VOC-ardiief en collectie Ets Haim op Werelderjooedlijst
OOOOtfDdOOGOO
Archieven twee Zwolse begrafenisverenigingen te
raadplegen in Historisch Centrum Overijssel
nieuws uit het veld
Blijvend beschikbaar
Afgestudeerden archiefwetenschap
nieuws uit het veld
Mail uw nieuws naar: bureau@kvan.nl
In memoriam j.J.P.M. Swelsen 1951-2003
Internet nieuws
7
NIEUWS
In 1992 lanceerde UNESCO, de culturele
poot van de Verenigde Naties, de 'Memory of
the World'-Iijst met als doel het beschermen
en promoten van het werelderfgoed. Dit jaar
zijn er 23 collecties van twintig landen voorge
dragen om opgenomen te worden in het
Memory of the World-register van UNESCO.
Daaronder bevinden zich twee collecties die
(deels) in Nederland zijn ondergebracht,
namelijk het VOC-archief, waarvan een groot
deel bewaard wordt in het Nationaal Archief in
Den Haag, en de collectie van de Bibliotheek
Ets Haim - Livraria Montezinos, die beheerd
wordt in het Portugees-joodse synagogecom
plex te Amsterdam.
Van het VOC-archief is 1,4 kilometer in het
Nationaal Archief te vinden. Het grootste deel
van het archief, maar liefst 2,5 kilometer, ligt
in Jakarta. Overige delen van het archief liggen
in Kaapstad, Colombo, Madras en Londen. Het
Nationaal Archief heeft het VOC-archief voor
gedragen bij UNESCO om zo veel mogelijk van
dit verdeelde archief te behouden. Vooral het
deel in Madras baart grote zorgen. Daar zijn
veel papieren uit het archief zo verzuurd, dat
ze niet meer gered kunnen worden. Om verder
verlies te voorkomen, is het van groot belang
dat de rest van het archief zo snel mogelijk op
microfilm wordt gezet. Wordt het archief in
het Memory of the World-register opgenomen,
dan is er meer kans om dit unieke VOC-erf-
goed te behouden. Ook de andere landen waar
delen van het VOC-archief liggen, staan achter
de opname van het VOC-archief op de wereld-
erfgoedlijst. Het Nationaal Archief ontving
onder meer steunbetuigingen van het Natio
naal Archief van Zuid-Afrika en het Nationaal
Archief van Sri-Lanka.
Foto: lemke Ruige
Een andere Neder
landse collectie
die is voorgedra
gen voor opname
op de werelderf-
goedlijst van his
torische documen
ten is die van de
Bibliotheek Ets
Haim - Livraria Montezinos te Amsterdam.
Deze gespecialiseerde bibliotheek maakt deel
uit van het educatief en onderzoeksinstituut
van het Portugees-Joods Seminarium Ets Haim
(Levensboom). De collectie omvat 30.000
gedrukte werken (vanaf 1484 tot nu) en 500
manuscripten (van 1282 tot de twintigste
eeuw); alle aspecten van joodse studies zijn in
de collectie vertegenwoordigd. Tweederde deel
van het materiaal is geschreven in het He
breeuws, de rest in meer dan tien andere talen.
(Bron: www.nationaalarchief.nl,www.etshaim.org
en portal.unesco.org.)
Op 10 september gaf uitvaartzorgorganisatie
Yarden te Meppel de archieven van de oudste
begrafenisverenigingen in Zwolle officieel in
bewaring aan het Historisch Centrum
Overijssel. De inventaris van de archieven is
sindsdien te bekijken in de leeszaal van het
Historisch Centrum Overijssel of via de websi
te www.historischcentrumoverijssel.nl.
Een begrafenis eerste klasse in 1899, die voor het eerst
met eigen materieel gedaan werd. De stoet loopt door de
Dïezestraat in Zwolle.
In opdracht van het Ministerie van
Verkeer en Waterstaat heeft de Archiefschool
een onderzoek uitgevoerd naar de vraag of de
websites van het ministerie te beschouwen
zijn als archief en, zo ja, hoe het ministerie
zijn websites zou kunnen archiveren. Het
onderzoeksrapport en implementatie-advies
zijn beschikbaar onder de ingang 'documentai
re informatievoorziening' via de Kennisbank
Elektronische Overheid: www.elo.nl/elo/ken-
nisbank/Documen ten/index. jsp.
