Conservering van archieven in tropische zones
jfe-
burengerucht
burengerucht
tnsored By
Paleis Bogor, de vice-president van
Indonesië, Hamzah Haz, begroet alge
meen rijksarchivaris Maarten van Boven;
op de achtergrond staatssecretaris Rick
van der Ploeg.
Door Gerrit de Bruin*
Van 5 tot en met 8 november 2001 werd in Jakarta
de internationale conferentie 'Preservation of
Archives in Tropical Climates' gehouden.
De conferentie was een initiatief van het Arsip
Nasional (ANRI), het Algemeen Rijksarchief/
Nationaal Archief i.o. (ARA) en de International
Council on Archives (ICA).
De inhoud van de conferentie was geheel
gericht op conservering van archieven die in de
tropen zijn gevormd en/of worden bewaard.
Bewaren en behouden van archieven in landen
met een tropisch klimaat is bepaald geen sinecu
re. Het warme en vochtige klimaat versnelt het
verval van objecten die vervaardigd zijn uit
organisch materiaal. Daarnaast bevordert het
klimaat schades als schimmelgroei, aantasting
door insecten alsmede schade door het felle dag
licht en het aantal zonuren.
De conferentie kwam voort uit de jarenlange
samenwerking tussen het ANRI en het ARA. De
1CA vormt de bindende factor tussen archiefor
ganisaties wereldwijd. Bovendien heeft de ICA
het voornemen om meer balans aan te brengen
in de aandacht die er is voor conservering in
landen met een gematigd klimaat ten opzichte
van tropische landen. De lijst van de circa hon
derd deelnemers - waaronder Australië, Viet
nam, Indonesië, Japan, Nederland, Thailand,
Cuba en Maleisië - liet een goede afspiegeling
zien van de doelgroep, namelijk archieven die
'tropische' collecties beheren. Het ANRI stelt
zich tot doel om de conservering in Zuidoost-
Azië op een hoger peil te brengen zodat de col
lecties, waaronder de VOC-archieven, op een
verantwoorde wijze worden behouden.
Kookboek
Ter gelegenheid van de conferentie heeft het
ARA de bibliografie Preservation in Tropical
Climates, an annotated bibliography samengesteld.
Deze bibliografie fungeert als een soort 'kook
boek'. Ze laat grotendeels zien wat er tot nu toe is
geschreven en gepubliceerd over conservering van
archieven in tropische zones. Bovendien wordt
een lans gebroken voor het bouwen van archieven
met behulp van lokale en eeuwenoude kennis en
kunde. Er zijn legio oplossingen in de traditionele
bouw voor de omgang met omstandigheden als
hoge temperaturen, hoge (relatieve) luchtvochtig
heid, fel zonlicht en veel insecten. Ook het
gebruik van pesticiden en fungiciden op basis van
plantaardige middelen krijgt ruime aandacht.
Verder komen calamiteiten en dreigende rampen
in en rond die archieven uitgebreid aan bod.
De organisatoren hadden voor de bijeenkomst
voor experts op 5 november veel sprekers uit de
regio en mensen met ervaring in het trainen van
collegae uitgenodigd. Daarnaast waren voor spe
cifieke schaden aan archivalia enige befaamde
deskundigen gevraagd. Op de bijeenkomst is
veel gesproken en gediscussieerd over conserve
ring in tropische zones in de ruimste zin. Vooral
preventieve conservering, zoals een gebouw dat
geldt als eerste schil tegen invloed van een warm
en vochtig klimaat, kwam uitgebreid aan de
orde. Ook de training en uitbreiding van kennis
over conservering voor alle archiefmedewerkers
was een belangrijk onderdeel van de meeting.
Vervolgens zijn er vervolgafspraken gemaakt
voor een structurele aanpak en samenwerking
tussen archieforganisaties die tropische collec
ties beheren. Mondiale samenwerking is abso
luut noodzakelijk om conserveringsproblemen
te tackelen. Slechts met praktisch gerichte
samenwerking en een gezamenlijke aanpak kun
nen methoden en oplossingen gevonden wor
den om dit deel van het geschreven, gedrukte en
getekende cultureel erfgoed te behouden voor
deze generatie en generaties na ons.
