0p weg naar het publiek
Het domino-effect van de
REGIONALE HISTORISCHE CENTRA
Cultureel erfgoed beter toegankelijk maken bod van archiefbeherende instellingen
voor een groter publiek is een van de kern- zijn onderwerp van haar rapport, evenals
thema's van het beleid van staatssecretaris de verantwoordelijkheden van verschil-
Rick van der Ploeg. Dat geldt natuurlijk ook lende overheden voor archieven en de
voor archieven. Het beter zichtbaar maken structuur van het gehele archiefbestel.
van collecties en collectiemobiliteit zijn Van Diepen adviseert de bestaande ver
ambities die ook voor de archieven van antwoordelijkheden van de verschillen-
groot belang zijn. Zeker gezien de toene- de overheden te laten zoals ze zijn, maar
mende vraag naar historische informatie. de archiefinstellingen zelf verder los te
maken van die bestuurders. Een set wet-
Deze ambities sluiten goed aan bij telijk vastgelegde kwaliteitsnormen voor
die van de archiefinstellingen zelf. Zo beheer en toegankelijkheid moet dat ver
werken al veel instellingen aan meer antwoord mogelijk maken,
vraaggerichte toegangen en educatieve Een tweede advies over de toekomstige
projecten. Ook digitale ontsluiting staat inrichting van het archiefbestel komt van
hoog op de agenda van de archiefbeheer- de Raad voor Cultuur (september 2000).
ders. De ervaring is dat voor veel van Bij de advisering over de Cultuurnota
deze activiteiten samenwerking nodig is 2001-2004 van het rijk en later nog eens
en bundeling van mensen en middelen. apart heeft de Raad voor Cultuur zich spe-
De vorming van grote streekarchieven en cifiek uitgelaten over het archiefbestel,
regionale historische centra zorgt ervoor mede in reactie op het rapport Archieven in
dat archiefbeherende instellingen steeds de etalage. Ook de Raad voor Cultuur is
beter in staat zullen zijn zich te richten van mening dat schaalvergroting nodig is,
op de wensen van een breed publiek. maar hij stelt daarbij een meer fundamen-
Deze bewegingen binnen het archiefveld tele bestelwijziging voor. Alle archieven,
- het centraal stellen van het publieksbe- ook die van gemeenten en waterschappen
reik, succesvolle samenwerking en fusie komen in de visie van de Raad onder
van instellingen - zijn voor de staatsse- beheer van het rijk. Daar staat tegenover
cretaris aanleiding geweest mw. Van dat gemeenten de taak voor hun rekening
Diepen, oud-gedeputeerde van de pro- moeten nemen die archieven voor een zo
vincie Noord-Holland, te vragen haar oor groot en breed mogelijk publiek toeganke-
te luisteren te leggen in het archief- en lijk te maken, meer dan nu het geval is. De
erfgoedveld en op basis daarvan aanbeve- archiefwet zou daarvoor fors moeten wor-
lingen te doen voor een herziening van den gewijzigd. Kortom, voldoende stof
het huidige archiefbestel. In haar rapport voor een discussie.
Archieven in de etalage (maart 2000) advi
seert zij de schaalvergroting en samen- Discussieronde over landelijk archiefbestel
werking tussen archiefinstellingen met Er worden twee discussierondes
kracht voort te zetten en liefst nog te ver- georganiseerd, een voor bestuurders en
breden naar andere erfgoed- en docu- een voor professionals werkzaam in de
mentatie-instellingen. Ook de kwaliteit sector. Doel van de discussies is om de
van het beheer en van het publieksaan- contouren van het gewenste archiefbe
stel te schetsen. Uiteraard moet een ade-
Leeriingen aan het werk in Het Utrechts Archief. quaat en professioneel beheer worden
gegarandeerd, zowel door
archiefvormers als door
archiefbeherende instellin
gen, maar met name moet
dat nieuwe bestel in staat
zijn het cultureel vermogen
dat nu nog te veel verscho
len ligt in de archiefdepots
beter aan de man en vrouw
te brengen. Een vraagge
richte benadering in de
richting van het publiek,
digitalisering en integratie
van informatie van verschillende instel
lingen in het archief- en cultuurveld zijn
daarbij belangrijke elementen.
