VAN EEN ZOEKTOCHT
DOOR ARCHIEVEN NAAR
'N BEDRIIFSGEHEUGEN
literatuur
bovendien geloof ik dat ik niet eens zo
heel ver van de PIVOT-betekenis af zit, als
ik Handelend Optreden erop nasla. Ik
begrijp dat Den Teuling op het moment
van lezen nog met zijn hoofd in de termi
nologische wolken verkeerde, dus neem ik
hem die eenzijdige oriëntatie zeker niet
kwalijk. Het begrip actor, zoals ik dat
gebruikte, is nadrukkelijk aan personen
gekoppeld - daarin moet ik Den Teuling,
die het tegengestelde beweert, opnieuw
tegenspreken; ik zei (bladzijde 78): dat
een actor een persoon of te onderscheiden
groep van personen is. Niet menselijke
actoren sluit ik voorlopig uit Ik denk
dus niet, zoals Den Teuling wil doen gelo
ven, dat werkprocessen eigenstandig
documenten creëren en gebruiken;
natuurlijk weet ik dat mensen uiteindelijk
de processoren in processen zijn. Het hele
model dat ik probeerde te schetsen, draait
uiteindelijk om de actoren. Als die er niet
zijn, zijn er ook geen werkprocessen, en
dus geen documenten, geen archivering
en geen archief. Niet voor niets stel ik in
woord en geschrift steeds weer dat ook
een archiveringsysteem recordkeeping sys
tem) een sociaal systeem is. Andersom is
trouwens evenzeer waar: zonder werkpro
cessen creëren actoren geen archief. Ik ben
nogal een aanhanger van de definitie van
archief als procesgebonden informatie uit
de Korte Introductie, zelfs al heeft deze nog
niet de terminologie van Den Teuling
gehaald.
Context is chaos? Inderdaad, want als er
één fenomeen is dat zich veel aantrekt
van de tweede wet van de thermodynami
ca dan is het wel de context van archie
ven: elk systeem neigt tot entropie. De
context van archiefsystemen bestaat zelf
weer uit tal van systemen. Daarom is het
misschien ook wel onmogelijk het archi-
vistische begrip context in een definitie te
vangen of in een model onder te brengen.
Voor het omschrijven van het begrip heb
ben we aan een heel, prachtig boek nog
niet genoeg gehad. Het tweede, het
model, probeert een onderzoekproject aan
de Archiefschool tot leven te brengen in
een werkende applicatie voor het contex
tueel beschrijven van archieven. Daarin
worden onderzoekers, modelleur en pro
grammeur bijna dagelijks geconfronteerd
met het feit dat de werkelijkheid dyna
misch en dus chaotisch is. Dat maakt
archivistiek ondefinieerbaar spannend.
Daphne Meijer, Onbekende
kinderen. De laatste trein uit
Westerbork.
Het boek Onbekende kinderen is een
aanvulling op de gelijknamige documen
taire, die in mei 2001 op de televisie is
uitgezonden. Het boek gaat over de
geschiedenis van vijftig jonge joodse kin
deren die in september 1944 vanuit
Westerbork naar de Duitse concentratie
kampen te Bergen-Belsen en Theresien-
stadt werden overgebracht. De namen
van de kinderen zijn vaak onbekend of
vals (naam van onderduikadres). De
documentaire geeft een indringend beeld
van de kinderen, die op één na de oorlog
overleefd hebben. De schrijfster is op
zoek gegaan naar deze kinderen en deed
met hen onderzoek in de archieven van
het NIOD te Amsterdam en het archief
van de Oorlogspleegkinderen, dat in het
Rijksarchief in Noord-Holland te Haarlem
berust. Ondanks het archiefonderzoek en
de interviews met overlevenden blijven
vragen onbeantwoord over de reden van
de late deportatie en de identiteit van
Anselm van der Peet,
Belangen en prestige.
Nederlandse gunboat
diplomacy omstreeks 1900.
De bundel Belangen en prestige bevat
zeven artikelen over Nederlandse
kanonneerbootdiplomatie in de periode
1895-1914. Het gaat om acties in de
wateren van Marokko (1895), Zuidelijk
Afrika (1899-1900), China (1900 en
1911-1913), het Caribische gebied
(1902-1904 en 1908) en Constantinopel
(1912-1913). De betrekkingen tussen
Buitenlandse Zaken en de Marine staan
hierbij centraal. De auteur meent dat de
Nederlandse regering voor 1914 actief
optrad om de overzeese belangen te
behartigen door middel van gunboat
diplomacy en zo het eigen prestige hoog
te houden. Voor het onderzoek heeft
Van der Peet de archieven van de minis
teries van Buitenlandse Zaken (A-dos
siers) en Marine (kabinetsarchief en ver
baalarchief, scheepsjournalen) onder
zocht.
Sjgj
sommige kinderen. Het boek is minder
indringend dan de documentaire, maar
daardoor niet minder interessant.
33
D.M.P. Dataservices
Nederland B.V.
Bijdorpplein 21
2992 LB Barendrecht
Tel.: 00-31(0)180-625533
Fax: 00-31(0)180-625818
http://www.dinpdata.nl
e-mailsecr@dmpdatanl
DMP Dataservices is als geen ander thuis in het structureren en het direct
toegankelijk maken van alle mogelijke vormen van informatie. Al zo'n 15 jaar
adviseert en voert DMP projecten uit. Van betrekkelijk eenvoudige tot heel gecom
pliceerde, voor bedrijven en instellingen van heel uiteenlopende aard.
Van het opbouwen van catalogi, registers en indexen tot het omzetten van
tekstbestanden en beeldarchieven naar gebruikersvriendelijke zoeksystemen.
Als u het tijd vindt om orde op zaken te stellen, dan moet u ons beslist even
bellen, faxen of E-mailen. Wij sturen u dan graag onze heldere documentatie.
U kunt natuurlijk ook meteen een afspraak met ons maken voor een vrijblijvend
gesprek. U zult ontdekken dat u met specialisten praat die een einde kunnen
maken aan uw zoektocht door archieven. Die uw bedrijfsvoering aanzienlijk
efficiënter en uw werk een stuk aangenamer maken.
Peter Horsman
Signalementen door Patricia Böschen en Annabelle Meddens-van Borselen
Mets en Schilt uitgevers en
Herinneringscentrum kamp Westerbork,
2001, 206 biz., f 49,58
De Bataafsche Leeuw, Amsterdam
ISBN 90-6707-506-X, 190 blz., 36,-
Daphne Meijer
,aa,5,« «in**
Jhr.J.A. Roëll, minister van Marine 1898-1901
juni 2001
archievenblad
