Dit moet erger zijn dan de bieb!'
archieven en educatie
archieven en educatie
Jaarlijks maken zo'n twaalf basisscholen
met circa achttien klassen gebruik van de
mogelijkheid het archief te bezoeken. De
groepsgrootte varieert van 16 tot 38 leer
lingen. De testversie van de website is
sinds januari onderdeel van het edu
catieve programma dat ongeveer twee uur
duurt. De website is ontwikkeld om spel
en de geschiedenis van de stad zodanig te
koppelen dat leren leuk is. Uitgangspunt
is ook dat je betrokkenheid bij de stad
kunt stimuleren. Leerlingen ontdekken
overeenkomsten en verschillen tussen
heden, verleden en ver verleden. Zij leren
gebruikmaken van het internet als infor
matiemedium, in het archief, op school
en thuis.
1200-1500
Het eerste onderdeel van het programma
is een interactieve drama-act waarbij wat
te lachen valt. Dit om de gezichtsuit
drukking bij sommige leerlingen, 'dit
moet erger zijn dan de bieb', in de 'inte
ressestand' te krijgen. Een acteur geeft een
inkijkje in het leven van een branders
knecht. De leerlingen stellen als lid van
een onderzoekscommissie vragen over
zijn leefsituatie. De acteur 'speelt' op
bepaalde momenten ook zichzelf, waar
door niet alleen een vrolijke noot wordt
toegevoegd, maar ook verschillen tussen
toen en nu aan de orde komen.
In het tweede onderdeel leren de leerlin
gen in drie wisselende groepjes hoe ze
kunnen zoeken in de fotodatabase Skopeo
waarin nu circa
25.000 foto's zitten,
hoe ze krantenartike
len kunnen raadple
gen via het leesappa-
raat en hoe ze de web
site kunnen gebrui
ken. Daarnaast gaan
we het depot in en
bekijken daar archie
ven. In het depot krij
gen de leerlingen bij
voorbeeld het rapport
van de onderzoeks
commissie te zien,
waar zij even daarvoor
tijdens de drama-act lid van uitmaakten.
Deze commissie onderzocht in 1892 de
werkomstandigheden van arbeiders.
Uitgangspunt van het project is de inter
activiteit tussen leerlingen en begeleiders.
Het stellen van vragen wekt interesse en
betrokkenheid. Vragen worden beloond
want er bestaan immers geen domme vra
gen. De vragen van leerlingen brengen
ons op ideeën. De vraag of iemand uit
1637 nog leeft, geeft de mogelijkheid iets
van tijd inzichtelijk en aanschouwelijk te
maken via een tijdlijn. De vraag of
Schiedam aan zee ligt, maakt dat we de
omgeving van Schiedam en de rol van het
water bespreken.
Voor systeembouw en vormgeving van de
website werd gekozen voor Keesie, het
'volwassen reclamebureau voor kinder- en
jongerencommunicatie' te Schiedam. De
illustratie op hun folder sprak aan: twee
figuurtjes, groot en klein en de tekst 'Hallo
kleine Keesie', 'Hallo grote gek'. Keesie laat
het werk dat zij uitvoeren steeds testen
door kinderen. In de opdracht werden
drie doelen geformuleerd: de site moet op
een speelse manier kennis laten maken
met de geschiedenis van Schiedam, de
info moet voor leerlingen interessant zijn,
de site moet nieuwsgierig maken en ook
nog eens laten zien dat het archief interes
sant en leuk kan zijn. Kortom: de site
moet prikkelen, aantrekkelijk zijn en
passen binnen de belevingswereld van
kinderen.
"Wat een contradictie! Leuk, het archief,
en dan ook nog voor kinderen!," riep het
team van Keesie aan de vergadertafel. Het
leek Keesie een onmogelijke opdracht.
Maar, zo saai en stoffig als het archief hen
in eerste instantie voor kinderen leek,
bleek het helemaal niet te zijn. Het archief
zit vol spannende avonturen, fantastische
verhalen en zelfs wonderen. De vraag was
alleen: hoe maak je deze verhalen toe
gankelijk voor kinderen? Hoe vertel je een
kind dat in dat grote gebouw aan het
Stadserf zoveel te beleven valt?
Gekozen werd voor het concept 'Reizen
door de tijd', waarin je reist naar het
Schiedam van 50, 100, 500 en zelfs 800
geleden en kunt ervaren hoe het was om
in die tijden kind te zijn. 'Wat leerde je
vroeger op school?', 'Wat at je?', 'Moest je
al werken vanaf je twaalfde?', 'Kon je
zwaardvechten?', 'Hoe werkt de wc op een
kasteel?'. De antwoorden op deze vragen
sluiten direct aan bij de belevingswereld
van kinderen van nu. Dit alles werd in de
vorm van een internetspel gegoten, met
beelden en teksten uit het archief. De
website bestaat uit vier tijdvakken; 1200-
1500, 1500-1700, 1700-1900, 1900-2000.
De leerling kiest vier voorwerpen die bij
een tijdvak horen. Als ze goed hebben
gekozen, 'valt' Marco, een virtueel jonge
tje, via de wereldbol en Nederland, in het
Schiedam van die tijd. Al lopende met
Marco door het gekozen tijdvak kunnen
diverse spelletjes en teksten gekozen wor
den.
