Ami a Ti a
ICT-doorbraakproject voor en door audiovisuele archieven
audiovisueel
audiovisueel
Dit artikel illustreert hoe de resultaten van
Amicitia zullen leiden tot een herposi
tionering van het audiovisuele archief. Niet
langer is het archief het tamelijk statische
rustpunt van uitgezonden materiaal, maar
het transformeert tot het kloppend hart van
de productieketen. Het wordt de schakel
tussen de verschillende fases van productie,
uitzending en duurzame opslag. Maar ook
de bron voor uiteenlopende vormen van
hergebruik en diensten voor diverse
gebruikersgroepen
Digitalisering heeft in de audiovisuele
wereld voor ontstellend grote veranderin
gen in de werkprocessen gezorgd. Program
ma's worden met digitale camera's opgeno
men, op computers bewerkt en vaak digi
taal verspreid. Ook de opslag van het uitge
zonden materiaal gebeurt op digitale
dragers, vaak op zogenaamde Digi-Beta-
banden. Naarmate de kosten van harde
schijven en speciale datatapes zakken,
zullen deze Digi-Beta-banden meer en meer
tot het verleden gaan behoren. Zo wordt dit
jaar op het Mediapark in Hilversum gestart
met een project waardoor eerder uitgezon
den materiaal op uitzendkwaliteit vijftien
dagen na uitzending op servers beschikbaar
blijft. Programmamakers krijgen vervolgens
via netwerktechnologie direct toegang tot
dit materiaal. Hergebruik wordt makkelijker
dan ooit tevoren.
Het Nederlands Instituut voor Beeld en
Geluid is van oudsher het bedrijfsarchief
van de publieke omroep. Vanuit deze func
tie bewaart het een uitgebreide selectie
video, radio en muziek. In totaal gaat het
om meer dan 600.000 uur materiaal, van de
eerste experimenten met radio tot het jour
naal van gisteren.
Door de toename van het aanbod groeit
deze collectie steeds sneller, en worden
nieuwe technieken ingezet om de terug
vindbaarheid te garanderen. Beeld en Ge
luid heeft zich als belangrijke doelstelling
voor de toekomst gesteld een groot deel van
de collectie digitaal aan te bieden. De cata
logus en het materiaal zijn dan geen
gescheiden grootheden meer, maar samen
gesmolten en binnen computernetwerken
24 uur per dag te benaderen.
Mede hierdoor verandert de plaats van het
archief in de productieketen. De illustratie
laat dit zien.
Al vanaf de pre-productiefase is er (in tegen
stelling tot de huidige situatie) voor het
archief een actieve rol weggelegd. Gegevens
als de titel van de productie, de medewer
kers en het te gebruiken materiaal worden
hier al vastgelegd. Dit zijn de eerste van de
steeds groeiende collectie metadata,
gegevens die de ingang tot het materiaal
vormen. In de ideale situatie slaan de
omroepen deze metadata van idee tot
uitzending op in een gestandaardiseerd for
maat. Beeld en Geluid beheert deze
gegevens vervolgens centraal, gedurende
het hele productieproces en slaat ze vervol
gens op voor toekomstig hergebruik.
Voor het opslaan, het beheer en de retrieval
van grote hoeveelheden metadata en
essence (het videomateriaal) zijn specialis
tische ICT-oplossingen op de markt, zoge
naamde asset management systemen. Beeld
en Geluid heeft afgelopen jaar flink geïn
vesteerd in de aanschaf van een asset man
agement systeem, dat momenteel door een
consortium van het Duitse Tecmath, Sony
en CMG gebouwd wordt.
Op dit punt aangekomen is daar Amicitia:
voortbordurend op bestaande technologie
om de sprong naar de toekomst goed voor
bereid te maken en deze mede vorm te
geven.
Amicitia staat voor 'Asset Management
Integration of Cultural heritage in the
Interexchange between Archives'. Het
verkrijgen van snelle toegang tot verschil
lende audiovisuele collecties in Europa en
het hergebruik van dit materiaal is de visie
achter Amicitia. Partners uit heel Europa
hebben de handen ineengeslagen om deze
visie werkelijkheid te maken. Het betreft
naast Beeld en Geluid het Duitse SWR, het
Oostenrijkse ORF en de Britse BBC.
Tecmath, het Oostenrijkse Joanneum
Research en het Poolse Neurosoft vormden
de technische tak van het consortium.
