Kadaster 1832 op internet
de kleur van Nederland
De Woonomgeving, het Kadaster en Marcel Schram
vanaf het ontstaan van het Kadaster tot aan de
jaren vijftig van de twintigste eeuw veranderde
er eigenlijk niet zo gek veel in het Nederlandse
landschap. Ondanks de industriële revolutie en
de daarbij behorende urbanisatie aan het eind
van de negentiende eeuw.
Aldus beland in de overgang van de negentiende
naar de twintigste eeuw is een natuurlijk aan
knopingspunt voor de betrokkenheid van het
Kadaster met het project De Woonomgeving een
van de wettelijke taken van het Kadaster: het
onderhouden van het Rijksdriehoekstelsel.
Ontstaan eind negentiende eeuw verschaft dit
coördinatenstelsel vanaf dat moment de struc
tuur van de Nederlandse kaarten. Een structuur
die op de minuutplans en de verzamelkaarten
van de Kadastrale Kaart 1832 nog niet aanwezig
is. Vandaar dat deze allemaal 'gegeorefereerd'
moeten worden, een specialistisch werkje dat
niet iedereen kan uitvoeren.
Hel Kadaster en de
Rijksdriehoeksm eting
my-
Wat doet Schram in dit geheel? "Het Kadaster
neemt wel vaker deel aan projecten, zowel in
binnen- als buitenland. Wat betreft De
Woonomgeving mede om een van de kerntaken
32
de kleur van Nederland
gestalte te geven, en wel 'het ontsluiten,
c.q. breder toegankelijk maken van gege
vensbestanden van het Kadaster voor
toepassingen buiten en binnen de rechts
zekerheid'. Je kunt het digitaal ontsluiten
en via internet toegankelijk maken van
de minuutplans hier zeker toe rekenen.
Daarbij zullen er enkele neveneffecten
optreden die mooi zijn meegenomen. Ik
noem het krijgen van een bredere naams
bekendheid en het kweken van goodwill
in de maatschappij. Voor het Kadaster
zeker overwegingen om deel te nemen."
Dat verklaart ook dat de voorzitter van de
Raad van Bestuur van het Kadaster, Jaap
Besemer, lid is van de stuurgroep van De
Woonomgeving.
Via een advertentie werd Schram
projectleider techniek bij het project.
"Dat was niet zo'n grote stap, want mijn
werk bij het Kadaster is adviseren en
onderzoek doen vanuit de Kadastrale
Kaart, met een functionele bril." Het
Kadaster heeft zelf een vrij groot IT-huis
dat zich bezighoudt met het 'optimalise
ren van digitale bestanden en werkpro
cessen. Ook wil het steeds meer kadastra
le informatie digitaal beschikbaar stellen
aan belangstellend publiek. Schram:
"Vanuit mijn expertise op dat gebied en
belangstelling voor kaarten paste ik dus
goed in De Woonomgeving. Wat betreft
informatie verstrekken via internet heb
ben we bij het Kadaster natuurlijk te
maken met bescherming van privacy van
personen; bij De Woonomgeving zal dat
denk ik minder problemen geven omdat
is afgesproken dat de informatie tot aan
1970 reikt en niet recenter is. Toch kun
nen we vanuit het Kadaster in principe
wel recentere gegevens toevoegen.
Uiteraard mits dat onder onze voorwaar
den gebeurt, binnen de Kadasterwet valt
en het niet botst met de Wet bescher
ming persoonsgegevens (Wbp). Dat zijn
facetten van het project die we nu bin
nen de pilots zullen tegenkomen. Je mag
natuurlijk niet via deze weg kunnen zien
wat voor soort hypotheek je buurman
heeft!"
Als belangrijkste taak binnen het
project onderzocht en onderzoekt
Schram wat er technisch mogelijk is bin
nen de beschikbare tijd en het budget.
"Simpel gezegd was mijn opdracht 'digi
taliseer het Kadaster 1832 en zet het op
het internet'. Daar kun je je van alles bij
voorstellen. De gedachte bij DIVA was
om alle OAT's over te typen om er
gemakkelijker historisch onderzoek mee
te kunnen doen. Ook wilde men alle
kaarten vectoriseren, dat wil zeggen de
gedigitaliseerde versie overtekenen om
voor de software herkenbare lijnen te
krijgen. Dan is het mogelijk om de kaar
ten aan een database met gegevens te
koppelen en onderzoeksvragen te stellen.
