Al 10 jaar net
evenement voor de
informatiespecialist
Papier
Boekres
atoren
9 10 oktober 2001
KVAN-ARCHIEFREIS
www.sterken.nl
Congrescentrum De Reehorst, Ede
CONGRES WORKSHOPS
BEURS PROEFTUIN
voor een uitgebreid programma en
aanvullende informatie
bel 0503189950,
of surf naar www.dagdocument.nl
STERKEN 73
ATELIER m
Heeft u onze internet site al eens bezocht?
burengerucht
We werden gastvrij ontvangen en
rondgeleid in heel verschillende archief
instellingen in Siena (staats- en gemeen
tearchief, Bank Monte dei Paschi, familie
Bichi Ruspoli Forteguerre), in Pienza
(bisschoppelijk archief) en in San
Gimignano (gemeentearchief). Er werd
uitvoerig aandacht besteed aan de ont
wikkeling en organisatie van het archief
wezen in Italië. Ook kregen we uitleg
over de geschiedenis en inhoud van de
archieven, die veelal ouder zijn dan die
in Nederland en België. In rap Italiaans
werd een beeld van de historie geschetst,
vol strijd tussen wereldlijk en geestelijk
gezag, rivaliserende families en verwikke
lingen rond de nationale eenwording en
democratisering in de twintigste eeuw.
Zoals het bij een werkbezoek betaamt,
kwamen ook depotinrichting, klimaatbe
heersing, materiële verzorging en archief-
gebruik aan bod.
Het staatsarchief te Siena is gevestigd in
het Palazzo Piccolomini, gelegen aan het
plein waar de 'Palio', de jaarlijkse paar
denrace tussen de stadswijken, plaats
vindt. In drie meter hoge zalen staan de
archieven tot aan het plafond opgetast in
antieke kasten. Depotmedewerkers moe
ten voor de raadpleging dagelijks hoge,
verrijdbare veiligheidstrappen op- en
afklimmen. Gemiddeld komen er twaalf
bezoekers per dag. Verschillende ruimtes
worden momenteel verbouwd. Hiervoor
zijn de archieven niet elders onderge
bracht, maar deels opgestapeld op de
grond en enigszins afgedekt met stukken
plastic. De depots hebben ramen, die
vaak openstaan. De meetapparatuur van
temperatuur en vochtigheid gaf geen pie
ken en dalen te zien, maar een rechte lijn.
Hetzelfde werd waargenomen in andere
oude archiefgebouwen. De bouwwijze
(dikke muren, hoge plafonds) is bedoeld
om koelte te garanderen voor de bewo
ners en voldoet kennelijk ook voor bewa
ring van archieven. De indruk bestaat dat
de materiële staat van de oude archieven
goed is. Materiaal van na 1850 vertoont
sterke verzuring en vochtschade.
Het gemeentearchief te Siena werd na
een sluiting van zestig jaar in 1994 her
opend na het dreigement dat politietroe-
pen dit anders zouden afdwingen. Er is
één tafel waar maximaal zes bezoekers
aan kunnen zitten; de tafel staat onder
een open raam zodat men zich kan koes
teren in de Italiaanse zon. Opvallend is
dat in een aangrenzend gebouw de
archieven van de Democratiserings
beweging veel beter gehuisvest zijn. Het
communistische stadsbestuur heeft ken
nelijk prioriteit gegeven aan het behoud
van deze bestanden. Er staan microfilm
lezers, computers, etcetera.
Archivaris Carla Zarrilla van het staatsar
chief toonde de traditionele charterber
ging die nog steeds gehandhaafd wordt.
De opgerolde stukken zijn per onderwerp
opgeborgen in een soort katoenen tent
zakjes. In het bisschoppelijk archief te
Pienza zijn de archiefstukken herverpakt
in uitvouwbare dozen. De oudste stuk
ken in het bankarchief in Siena zijn
geplaatst in afsluitbare lage kasten met
getint glas in een museale ruimte.