De werkzaamheden vonden op uiteen
lopende research- en development-
gebieden plaats. Als belangrijkste zijn te
onderscheiden: batch digitalisering, tape
integrity management, workflow manage
ment en gedistribueerde toegang tot ver
schillende collecties. Met batch digitalise
ring wordt bedoeld dat het digitaliseren van
materiaal grotendeels door robots afgehan
deld wordt. Niet langer hoeft menskracht
gereserveerd te worden om tapes in te
voeren en vervolgens het digitaliseringpro
ces te bewaken, maar worden robots en spe
ciale software voor deze taak ingezet.
Tape integrity management heeft
betrekking op reeds gedigitaliseerd materi
aal. De dragers waarop de assets geplaatst
worden, zoals datatapes en harde schijven,
zijn aan slijtage onderhevig. Binnen
Amicitia ontwikkelde algoritmen houden
de kwaliteit continu in de gaten en grijpen
in zodra er iets mis dreigt te gaan met het
digitale signaal. Binnen het onderzoeksge
bied workflow management is gekeken hoe
verschillende werkprocessen bij av-
archieven geoptimaliseerd kunnen worden.
Hierna zal dieper worden ingegaan op het
vierde speerpunt van Amicitia: de systemen
die ontwikkeld zijn om gedistribueerde toe
gang mogelijk te maken voor verschillende
gebru ikersgroepen
Bestaande asset management systemen zijn
niet in staat informatie uit verschillende
archieven met elkaar uit te wisselen. Een
programmamaker in Hilversum die materi
aal zoekt uit het archief van de BBC moest
haar of zijn wens kenbaar maken bij het
loket van deze omroep in Londen en
beslissingen nemen op basis van een tek
stuele beschrijving. Onderhandelingen
over de auteursrechten en prijs zijn vervol
gens vaak een moeizaam en ondoorzichtig
proces. Amicitia maakt een einde aan deze
situatie, door een reeks interoperabele inno
vaties aan het bestaande asset management
systeem van Tecmath te koppelen.
In een beveiligd netwerk zijn de vier
archieven aan elkaar gekoppeld en via één
zoekactie te benaderen. De volgende illu
stratie laat zien hoe met een zoekopdracht
meerdere collecties doorzocht worden.
naJaJHI
Op de achtergrond vertaalt de ontwikkelde
meertalige thesaurus de ingevoerde termen
in twee andere talen. De zoekactie op
'munten' in het voorbeeld levert aldus ook
treffers op in het archief van SWR.
Zogenaamde keyframes en een gecom
primeerd videobestand zorgen ervoor dat
het materiaal te bekijken is alvorens een
aanvraag wordt ingediend voor hergebruik.
In de optiek van Beeld en Geluid is de
belangrijkste innovatie de uitgebreide
rechtenmanagementmodule, waarmee
uiteenlopende gegevens worden geadmini
streerd en uitgewisseld. Deze geeft ant
woord op vragen als: Uit welke bronnen is
een programma opgebouwd? Wie beheert
hierover de rechten? Welke vormen van
hergebruik zijn mogelijk? En welke kosten
zijn hiermee gemoeid? Allemaal vragen
waarop in de huidige situatie, zonder veel
heen en weer getelefoneer, geen antwoord
te geven is. Op het moment dat een pro
grammamaker in Amicitia iets van zijn ga
ding gevonden heeft, kan worden
aangegeven voor welk soort hergebruik het
ingezet moet worden. Het systeem
retourneert dan uiteraard niet zomaar het
vertrouwelijke contract uit de database,
maar geeft middels een stoplicht aan of de
gevraagde vorm van hergebmik al dan niet
mogelijk is, en welke kosten hiermee
gemoeid zijn. Ook hier zorgt de meertalige
thesaurus voor het makkelijk uitwisselbaar
maken van gegevens. Binnen de publieke
omroepen in Nederland zijn de voordelen
ook evident. Verschillende programma's en
omroepen hebben al afspraken gemaakt
over het gebruik van eikaars materiaal, en
door Amicitia is dit snel te administreren.
Een ander voordeel dat inherent is aan digi
talisering en dat binnen Amicitia gekapi
taliseerd wordt betreft het aanbieden van
dezelfde assets in verschillende omgevin
gen. Binnen het project zijn een workflow,
architectuur en een applicatie ontworpen
die het mogelijk maken de essence en meta
data uit de professionele omgeving te
exporteren, te converteren en vervolgens in
een omgeving met heel andere mogelijkhe
den te importeren. Het primaire resultaat
van deze werkzaamheden is de interface
voor publieke toegang die het in Rotterdam
gevestigde 'Instituut voor de instabiele
media' V2_ in opdracht van Beeld en
Geluid ontworpen heeft. De volgende
illustratie geeft een idee van de vormgeving.
