DEN
nieuws
DIVA nieuws
V
Nieuwsbrief DEN
nieuws uit het veld
De Vereniging Digitaal Erfgoed Nederland (DEN) heeft als opdracht het cultureel
erfgoed in Nederland sector- en instellingsoverstijgend toegankelijk te maken via inter
net. In opdracht van het ministerie van OCenW ondersteunt, adviseert en stimuleert
DEN projecten op het gebied van cultureel erfgoed en ICT. Speerpunt in het beleid van
de vereniging is aandacht voor het gebruik van standaarden bij digitalisering en
ontsluiting. DEN ontwikkelt een platform op internet dat het brede publiek en het
onderwijs toegang geeft tot het culturele erfgoed in Nederland. De (steeds groeiende)
websites www.cultuurwijzer.nl en http://cultuurwijs.kennisnet.nl zijn het resultaat.
Beide sites hebben een regelmatig wisselend thema op de homepages. Informatie van
en over musea, archieven, monumenten, archeologie en bibliotheken met bijzondere
collecties is doorzoekbaar. Verder kan men zoeken naar verhalen over cultuur, objecten
uit collectiedatabases en culturele websites. DEN is gevestigd in Den Haag. Voor meer
info: www.den.nl.
In samenwerking met de KVAN heeft
de Vereniging DEN de instellings-
gegevens van de Nederlandse archieven
on line gezet. Op www.cultuurwijzer.nl
(de website voor het brede publiek) met
informatie van en over de verschillende
erfgoedsectoren en http://cultuurwijs.
kennisnet.nl (de site speciaal voor het
onderwijs), zijn ook de archiefinstellin
gen te vinden. U kunt ze individueel vin
den via de zoekingang 'instellingen', of
door naar de gegevens van de KVAN te
gaan en daar de 'Almanak van het
Nederlandse Archiefwezen' te down
loaden. De archiefgegevens in de
Cultuurwijzer en Cultuurwijs worden
door de KVAN beheerd. DEN zorgt ervoor
dat er regelmatig een bijgewerkte versie
van het pdf-document beschikbaar is.
Op maandag 2 december 2002 orga
niseerde de Vereniging DEN, samen met
V2 een studiemiddag te Den Haag, waar
in Open source en Open content als moge
lijke alternatieven voor het auteursrecht
werden belicht. Binnen de software
ontwikkeling en zogenaamde time based
arts worden deze modellen regelmatig
met succes toegepast. Maar vormen ze
ook een alternatief voor het auteursrecht
binnen andere domeinen van de erfgoed
sector? Een uitgebreid verslag van deze
studiemiddag is van de DENwebsite
(www.den.nl) te downloaden onder het
kopje Agenda, DEN.
DEN inventariseert welke problemen er
in de erfgoedsectoren leven op het
gebied van auteursrechten. Hiervoor is er
een speciale mailbox:
auteursrecht@den.nl.
De Vereniging Digitaal Erfgoed
Nederland is samen met Erfgoed Actueel
en de erfgoedkoepels DIVA, Nationaal
Contact Monumenten (NCM),
Nederlandse Museumvereniging (NMV)
en de Stichting voor de Nederlandse
Archeologie (SNA) betrokken bij het
Project Stimulering Erfgoedaanbod
Cuituurvouchers, om scholen en erf
goedinstellingen dichter bij elkaar te
brengen. Met cultuurvouchers of CKV-
bonnen kunnen scholen deelnemen aan
projecten van erfgoedinstellingen.
Beproefde educatieve projecten dienden
als uitgangspunt voor het project, dat
door Bureau Erfgoed Actueel gecoördi
neerd wordt. Op de nieuwste homepage
van Cultuurwijs (http://cultuurwijs.ken-
nisnet.nl) is informatie te vinden. Daar
kan ook een informatiefolder over het
project gedownload worden.
Met het onderwijsproject over archieven
van DIVA, 'Kennismaking met het
archief' krijgen leerlingen een algemene
introductie op het (stads)archief. Alle
mogelijke archiefbronnen, zoals hand
schriften, affiches, kranten, fotos,
tekeningen en kaarten worden in het
project gebruikt.