Het kleine maar fijne familiearchief Bichi
Ruspoli Forteguerre bevindt zich in de
stadsvilla van de familie. Langs drie wan
den zijn de banden tot aan het plafond
geplaatst rond een enorm bureau, geflan
keerd door een sofa. De openslaande
ramen tegenover het bureau bieden uit
zicht op een binnenplaats. Dit is het hei
ligdom van de heer Bichi. Hij heeft geen
loopbaan gekozen in een van de bedrij
ven van de familie en wijdt, na een
archiefopleiding, zijn leven aan het fami
liearchief; dat vindt hij minder vermoei
end. Hij maakte de indruk alle stukken te
hebben bestudeerd want achteloos maak
te hij sprongen door tijd en ruimte.
Er was ook volop gelegenheid voor het
bekijken van gebouwen en kunstwerken
uit de vroege Renaissance. In
Passignano wandelden we
door het klaslokaal waar
Galilei leerde lezen en schrij
ven. Er werd ons verteld dat
de monniken wilden dat alle
boerenkinderen, jongens én
meisjes, uit de omgeving
basisonderwijs ontvingen.
Op die manier zouden ze
betere contracten kunnen
sluiten met de heersende
families. Gebleken is dat de
welstand van de boeren
inderdaad groter was dan in andere stre
ken. Hier realiseerden we ons hoe tradi
tioneel Toscane is gebleven. Sommige
boerenhoeven worden sinds 1400 onaf
gebroken door dezelfde families
bewoond. Het hoeft dan ook niet te ver
bazen dat een genealogische onderzoeker
in een gemeentearchief van Siena een
zeldzaam verschijnsel is: deze mensen
kennen hun familiegeschiedenis.
Terugkijkend realiseren we ons dat we in
korte tijd veel zagen en een hoop indruk
ken en inspiratie hebben opgedaan.
Ondanks het volle programma verliep
alles ontspannen en in goede sfeer. Het
ongedwongen samenzijn met collega's
uit verschillende instellingen van Neder
land en België leidde tot nieuwe vriend
schappen. Ook tijdens de 'vrije dag' trok
ken we samen op en wisselden ervarin
gen uit over ons dagelijks werk: verhui
zing van het stadsarchief Antwerpen
naar een nieuwe locatie, brand in het
archief van de universiteit Gent, project
matig werken, regionaal-historische cen
tra, nieuwe dienstverlening enzovoorts.
We vragen ons nu al af wanneer de vol
gende archiefreis is, want zo'n ervaring
smaakt absoluut naar meer.
15
H
RESTAURATIE ATELIER
STERKEN BV
Atelier voor conservering en
restauratie van papier en per
kament zoals boeken, prenten,
tekeningen, grafiek,
(wand)kaarten,
charters zegels etc
De Cloese 7-9
7339 CM Ugchelen
Tel. 055 - 5 42 31 47
Fax 055 - 5 43 06 14
Mobiel 06 - 53 93 93 53
Internet: www.sterken.nl
DOCUMENTENWACHT
Documentenwacht omvat een
24 uurs calamiteitenservice en
collectie inspectie met schade
preventie als uitgangspunt.
Telefoon: bovenstaande
nummers en:
Semafoon 06 - 59 28 48 55
Toscane smaakt naar meer
Door Iris Heidebrink en Joyce Pennings
Op verzoek van het bestuur van de KVAN
organiseerde de commissie Buitenland van
24 tot 29 mei een archiefreis naar Toscane,
voorafgaande aan het zesde Europese
archiefcongres te Florence.
Commissielid Huib Leeuwenberg, verbonden
aan Het Utrechts Archief, verkent Toscane al
dertig jaar. Hij was een ideale gids en tolk
tijdens de rondreis langs archieven en
ander cultureel erfgoed in deze beroemde
Italiaanse streek. De groep bestond uit tien
archivarissen uit Nederland en België en
twee meereizende partners.
Carla Zarilla van het Staatsarchief Siena geeft uitleg.
september 2001
archievenblad