Op 28 augustus zijn drie studenten archief
wetenschap aan de Universiteit van Amsterdam
afgestudeerd. Hun namen en de titels van hun
doctoraalscripties zijn:
Abel Banus, Het zoek- en beheerapparaat van
Document Management Systems. Begeleiders:
F.C.J. Ketelaar en G.J. van Bussel.
Gijsbert A.C. Boon, Macht en toezicht.
Bevolkingsadministratie en reisdocumenten
instrumenten tot beheersing? Begeleider: F.C.J.
Ketelaar (medebegeleider A.E.M. Jonker).
Jac Lemmens, Archiefselectie in de Franse tijd.
Het 'bureau du triage des titres et papiers' in
het departement van de Nedermaas 1798-
1803. Begeleiders: F.C.J. Ketelaar en Th.H.P.M.
Thomassen.
archievenblad
oktober 2003
De rooms-katholieke Zwolse Begrafenis
Vereniging en de N.V. Zwolse Begrafenis
Vereniging beheersten vanaf 1899 de uitvaart
markt in Zwolle. Over de ontwikkeling van de
uitvaartgeschiedenis in Zwolle is echter wei
nig bekend. Blijkbaar geldt rond dit onderwerp
een moeilijk te doorbreken taboe.
Hierin zal verandering komen. Met het ver
schijnen van de inventaris van de twee Zwolse
Begrafenis Verenigingen over de periode 1899-
1988 is het mogelijk om een beeld te schetsen
van de lokale riten en gebruiken rond het
begraven van mensen in de twintigste eeuw te
Zwolle. De archieven gunnen een verrassend
kijkje in de keuken van een uitvaartorganisa
tie.
het veld
Op 7 augustus 2003 overleed na een
langdurige ziekte Jan Swelsen, archivaris van
de Universiteit van Amsterdam. Zijn familie,
vrienden en collegae hebben afscheid van hem
genomen tijdens twee diensten, op 12 augus
tus in Amsterdam en op 13 augustus in zijn
geboorteplaats Schimmert, waar hij begraven
is. Jan werd 52 jaar.
Jan werd op 7 maart 1951 geboren in het Zuid-
Limburgse kerkdorp Schimmert. Zijn ouders
waren beiden werkzaam in het onderwijs. Hij
groeide op in een liefdevol gezin met veel aan
dacht voor cultuur en traditie. Hij was trots op
zijn Limburgse en katholieke afkomst.
Jan ging in 1971 geschiedenis studeren in
Nijmegen. Hij genoot van de universitaire
wereld, was enthousiast lid van het studenten
dispuut Aquila en had ook daarbuiten vele
vrienden. Zijn studentenkamer was die van
een heer van stand met mooi meubilair en
heel veel boeken. Hij liep bij voorkeur in kos
tuum, ook in de zomer. Studiediscipline en
verplichte literatuur pasten minder goed bij
zijn karakter. Uiteindelijk zette hij, zonder
doctoraal, een punt achter zijn studie.
In 1982 heeft Jan het diploma middelbaar
archiefambtenaar gehaald. Hij was achtereen
volgens werkzaam bij het gemeentearchief van
Utrecht, de Van der Poll Stichting in Zeist en
bij de faculteit Wis- en Natuurkunde van de
Katholieke Universiteit Nijmegen.
Op 1 januari 1987 werd hij
benoemd tot archivaris en
hoofd Documentaire Infor
matievoorziening (DIV) van
de Universiteit van Amster
dam.
Jan betrok een mooi apparte
ment in Amsterdam. Hij
maakte makkelijk contact en zijn vertrouwde
vriendenkring werd uitgebreid. Jan was een
hartelijke, warme, breedsprakige man en een
geboren verteller. Hij beschikte over een grote
culturele bagage en een onuitputtelijke voor
raad verhalen en anekdotes.
Binnen de Universiteit van Amsterdam was
Jan een zeer gewaardeerde collega vanwege
zijn betrokkenheid, zijn loyaliteit en zijn ken
nis van de geschiedenis en van het archief van
de universiteit.
Onder zijn leiding is de afdeling DIV professio
neler geworden, de dienstverlening verbeterd
en zijn de achterstanden, ontstaan in de jaren
zeventig en tachtig van de vorige eeuw, voor
een groot deel weggewerkt. Jan maakte zich
daarnaast grote zorgen over de facultaire
archieven. Hij heeft gelukkig nog de start van
het DIV-project meegemaakt om die archieven
te redden.