Stuur een e-mail met als onderwerp:
'Verzoek DEN-brief' naar den@den.nl
om automatisch de elektronische
nieuwsbrief van de Vereniging
Digitaal Erfgoed Nederland (DEN) in
uw mailbox te ontvangen.
Op woensdag 26 februari vindt het
internationaal seminar 'Copy the
Rights!' plaats, over copyright-aspecten
bij ontsluiting van culturele informatie.
Op het seminar wordt het thema
'Alternatieven voor auteursrecht' belicht
vanuit internationaal perspectief, waarbij
de mogelijkheden van Open source en
Open content worden toegelicht.
Daarnaast wordt er een aantal voorbeeld
projecten gepresenteerd in een kleine
'kennismarkt' en wordt ingegaan op het
Open Archive Initiative (OAI).
Het seminar is onderdeel van Dutch
Electronics Arts Festival (DEAF03). Het
copyrightseminar wordt gezamenlijke
georganiseerd door V2 - instituut voor
instabiele media, de Vereniging Digitaal
Erfgoed Nederland, Het Nederlands
Filmmuseum en Nederlands Instituut
voor Mediakunst.
Meer informatie hierover is te vinden op
http://deaf.v2.nl/.
Het eContent Programma is een
Europees kaderprogramma met als doel
ondersteuning van het aanmaken,
gebruiken en verspreiden van Europese
digitale inhoud. Het programma is
gebaseerd op drie actielijnen: bevorder
ing van de toegang tot en stimulering
van het gebruik van publiekesectorinfor-
matie, bevordering van de productie van
content in een meertalige en multicul
turele omgeving en versterking van de
dynamiek op de markt voor digitale con
tent. Het programma ondersteunt inno
vatieve en doelgerichte contentprojecten
met een multinationaal en cross-sec
toraal karakter. Daarnaast worden er ook
begeleidende maatregelen op het gebied
van marktonderzoek, 'best-practices' en
het ontwikkelen van vaardigheden
ondersteund.
De eerste actielijn binnen het eContent
Programma is met name voor erfgoedin
stellingen van belang. Het werkprogram
ma voor de derde call for proposals is
gepubliceerd in december. Meer infor
matie hierover is te vinden op de webite
van Cordis: www.cordis.lu/econtent/ en
op www.content-village.org/.
10
nieuws uit het veld
In het najaar van 2001 ontving DIVA van het ministerie van
Economische Zaken een subsidie voor een bijzonder onderzoek
met een sterk innovatief karakter. DIVA was benieuwd of het
mogelijk is om 'Napsterachtige' internettechnologie toe te
passen op erfgoedinformatie. Kan er een interactief netwerk
opgezet worden waaraan mensen en organisaties deelnemen
die op een of andere manier belangstelling hebben voor het
(eigen) verleden? Kan de huidige relatie leverancier (lees erf
goedinstelling) - gebruiker ook worden omgekeerd en wat
betekent dat dan? En wie zouden in zo'n Digitaal Genootschap
van het Verleden geïnteresseerd zijn?
De kern van het onderzoek bestaat uit een analyse van de tech
nische mogelijkheden en de organisatorische en economische
randvoorwaarden. De belangrijkste partijen bij die uitwisseling
zijn historisch geïnteresseerde personen enerzijds en profes
sionele erfgoedinstellingen anderzijds. De uitwisseling van his
torische informatie die zij tot stand brengen, moet bijdragen aan
de verrijking van het totale aanbod van historische informatie.
Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan de publicatie van
het rapport dat bestaat uit drie delen:
Onderzoeksrapport;
Specificaties en modellen;
Conclusies en aanbevelingen.
In het komende jaar zal DIVA in samenwerking met de
Vereniging DEN en de auteur van het rapport (IMN NV uit
Zeist) op verschillende momenten aandacht vragen voor de
uitkomsten van het onderzoek. Zo zal het integrale rapport in
maart 2003 worden gepubliceerd op de DIVA-website en zal
deel 3 Conclusies en aanbevelingen op grote schaal worden
verspreid. En in juni organiseert DIVA in samenwerking met
DEN een symposium over het thema Interactiviteit en Erfgoed.