Solide aanpak
Op 6 november begon de conferentie voor
alle deelnemers. Na de opening door de vice-pre
sident van Indonesië in zijn paleis te Jakarta,
toog het gezelschap naar Bogor om daar in het
paleis de lunch te gebruiken. In de middag hiel
den de drie directeuren van de organiserende
instellingen lezingen over noden en wensen,
gezien vanuit de eigen organisatie en benadruk
ten ze dat deze conferentie de opmaat was om in
de toekomst te komen tot een solide aanpak van
beheer en behoud.
Tijdens de parallelsessies de volgende dagen vie
len vooral de trainingen op die collegae als
Vinod Daniels van het Australian Museum
Sydney, John Dean van de Cornell University
Library en Colin Pearson van de University of
Canberra ontwikkelden. Zij hebben ruime erva
ring in de regie, merkbaar door hun verfrissende
en pragmatische aanpak. Collega Beverly
Lashely van de University of the West Indies in
Jamaica ontwikkelde een rampen- en recovery-
plan voor de Cariben dat klinkt als een klok. De
uitleg over het ontstaan en aanpak van inkt
vraat, een zeer groot probleem in gematigde
maar vooral tropische klimaten, was zeer verhel
derend. Er waren ook stimulerende presentaties
en ideeën om meer gebruik te maken van tradi
tionele bouwwijzen voor gebouwen die cultu
reel erfgoed beheren. Hierbij kwamen ook ener
giebesparende methoden aan de orde. De aan
pak van het organisatiecomité om diverse vak
disciplines, zoals architecten, bouwkundigen,
restauratoren en beheerders/bestuurders, samen
over een geïntegreerde aanpak na te laten den
ken, was een goede zet.
Er waren in elk geval voldoende aanknopings
punten voor een vervolgcongres. De resoluties
van de conferentie spreken dan ook terecht
over:
het ontwikkelen van normen voor preserva
tion in tropische klimaten;
het ontwikkelen van effectieve communica
tie om informatie uit te wisselen, onder
andere door training;
het ontwikkelen van een holistische conser-
veringaanpak, waaronder risicomanage
ment;
onderzoek naar het effect van hitte en hoge
relatieve luchtvochtigheid op papier, inkt,
audiovisuele en elektronische media;
ontwikkeling van een mechanisme waarbij
conservering een integraal onderdeel wordt
bij ontwikkeling, samenwerking en hulppro
gramma's van de UNESCO.
Hierbij hebben de volgende initiatieven priori
teit: het vormen van een communicatienetwerk
en het organiseren van een vervolgconferentie
in 2003 ter voorbereiding van het ICA-congres
in 2004.
Publiciteit
De Indonesische media besteedden via arti
kelen en interviews veel aandacht aan de confe
rentie. Op deze wijze stonden de problemen en
mogelijke oplossingen volop in de aandacht van
de politiek en het publiek. Daarnaast waren de
INTERNATION CONFERENCE ON
reservation of archives in tropical cuiwes
JAKARTA, 5 - 8 NOVEMBER 2001
Held By
ontvangsten van de Nederlandse ambassade, de
Gouverneur van Jakarta, en de sluiting van de
conferentie door de Indonesische minister van
Apparatus een goede stimulans voor het
Indonesische archiefwezen in het algemeen en
de conservering in het bijzonder.
Na de conferentie leverden Ted Steemers en
schrijver dezes een bijdrage aan een workshop
die werd georganiseerd door het ANRI voor
archiefmedewerkers van archieven (Kratons)
van een groot aantal Indonesische eilanden.
Hierbij werd de nadruk gelegd op het belang van
training. 'Train de trainers' was het motto. De
aanwezigen werden getraind om op hun beurt
de training weer door te geven aan de collegae
op de eilanden. Wellicht is dit de meest effectie
ve manier van kennisoverdracht.
Gerrit de Bruin is projectleider Internationaal Conserverings
Centrum (ICC) bij het Algemeen Rijksarchief/Nationaal Archief i.o.
Slotceremonie van de conferentie.V.l.n.r.
dr. Mukhlis Paeni (algemeen directeur
ANRI), drs. H.M FeisalTamin (minister van
Apparatus), drs.Joan vanAlbada (ICA) en
dr. Maarten van Boven (Nationaal Archief
archievenblad
februari 2002
februari 2002
archievenblad