Jan kon goed delegeren, hij was tevreden over
zijn afdeling en hoe deze zich ontwikkelde en
gaf daar ook uiting aan. Zijn deur stond, ook
letterlijk, voor iedereen open. Hij was oprecht
De Sittardse gemeente-archivaris, drs. Peer
Boselie, is de (voorlopige) voorzitter van de
pas opgerichte kring van Limburgse archiva
rissen. Dit is een voortzetting/omvorming
van het beraad van Limburgse archivarissen.
Hij blijft voorzitter tot begin oktober 2003.
Dan houdt men officiële verkiezingen. Het is
helemaal niet zeker of hij daarna nog voor
zitter zal (willen) zijn. De kring is bedoeld
voor degenen die leiding geven aan een
archiefdienst, analoog aan bijvoorbeeld de
Brabantse en Noord-Hollandse kring. Op
deze wijze kan samenwerking (met name in
dienst/regio-overschrijdende projecten)
meer draagvlak krijgen.
Het gemeentearchief van Venlo heeft een
nieuwe gemeentearchivaris in de persoon
van Jos de Jong uit Rotterdam. Hij is op 1 juli
2003 aan zijn nieuwe baan begonnen, als
opvolger van Th. Huijs. Het archief werd de
afgelopen tien maanden geleid door interim
manager Willem Goelema. De Jong (49)
heeft gewerkt als adviseur archiefsystemen
voor het adviesbureau Koenen, Baak en
Partners in Voorburg. De Jong volgde de
pedagogische academie en de rijksarchief-
school. Hij was eerder werkzaam bij de rijks
archiefdienst en bij twee ministeries
(Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur en
Verkeer en Waterstaat). Bij die departemen
ten adviseerde hij onder andere over de
selectie van jonge archiefstukken van na
1945 voor het rijksarchief. Als zijn belang
rijkste taken in Venlo ziet De Jong de verdere
digitalisering van het huidige archief, het
veiligstellen van toekomstige digitale
archiefstukken bij de gemeente en de samen
werking met culturele instellingen zoals de
stadsarcheologische dienst en de musea.
begaan met al zijn
medewerkers en vond
het leuk als ze op
bezoek kwamen.
Eind oktober 2002
werd bekend dat Jan
leed aan een zeer ern
stige vorm van long
kanker. Een operatie bleek niet mogelijk. Er
volgde een periode van zware behandelingen.
Jan droeg alles met optimisme en bleef geïnte
resseerd in de wereld om hem heen. Hij voelde
zich gesteund door de overweldigende blijken
van belangstelling. Een verpleegster noemde
hem 'de meneer die zoveel bezoek kreeg'. Jan is
overleden in Hospice Veerhuis in Amsterdam.
Ernestine Baake en Peter Zweegers
Zon, zee en strand. Het lijkt alweer verle
den tijd die mooie zomer, maar de nieuwe
website van het gemeentearchief Schouwen-
Duiveland begint er mee: www.schouwen-duive-
land.nl Het gemeentearchief van Schouwen-
Duiveland beheert de archieven en verzame
lingen van dit voormalige eiland. Het oudste
stuk in het Zierikzeese stadsarchief dateert uit
1275. Naast dit archief beheert het gemeente
archief ook het stadsarchief van Brouwers
haven en de archieven van de overige gemeen
ten. Op de site is een lijst huisnamen van de
stad Zierikzee (1318-ca. 1940) en het archief
van de weeskamer te vinden. Op termijn zijn
er nog meer digitale bestanden te raadplegen
op deze informatieve site.
C-Culture is een speciaal subsidieprogramma
van de provincie Zeeland voor bijzondere en
opvallende culturele projecten. De site www.c-
culture.nl lijkt nog in een opbouwfase, maar
kan uitgroeien tot een digitaal cultureel mid
delpunt van Zeeland. Opvallend is het prik
bord waar kan worden gezocht naar
(mede)organisatoren en andere ideeën en pro
jecten op cultureel gebied. Een prima initiatief
in tijd van bezuinigingen.
De Kanselarij der Nederlandse Orden,
het Kapittel voor de Civiele Orden en
het Kapittel der Militaire Willems-Orde heb
ben een nieuwe website over Koninklijke
onderscheidingen gemaakt: www.lintjes.nl. In
vijf stappen wordt uitgelegd hoe u iemand
kunt aanmelden voor een onderscheiding.
oktober 2003
archievenblad