Exclusief voor het Archievenblad volgt hier een eerste blik op de
wondere wereld van het Digitale Genootschap van het
Verleden.
Het is momenteel onbekend hoeveel mensen in ons land daad
werkelijk geïnteresseerd zijn in het verleden. Wel weten we dat
ongeveer 250.000 bezoekers jaarlijks een archiefinstelling
bezoeken. Een deel van deze mensen is ook actief met
geschiedenis bezig en is georganiseerd in meer dan 1.000 his
torische of genealogische verenigingen. Gezien deze grote aan
tallen is de verwachting dat een internetwerkplaats voor het
verleden zoals DIVA die voor ogen heeft, op grote schaal
gebruikt gaat worden. De technische en de economische
aspecten ervan zijn dan van groot belang.
De oplossing die in het onderzoek wordt voorgesteld, richt zich
op drie aandachtsgebieden:
het waardebod voor de deelnemers (what's in it for me?);
de benodigde informatiediensten (de geboden functionaliteit);
de technologie (waarmee realiseer je het) en de kosten.
Met betrekking tot het waardebod onderscheidt de nieuwe
omgeving zich door:
de omvang en het bereik van de aangeboden historische
informatie;
de mogelijkheid tot interactie (in de vorm van reactie op
reactie);
de mogelijkheid tot het verrijken van historische informatie.
De nieuwe omgeving levert informatiediensten voor het pu
bliceren, becommentariëren en leggen van relaties tussen
informatieobjecten.
Technisch gezien is een centraal beheerd systeem goed
mogelijk, zolang de totale opslag aan data de 300 Gigabyte niet
overschrijdt. Voorbij die grens is het financieel en technisch
aantrekkelijker om over te gaan op een echte 'Napster-omge
ving', op een zogenaamde gedistribueerde architectuur, waarbij
de gegevens decentraal opgeslagen blijven op de computers
van de deelnemers.
De kosten voor de bouw en exploitatie van het systeem kun
nen beperkt worden door het gebruik van open-source soft
ware en een voorzichtige aanpak. Daarom wil DIVA beginnen
met een pilotproject waarmee de bevindingen en aanbevelin
gen van het onderzoek kunnen worden getoetst. Het ligt voor
de hand om deze pilot onder te brengen bij De
Woonomgeving, het ambitieuze project van DIVA,
Rijksarchiefdienst en Kadaster. Hier kan men gebruik maken
van een centraal beheerde applicatie, die goed aansluit bij de
doelstellingen van een internetwerkplaats. Afhankelijk van het
succes, kan doorgroeien naar een (gedecentraliseerde) peer-to-
peer architectuur binnen de context van De Woonomgeving
goed worden gerealiseerd.
Een internetomgeving voor de uitwisseling en verrijking van
historische informatie is in financieel en technisch opzicht dus
zeker mogelijk. De hindernissen om te komen tot een inter
netwerkplaats zijn dankzij dit onderzoek in kaart gebracht.
Ook is aangeven hoe deze hindernissen genomen kunnen wor
den en wat de organisatorische en financiële consequenties
zullen zijn. Dankzij de financiële ondersteuning van het minis
terie van Economische Zaken is het mogelijk geweest een
degelijk onderzoek te doen naar digitale innovatiemogelijkhe
den binnen de erfgoedsector. Het resultaat is inspirerend en
uitdagend. Realisering van de ideeën zal een belangrijke bij
drage gaan leveren aan de versterking van de publieksfunctie
en maatschappelijke relevantie van erfgoedinformatie. De
toekomst is aan het Digitaal Genootschap van het Verleden.
Vereniging Digitaal Erfgoed Nederland
Almanak van het Nederlandse Archiefwezen
Auteursrechtenproblematiek
Project Stimulering Erfgoedaanbod
Cultuurvouchers
Seminar over copyright en
culturele instellingen
Europese subsidies: eContent Programma
archievenblad
februari 2003
dïva
Het Digitale Genootschap van het Verleden
Symposium Interactiviteit en Erfgoed
Pilotproject
februari 2003
archievenblad
