Art Conservation
BuroDenBoer
http://www.geac.be
http://www.geac.nl
www.artconservation.nl
RESTAURATIE CONSERVERING
27
GeacNV
Genèvestraat 6, bus 7
1140 Brussel
België
Tel.:+32 (0)2727 7811
Fax: +32 (0)27277812
E-mail: info@geac.nl
Geac Benelux BV
Postbus 2067
5202 CB 's-Hertogenbosch
Nederland
Tel.:+31 (0)73624 34 00
Fax: +31 (0)73624 3405
E-mail: info@geac.nl
Onze medewerker die verspreid over heel het land wonen en
werken, hebben jarenlange ervaring op het vakgebied van
documentaire informatievoorziening, en een gedegen
vakopleiding (minimaal SOD-2). Ze zijn daardoor direct op
iedere plaats binnen de informatievoorziening inzetbaar.
Ons dienstenpakket omvat ondermeer:
detachering van dossiervormers
inventarisatie
inhaaloperaties
Invallen tijden ziekte- of vacatureperioden
advisering
interim-management - consultancy
Jan van Renesseweg 4
Postbus 37, 4325 ZG Renesse
tel. 01 11 - 46 20 24 fax. 01 11 - 46 35 50
www.burodenboer.nl
E-mail: info@bdb.nl
V
flexibele
database
formaten
gebruiks-
vriendelijk
uitgebreide
zoekmogelijkheden
zelf definieerbare
indexen
draait op alle
standaard servers
één cliënt voor
alle modules
Door Gerrit Valk
Moet de Tweede Kamer terugkomen op
conclusies die zijn getrokken na een par
lementaire enquête als blijkt dat later
onderzoek fundamentele vragen stelt bij
haar bevindingen? Dat vroeg ik mij af na
het lezen van verslagen van de promotie
plechtigheid van Jo Wolters, die promo
veerde op de geschiedenis van het zoge
noemde Englandspiel. Dit drama dat de
dood van tientallen Nederlandse verzets
lieden tot gevolg had, is nog steeds een
van de grote mysteries uit de Tweede
Wereldoorlog. De parlementaire enquê
tecommissie die tussen 1949 en 1956
onderzoek deed naar het optreden van
de Nederlandse regering in oorlogstijd
kwam tot de conclusie dat deze tragedie
niet te wijten was aan verraad of opzet,
maar het gevolg was van tragische vergis
singen aan de kant van de Britse geheime
dienst SOE. Ook L. de Jong onderschreef
deze conclusie.
Toch werden van meet af aan vraagte
kens geplaatst bij deze conclusie. Uit
bezet gebied, zo werd betoogd, waren de
signalen dat gedropte agenten in Duitse
handen waren gevallen zo sterk, dat het
doorgaan met het sturen van agenten en
wapens geen toeval kon zijn geweest
maar opzet. Vooral de gevangen geno
men agenten zelf twijfelden er niet aan
dat er aan gene zijde van de Noordzee
sprake was van verraad. Een andere theo
rie die al kort na de bevrijding de kop
opstak, was dat de Nederlandse agenten
werden opgeofferd in het kader van een
bewust misleidingspel van de Britten.
Door het in Duitse handen spelen van
tientallen Nederlandse agenten, zouden
de nazi's ervan overtuigd raken dat de
invasie op de Nederlandse kust werd
voorbereid. Dat zou dan leiden tot ver
zwakking van de Duitse verdediging in
Normandië. Deze opvatting wordt nu
gehuldigd door Jo Wolters in zijn proef
schrift Dossier Nordpol. Het Englandspiel
onder de loep. Op grond van nieuw onder
zoek in Britse archieven komt Wolters tot
de conclusie dat er geen sprake was van
een Englandspiel, maar van een
Deutschlandspiel waarin niet de
Engelsen maar de Duitsers werden mis
leid.
Volgens zijn promotor Hans Blom valt er
veel te zeggen voor Wolters' opvattingen
en heeft hij de discussie op een
serieuze wijze heropend. L. de
Jong, die ook zitting had in de
promotiecommissie, reageerde
daarentegen fel afwijzend en
hield onverkort vast aan zijn
lezing van de gebeurtenissen.
Zou dit aanleiding moeten zijn
voor de Tweede Kamer om op
deze kwestie, die tot de belang
rijkste bestanddelen van haar
eigen onderzoek behoorde,
terug te komen? Het is natuur
lijk vaker voorgekomen dat op
instigatie van Kamer en rege
ring het NIOD, zijn voorganger
het RIOD of andere instanties
en personen historisch onder
zoek verrichtten naar aspecten
van de oorlogsjaren. De affaires
Menten, Aantjes en Luns, de
vondst van archieven van de
Lippmann Rosenthalbank, dan
wel claims van weggevoerde
joden of hun nakomelingen
konden uitmondden in histo
risch onderzoek. Ook verrichtte
het RIOD na vragen uit de
Tweede Kamer onderzoek naar
de affaire-Weinreb. Na publica
tie van dit rapport werd daar op
verzoek van de Kamer een aan
vullend onderzoek op losgela
ten. Overigens durfde de Tweede Kamer
het in 1981 niet aan om een finaal oor
deel te vellen over de fantast Weinreb.
Maar hoe dan ook, kwesties die de oor
logsjaren betreffen, spelen tot op de dag
van vandaag een grote rol in de
Nederlandse politiek.
Is er nu aanleiding voor de Tweede
Kamer om toch nog een keer terug te
komen op het beruchte Englandspiel?
Een argument dat daarvoor pleit, is dat
het proefschrift van Wolters één van de
cruciale conclusies van een Kameronder-
zoek ondergraaft. Daartegen pleit weer
dat een parlement dan wel aan de gang
kan blijven om iedere keer als nieuwe fei
ten zich voordoen die een Kameronder-
zoek weerspreken daar weer aandacht
aan te besteden. Toch zou ik, juist omdat
het Englandspiel zoveel indruk heeft
gemaakt en nog steeds maakt op de
iJ, 1.' 'II
VSfóMTNln»
Jiliülü
tc( m 1
11 ,fll
muuim iut<,
nllili llilli II"
tl
llllllUIII
ii»
lil' tuil
Ml 111
Nederlandse samenleving en terecht
onderwerp was van parlementair onder
zoek, er wél voorstander van zijn dat de
Kamer zich nogmaals over deze affaire
zou buigen. Een extra argument is dat
het ook voor de nabestaanden van de
tientallen omgebrachte agenten van
belang is te weten wat nu werkelijk geleid
heeft tot deze tragedie. Het zou goed zijn
als de Tweede Kamer het NIOD verzocht
de argumenten van Wolters en de bron
nen waarop hij zich baseert, alsmede die
van de Parlementaire Enquêtecommissie
1940-1945 en vanL. de Jong nog eens aan
een nadere beoordeling te onderwerpen.
gerrit. valk@wxs.71l
Tekening: Peter Vlot
augustus 2003
archievenblad