Nadat er overeenkomst was over het
voorstel, de offerte en de licentie, konden
op 1 maart 2001 de werkzaamheden
starten. Het was een enorme uitdaging dit
idee uitvoerbaar te maken. Beeldmateriaal
moest worden gescand, teksten moesten
verzameld, geredigeerd en naar de doel
groep toe geschreven worden. Daar kwam
ook het verschil tussen een archivaris en
een ontwerper om de hoek kijken. Teksten
van het ontwerpbureau knallen soms
ongezouten van het papier. Het staat leuk,
maar het moet ook 'waar' blijven. Kunnen
we de heks van toen nu een helderziende
noemen of iemand die aan homeopathie
doet? Het is een proces van afwegen en
kiezen, waarbij het ook voor de doelgroep
leesbaar en begrijpelijk moet blijven.
Ondertussen werd het hele spel technisch
geprogrammeerd en gebouwd. Daarna
zijn alle platen en teksten in het techni
sche frame van het spel gehangen. De
'voorkant' van de site werd in Flash
gemaakt. Flash is een ontwerpprogramma
om webpagina's te verlevendigen. Van
ieder onderdeel kan een animatie gemaakt
worden; logo's, titels, tekst, beeld etc. Film
en geluid kunnen worden bewerkt en
toegevoegd. De verschillende beelden
worden vastgelegd op de tijdlijn om
beweging te laten ontstaan. Interactiviteit
ontstaat door reacties op de handelingen
van de gebruiker.
Selectie, verwerking en aanlevering van
(beeld)materiaal door het archief
gebeurde voor oktober 2001. De opleve
ring van de site zou plaatsvinden in janu
ari 2002. Deze datum bleek niet haalbaar.
Op dat moment was wel een eerste versie
gebruiksklaar en besloten werd daarmee
de testfase te starten. Het voordeel van
deze situatie was dat de ontwerpers bij de
uitvoering betrokken raakten. Zo werden
de reacties van verschillende klassen
meegenomen en vertaald in betere versies.
Het is een hele klus geweest om alles in
elkaar te zetten en kloppend te maken,
maar het is gelukt. De site is af en de eerste
ervaringen met de website hebben we nu
achter de rug. We zijn blij met de enthou
siaste reacties van leerlingen en docenten
op dit prille begin. Men lachte bijvoor
beeld over het feit dat varkens in de
Middeleeuwen los over straat liepen, dat
konden ze zich niet voorstellen.
Uiteenlopende deskundigheid (hiermee
wordt ook op de leerlingen gedoeld) in de
ontwerp- en testfase heeft de site uitein
delijk kleurrijker en speelser gemaakt en
meerwaarde gegeven. We denken dat met
deze productie een nieuwe richting is
ingeslagen op het gebied van de commu
nicatie met kinderen door erfgoedin-
In de testfase bleken Pentium I en II pc's te
langzaam te zijn. Een oplossing waar we
niet voor kozen, was het weglaten van
veel geheugencapaciteit kostende, bewe
gende objecten. We kozen voor de oplos
sing die extra geld kost: aanschaf van
nieuwe snellere pc's. Flash is te snel voor
Pentium I en II en werkt goed met
Pentium III en IV. Het ministerie van
OCenW keurde via de provincie Zuid-
Holland vanuit de beleidsnota Cultuur en
School een subsidie toe van circa 24.000
euro. Eenzelfde bedrag is uit eigen budget
betaald, waarmee de totale kosten
uitkomen op 48.000 euro.
stellingen. We hopen in de eerste plaats
dat veel kinderen met plezier zullen leren
over de geschiedenis van Schiedam.
Daarnaast hopen we dat het ook andere
instellingen zal inspireren om op nieuwe
en andere manieren met kinderen te com
municeren.
24
februari 2003
25
Door Frederieke Verheijen
en Marleen Blomsma*
Het Gemeentearchief Schiedam heeft een
website ontwikkeld voor leerlingen van
groep 7 en 8 van het basisonderwijs en de
eerste klas van het voortgezet onderwijs:
http://marco.schiedamarchief.nl. Met behulp
van animaties, illustraties en aansprekende
verhalen krijgen zij een 'levend verleden'
aangeboden, een virtuele wandeling door de
stad. Hoe kunnen we het leren leuker
maken, was de creatieve opdracht.
Kies nu met de muis vier vakjes cfieTC maken hebben met de tijd die je
gekozen hebt. Als het goed is. gaan we met de tijdmachine op reis....
napoleon
Mo. ik :>en M#oo. loop ;f. i
door he: v«''«den van Schiedam?
Gebruik de pijh^stoetsen om je
••veijen
Het educatieve programma
De website
De uitvoering
Resultaat
i-i»
Frederieke Verheijen is werkzaam bij het
Gemeentearchief Schiedam, Marleen Blomsma is
accountmanager bij Keesie.
Het Gemeentearchief Schiedam stelt prijs op reacties;
e-mail: archief@schiedam.nl.
archievenblad
februari 2003
archievenblad
