitendienst
Collectie- en depót inspecties
Schade rapporten,schade-inventarisatie en restauratieplannen
Schimmel-, insectenbestrijding en reiniging van collecties
Ontijzeren, ver- en herverpakken
Massa ontzuring
Archiefbewerkingen
Archief- en bibliotheekverhuizing van stelling tot stelling
Een jaarabonnement op DocumentenWacht kost 28,75
Gratis bij een calamiteit:
16 uren deskundige beredderingshulp, inpakmaterialen, 1 transport met eigen geklimatiseerde bus, 1 maand opslag
in shockfreezer tot minus 35 graden, schaderapport opmaken.
DocumentenWacht is een dienst van restauratie atelier Sterken BV
Atelier voor conservering en restauratie van papier en perkament
De Cloese 7-9,7339 CM Ugchelen (Apeldoorn)
T. 055-5423147 F. 055-5430614 E.info@sterken.nl
Meer informatie op: www.documentenwacht.nl www.sterken.nl www.cultuurbehoud.nl
en nieuwe sekte
Door Bert Looper
b.looper@hcov.nl
Tekening: PeterVlot
november 2003
archievenblad