Wij zijn al in de jaren zeventig begonnen
met een vergelijkbaar proces. In 1995
waren alle moderne kaarten gedigitali
seerd en vanaf dat moment werken we
ook alleen nog maar digitaal. Ik wist dus
dat het beginidee van DIVA, overtypen
van OAT's en vectoriseren van minuut-
en verzamelplans, onuitvoerbaar was.
Beide activiteiten zouden zeeën van tijd -
en dus geld - gaan kosten. Vandaar de
oplossing om eerst alle minuutplans en
OAT's te laten scannen, wat inmiddels
gebeurt. Niet alleen is het materiaal hier
door op een goede manier digitaal gecon
serveerd, maar met die digitale versies
hebben we een heel goede basis om ver
der te gaan. Ik doel hiermee op het
maken van een internetapplicatie om
alles te kunnen bekijken, gebruik van de
scans bij het overtypen en vectoriseren,
en het basismateriaal te verrijken met
allerlei gegevens en beelden. Dat gebeurt
nu in de regionale pilots. Omdat het
samenwerkingsverbanden zijn tussen erf
goedbeherende instellingen van diverse
pluimage kan die verrijking uit heel veel
soorten materiaal bestaan. Dat is de afge
sproken route die ik technisch begeleid."
Het scannen was de eerste stap. Om
daarmee te kunnen beginnen moest
33
Door Nicoline J. Ekama van Dorsten*
Voor het DIVA-project 'De Woonomgeving' werken
de Nederlandse archiefinstellingen en het Kadaster
samen. Onder andere in de persoon van ir. Marcel
Schram, die al sinds september 2001 deel uitmaakt
van het projectteam. "Niet zo'n grote stap, want
vanuit mijn expertise en belangstelling voor kaar
ten paste ik goed in De Woonomgeving."
De Woonomgeving en het Kadaster
Onderdeel van het Nationaal Digitaliseringsplan 'De Kleur van Nederland' van DIVA is het
project De Woonomgeving. Uitgangspunt hierbij is 'Kadaster 1832', de kaart en registratie
waarmee het door Napoleon Bonaparte vereiste nieuwe systeem van grondbelasting werd
doorgevoerd en oorsprong van het moderne Kadaster. De Kaart bestaat uit duizenden
minuutplans (en verzamelplans per gemeente). De registratie, officieel 'de Oorspronkelijke
Aanwijzende Tafels' (OAT's), bevat enkele honderdduizenden pagina's met allerlei gege
vens, zoals eigenaren per perceel in 1832. Zowel de minuutplans als de OAT's zijn in
beheer bij de Rijksarchiefdienst. Samenwerking met het huidige Kadaster maakt het moge
lijk om deze historische informatie over onroerend goed in het project De Woonomgeving
digitaal te koppelen aan hedendaagse vastgoedinformatie.
Doel van De Woonomgeving is dat iedere internetgebruiker straks kan achterhalen hoe zijn
of haar eigen omgeving er begin negentiende eeuw heeft uitgezien. Door het intikken van
bijvoorbeeld een postcode of adres zoomt hij in op de kaart van Nederland om bij het
gevraagde perceel uit te komen. Dan kan het grote genieten beginnen, want niet alleen
krijgt hij informatie en kaarten voorgetoverd, maar ook allerlei afbeeldingen. Bijvoorbeeld
van de omgeving en hoe deze veranderde van, laten we zeggen, agrarisch gebied naar
bebouwd of industrieel gebied. Of van visuele getuigen van een steeds veranderend straat
beeld, of van voormalige bewoners van zijn huis. Alles is mogelijk.
Inmiddels is de eerste tranche van negen pilots volop aan het digitaliseren en is de twee
de tranche onlangs eveneens van start gegaan. De resultaten hiervan zullen in de eerste
helft van 2003 via internet zijn te bewonderen.
Naast algemeen projectleider Jos Wieland is, namens het Kadaster, technisch projectleider
Marcel Schram bij De Woonomgeving betrokken. Twee deelprojectleiders - Anne-Marie
Evertse-Crince Le Roy van DIVA en Wim Kamphorst van het Kadaster - begeleiden het pro
ces van bitmappen van de minuutplannen en de OAT's, gevolgd door het vectoriseren en
georefereren.