Voor bestuurders is een consultatieronde
georganiseerd van in totaal tien provin
ciale bijeenkomsten tussen 11 april en 23
mei 2001. De conferenties zijn een geza
menlijk initiatief van het Interprovin
ciaal Overleg (IPO), de Vereniging van
Nederlandse Gemeenten (VNG) en het
ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschappen. De Unie van Water
schappen is hier meer op afstand bij
betrokken. Op alle conferenties staan
dezelfde vier kernthema's centraal: kwali
teit, bestuurlijke verantwoordelijkheid,
samenwerking en toezicht. Van elke con
ferentie wordt een verslag gemaakt.
Op dinsdag 12 juni organiseert de
Vereniging DIVA in nauwe samenwer
king met de beroepsverenigingen KVAN,
NVBA en SOD een landelijke conferentie
in Amsterdam. Deze conferentie is
gericht op archivarissen, inspecteurs,
opleiders, bestuurders van archiefinstel
lingen, gebruikers van archieven en sleu
telfiguren van documentatie- en infor
matie-instellingen uit de cultuurwereld.
De verslagen van de bestuurdersronde
bevatten nog niet het officiële standpunt
van betrokken bestuurders, maar vormen
wel een belangrijke inbreng voor de dis
cussie op 12 juni.
In het bestuurlijk overleg van de staatsse
cretaris met vertegenwoordigers van IPO
en VNG is afgesproken dat deze organisa
ties reeds eind juni hun standpunt zullen
bepalen naar aanleiding van de ronde
langs bestuurders. De Unie van
Waterschappen wordt daartoe ook uitge
nodigd. De staatssecretaris zal vervolgens
medio dit jaar een brief aan de Tweede
Kamer sturen, met daarin een voorstel
voor de toekomstige inrichting van het
archiefbestel dat zo breed mogelijk door
het veld gedragen wordt.
archiefbestel
Het ministerie van OCenW stimu
leert de totstandkoming van regionale
historische centra, waarin vooral de
samenwerking van rijksarchieven in de
provincies met gemeentearchieven cen
traal staat. Inmiddels zijn de eerste regio
nale historische centra in verscheidene
organisatievormen gevestigd. Aan nieu
we centra wordt gewerkt. Naast archie
ven zijn ook andere cultuurhistorische
instellingen betrokken bij samenwer
king. Hieronder een overzicht van de
stand van zaken tot op heden.
De voorlopers zijn Het Utrechts
Archief en het Zeeuws Archief. Het eerste
met een gemeentearchief gefuseerde rijks
archief is Het Utrechts Archief, dat in mei
1998 van start ging. Deze fusie tussen het
Rijksarchief en het Gemeentearchief
Utrecht kwam tot stand voordat het pro
ject Regionale Historische Centra van
OCenW geëntameerd was. In januari 2000
is het Zeeuws Archief geopend, de fusie van
het Rijksarchief in Zeeland en de gemeen
tearchieven van Middelburg en Veere. De
Groninger Archieven zijn al vanaf 1997
onder één dak te vinden. Inmiddels wordt
gewerkt aan de formele fusie.
Het Ryksargyf, de Provinciale en
Bumabibliotheek en het Frysk Letter-
kundich Museum en Dokumentaasje-
sintrum te Leeuwarden gaan per 1 janu
ari 2002 op in één organisatie met een
overwegend provinciale identiteit. Op
termijn zal ook het Gemeentearchief
Leeuwarden zich bij deze groep aanslui
ten. De nieuwe organisatie - waar Fries en
Nederlands de voertalen zullen zijn -
heeft nog geen naam. De gemeente Leeu
warden heeft gekozen voor de oprichting
van een eigen Historisch Centrum
Leeuwarden ofwel Historysk Sintrum
Ljouwert, waar de geschiedenis van de
stad integraal gepresenteerd wordt. Het
Gemeentearchief Leeuwarden vormt de
kern van het nieuwe centrum. Met de pro
vinciale erfgoedinstelling zal een overeen
komst van structurele samenwerking wor
den aangegaan.
De provincie Drenthe zal in nauwe
samenwerking met OCenW een onder
zoek instellen naar de wijze waarop het
bereik en de toegankelijkheid van cultu
reel erfgoed in de provincie kan worden
verbeterd.