De uitgebreide set metadata uit de profes
sionele omgeving is omgevormd tot gene
riek inzetbare metadata conform de Dublin
Core-standaard, het videomateriaal in
MPEG-formaat is geconverteerd naar het
streaming media formaat Real. Zoekvragen
kunnen wederom gesteld worden door het
invoeren van een vrije term of met gebruik
making van de meertalige thesaurus.
Zoekresultaten worden vervolgens niet
(zoals gewoonlijk) in tekstregels weerge
geven, maar verschijnen in een wolk van
keyframes waarbij de meest relevante assets
gecentreerd en bovenaan staan. Wanneer er
over de keyframes gescrolled wordt komen
beschrijvende gegevens tevoorschijn, door
te dubbelklikken start de stream. Uniek aan
de interface is naast deze visueel georiën
teerde vormgeving de interacties die een
gebruiker kan hebben met de items in de
collectie. Binnen een asset zijn in- en uit-
punten te markeren, waarna vervolgens
gekozen wordt deze ongestructureerd op te
slaan in een collectie of in een bepaalde
volgorde in een zogenaamde storyline.
Door verschillende fragmenten hier achter
elkaar te zetten ontstaat er al heel snel een
mini-documentaire; een reeks in- en uitpun-
ten naar verschillende streams. Het aardige
is nu dat deze door gebruikers zelf opgesla
gen kunnen worden, door er gegevens als
titel, omschrijving, trefwoorden en naam
aan toe te voegen. Vervolgens is de collectie
of storyline toegankelijk voor alle gebruikers
die toegang hebben tot de interface.
Zo maakt de dynamische interface het voor
het eerst mogelijk on line interacties aan te
gaan met assets uit verschillende av-
archieven, en biedt ze de mogelijkheid om
nieuwe doorzoekbare metadata aan de col
lectie toe te voegen.
De hierboven geschetste technische en
organisatorische innovaties zijn gedurende
het hele project onderworpen aan uitge
breide functionaliteits- en gebruikerstests,
en hebben gerichte feedback opgeleverd
betreffende wenselijke aanpassingen en
uiteindelijke inzet in de werkprocessen bij
de deelnemers. Nieuw ontwikkelde modu
les worden in bestaande software ingepast
en op de markt gebracht. Het unieke van
Amicitia is de succesvolle samenwerking
tussen industrie en eindgebruikers. Deze
maakt het voor av-archieven mogelijk rich
ting te geven aan de systemen van de
toekomst, systemen die voor 'het hart van
de productieketen' onontbeerlijk zijn.
Voor meer informatie over het Amicitia-
project of het Nederlands Instituut voor
Beeld en Geluid kunt u contact opnemen
met Johan Oomen (joomen@bee!denge-
luid.nl) of kijken op www.amicitia-
project.de en www.beeldengeluid.nl.
W
W
Door johan Oomen*
Het audiovisuele archief van de toekomst is
dankzij het Amicitia-project nu al te bewon
deren. De afgelopen drie jaar is binnen dit
Europees project hard gewerkt aan het
ontwerp en de bouw van systemen die op een
geavanceerde wijze grote collecties videomate
riaal toegankelijk maken. Nu het project vrijwel
is afgerond kijkt het Nederlands Instituut voor
Beeld en Geluid (voorheen het Nederlands
Audiovisueel Archief) vooruit hoe deze nieuwe
oplossingen een plaats kunnen krijgen in de
bestaande werkprocessen en dienstverlening.
De context: de nieuwe positie van het
av-archief
Afdeling
TV
Workflow Productieproces
od Productie Post-Prod Uitzending
Nieuwe
diensten
De verhouding tussen afdelingen en de fasen in het pro
ductieproces verandert met het archief als kloppend hart.
Het internet en video-on-demand zijn voorbeelden van
'nieuwe diensten'.
De visie: snelle toegang tot duurzaam
opgeslagen assets
De professionals: rechten en kosten
Een zoekactie op een Nederlandse term levert ook tref
fers op in een buitenlands archief door gebruik te maken
van een beveiligde internetverbinding en een meertalige
thesaurus.
Het grote publiek: interactie met materiaal
'.tt :'T. 4
De interface voor publieke toegang biedt gebruikers diverse
mogelijkheden interacties aan te gaan met het materiaal, zelf
verhalen te maken en deze op te slaan om ze later weer op
te roepen.
Tot slot: wat nu
20
archievenblad
maart 2003
lohan Oomen is projectleider Europese projecten bij het
Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid.
archievenblad
maart 2003