Voor wie digitaliseert DIVA?
Zowel in De Woonomgeving als het nog grotere 'De Kleur van Nederland' wil DIVA via inter
net voorzien in de behoefte aan een tot de verbeelding sprekende presentatie van histori
sche informatie. Zodat straks een breed en gevarieerd publiek op een zo laagdrempelig
mogelijke website informatie naar zijn wens kan vinden. Van de semi-professionele klant
zoals (historische) onderzoekers, docenten, journalisten e.d., tot aan de particuliere sitebe
zoeker met historische belangstelling.
De keuze om de doelgroepen via internet te bereiken is een voor de hand liggende; hier
mee hoopt DIVA met name de jeugd te interesseren en bewust te maken van het
Nederlandse culturele erfgoed.
Een korte uiteenzetting van Marcel Schram
over het ontstaan van het Kadaster, de historisch
gegroeide wettelijke taken en zijn plaats in de
maatschappij, leert dat het Kadaster een belang
rijke rol heeft gespeeld in de herinrichting van
het Nederlands grondgebied en het eigendoms
recht. De meeste landschappelijke veranderin
gen vonden, aldus Schram, pas plaats na de
Tweede Wereldoorlog, bijvoorbeeld tijdens de
ruilverkavelingen. In de negentiende eeuw,
Kweken van goodwill
Stelsel van de Rijksdriehoekmeting (RD-stelsel), waarbij elk punt
van Nederland ten opzichte van één O-punt - de Onze Lieve
Vrouwentoren in
Amersfoort - bekend is.
Destijds gebruikte elk
dorp zijn eigen kerkto
ren als referentiepunt.
Wat je ook met de gedi
gitaliseerde minuutplans
wilt doen, je weet nog
helemaal niet waar een
bepaald punt op de kaart
tegenwoordig precies in
Nederland ligt. Ze moe
ten dus op een of andere
manier op het RD-stel
sel worden aangesloten
door ze te georefereren.
RD-punten
Nulpunt
archievenblad
augustus 2002
Marcel Schram
Hypotheek van de buurman
Goede basis
Verbluffend goede resultaten in India
Had DIVA-directeur Richard Hermans in
februari 2001 wat betreft het eindresul
taat nog tot de hemel toe reikende
visioenen, al vrij snel bij de aanvang van
het project moest de lat om financiële
redenen een behoorlijk stuk omlaag.
Want zeg dat je voor het vectoriseren
ongeveer acht uur per kaart nodig hebt.
Een klein rekensommetje teert dan dat
het minimaal om rond de 17.000 werkda
gen gaat. Dat kost dus een godsvermo
gen, waarover DIVA niet beschikt. Het zou
dus bij bitmappen van zowel de minuut
plans als de OAT's blijven en deze op eni
gerlei wijze aan elkaar koppelen. Echter,
het aardige van het werken voor dit pro
ject is ook dat je er heel veel nieuwe con
tacten mee opdoet. Op een goede dag
kregen deelprojectleiders Kamphorst en
Evertse dan ook de tip om voor het vec
toriseren in India naar een bedrijf te zoe
ken. En waarom niet? Het is geen moeilijk
werk, het hoeft niet per se in Nederland
uitgevoerd te worden en in India kunnen
ze het voor een wel heel redelijke vergoe
ding doen. Vectoriseren kan geheel digi
taal gebeuren, ook het aanleveren van de
bitmappen en wel via zogenaamde FTP-
sites. India is dus zeker een optie, zeker
om de visioenen van Hermans dichterbij
te halen. Inmiddels hebben enkele bedrij
ven aan de hand van proefbestanden een
ruwe kostenopgave voor het vectorisen
van de minuutplans en het in een data
base plaatsen van de OAT's uitgebracht.
Verder gaan met 'India' is afhankelijk van
financiering van deze 'extra' activiteit. Het
resultaat van het in India gevectoriseerde
proefbestand was verbluffend goed vol
gens Kamphorst. "Maar ook van het
overtypen van de ongeveer 3.000.000
percelen met bijbehorende gegevens uit
de OAT valt het bedrijf uit India niet van
zijn stoei. 'Wij hebben zelf al meer dan
800 talen (dialecten), dus iets in de
Nederlandse taal moet kunnen', zo bewe
ren de Indiërs."
Technische voorwaarden
augustus 2002
archievenblad