De fusie tussen het rijksarchief in
Overijssel en het gemeentearchief van
Zwolle is rond. Het Historisch Centrum
Overijssel presenteert zich op 15 mei als
een krachtige nieuwe instelling met hel
dere plannen.
Op 14 maart tekenden staatssecreta
ris Van der Ploeg en wethouder van
Cultuur van de gemeente Arnhem mw. J.
Bouman een intentieverklaring voor de
fusie van het Rijksarchief in Gelderland
en het Gemeentearchief Arnhem. Deze
fusie zal mogelijk worden uitgebreid met
de archieven van Renkum, Rheden en
Rozendaal. De nieuwe archiefdienst zal
rond 2005 zijn opgenomen in de Info-
boulevard voor Arnhem en omstreken,
een winkelcentrum vol informatie-aan
bieders.
In Apeldoorn wordt gewerkt aan de
geheel nieuwe organisatie APart. In 2003
zal een nieuw gebouw onderdak bieden
aan het Gemeentearchief, het Historisch
Museum Apeldoorn, het Van Reekum
Museum en de Openbare Bibliotheek
Apeldoorn.
Actueel verleden in 12voud is de naam
van het samenwerkingsverband van de
Flevolandse gemeenten, het Rijksarchief
Flevoland, het Waterschap Zuiderzee
land, Nieuw Land Poldermuseum, het
Sociaal Historisch Centrum Flevoland, de
Samenwerkende Bibliotheken Flevoland
en de provincie Flevoland. Op 15 mei zal
het samenwerkingsverband de Digitale
Catalogus Flevoland (www.flevolandboven-
water.nl) presenteren. Hierin zijn naast
archiefdocumenten ook archeologische
vondsten en andere cultuurhistorische
bronnen van Flevoland te vinden. Aan
een plan voor een gemeenschappelijk
depot wordt gewerkt.
In maart is een intentieverklaring
voor de fusie van het Rijksarchief in
Noord-Holland en de Archiefdienst voor
Kennemerland ondertekend door de
staatssecretaris en de burgemeester van
Haarlem. Uiterlijk januari 2002 zal een
besluit genomen worden over de fusie.
In Zuid-Holland worden gesprekken
gevoerd met instellingen en overheden
over de mogelijkheden van samenwer
king met het Rijksarchief in een regio
naal historisch centrum.
De provincie Noord-Brabant en het
ministerie van OCenW laten een onder
zoek uitvoeren naar de mogelijkheden
voor samenwerking van de erfgoedinstel
lingen met een provinciale functie: het
Erfgoedhuis in oprichting, het Noord-
Brabants Museum, de Katholieke Univer
siteit Brabant (beheerder van de Brabant
collectie) en het Rijksarchief. Het eerste
regionaal historisch centrum in Noord-
Brabant bestaat al: het RHC Tilburg.
Over een intentieverklaring voor de
fusie van het Rijksarchief in Limburg en
het Gemeentearchief van Maastricht is
overeenstemming bereikt. De intentie
verklaring ligt ter tekening voor bij het
ministerie en de gemeente Maastricht.
Aansluiting van andere cultuurhistori
sche organisaties bij deze fusie wordt
nadrukkelijk open gelaten.
Door Fieke Krikhaar
Voor informatie over de conferenties voor
bestuurders kunt u contact opnemen met:
drs. P. Vlegels, projectsecretaris archiefbestel
OCenW, tel. (079) 323 61 46.
Voor meer informatie over de landelijke con
ferentie op 12 juni: Vereniging DIVA, tel.
(020) 462 77 22 en www.divakoepel.nl.
archievenblad
mei 2001
Door Marieke de Haan*
De voorhoede
Friesland
Drenthe
Overijssel
Gelderland
Flevoland
Noord-Holland
Staatssecretaris Van der Ploeg kust de hand van freule
Van Zypendaal tot Sonsbeeck. De ondertekening van de
intentieverklaring voor de fusie tussen het Rijksarchief in
Gelderland en het Gemeentearchief Arnhem was een
feestelijke aangelegenheid. (Foto Sjef Prins)
Zuid-Holland
Noord-Brabant
Limburg
Met medewerking van Anne Marie van de Griek
(projectsecretaris Regionale Historische Centra). P
mei 2001
archievenblad
