U I
E
O O
Inventaris als proefschrift
Raad adviseert over
'Geordende en
toegankelijke staat'
nieuws uit het veld
Steiger M/Pier I
nieuws uit het veld
De kleur van Nederland:
mensen, wonen en werken 1800-1970
NIEUWS
In memoriam Saskia de Graaff
5 juli 1948-31 januari 2001
Door Iris Heidebrink
Oog voor het bedrijf en hart voor de mensen
Op 31 januari 2001 is Saskia de
Graaff overleden na een ziekteperiode
die ze geleefd heeft, zoals toen ze gezond
was. 'Moed, beleid en trouw', een motto
dat kernachtig de kwaliteiten samenvat
die we het meest in elkaar bewonderen.
Kwaliteiten die zonder meer van toepas
sing zijn op Saskia.
In 1975 meldde Saskia zich aan bij de
Rijksarchiefschool, werd aangenomen,
deed stage bij het Rijksarchief in Noord-
Holland te Haarlem. Daarvoor had zij
pedagogiek gestudeerd, gewerkt in
buurthuizen in Amsterdam, gevaren op
een schip van de KNSM als kinderver
zorgster en was zij de spil geweest in de
arbeidsbemiddeling van het Bureau
Werkstudent in Amsterdam.
In 1980 leerde ik Saskia kennen, toen ik
stage deed in Haarlem. Ik had moeite
mijn draai te vinden in het archiefwe
zen, dat ik alleen als onderzoeker kende.
De binnenzijde van het bedrijf bleek niet
zozeer stoffig, als wel hiërarchisch en
sterk hobbyistisch. We vonden elkaar in
de gemeenschappelijke passie er iets van
te willen maken en in gevoel voor
humor. Nog in 1999, toen Saskia tijdens
de bezinningsdagen van het Algemeen
Rijksarchief in Noordwijk - ondanks haar
ziekte - even langskwam, hebben we sma
kelijk gelachen over de anekdotes uit die
periode.
In 1981 vertrok Saskia naar het Rijks
archief in Utrecht als hoofd studiezaal. Ze
was er geknipt voor. In die tijd werd
externe dienstverlening gezien als een
bezigheid voor minder getalenteerde
archivisten. Inventariseren en inspectie,
dat was pas het echte werk. Niettemin
stortte Saskia zich vol overgave op de
dienstverlening, bewust van het feit dat
archiefgebruik de uiteindelijke rechtvaar
diging is van het in stand houden van
een openbaar archiefwezen. Ze had oog
voor de kerntaak van het bedrijf en hart
voor mensen. Een unieke combinatie, die
haar maakte tot de perfecte gastvrouw en
ambassadrice van het Rijksarchief in
Utrecht. Haar gedrevenheid en energie
bleven niet onopgemerkt. Ze werd uitge
nodigd voor commissies en besturen,
zoals van de vereniging Holland en de
Vereniging van Archivarissen in Neder
land. Zij werd aangetrokken als docent
voor de opleiding Archiefassistent.
Tijdens de verbouwing van het
Rijksarchief in Utrecht in 1994/1995 was
een deel van de archieven van Utrecht
geplaatst bij het Algemeen Rijksarchief te
Den Haag. Voor de dienstverlening uit
deze bestanden was Saskia tijdelijk in Den
Haag gestationeerd. Ze werd uitgenodigd
in Den Haag te blijven en kreeg de taak
het frontoffice te reorganiseren conform
de nieuwe eisen van het dienstverle
ningsproces. Dienstverlening was inmid
dels een kerntaak geworden van het
archiefbedrijf. In dit omvormingsproces
heeft Saskia, organiserend en coachend,
een centrale rol vervuld. In deze periode
heb ik intensief met haar samengewerkt
en opnieuw ervaren hoezeer persoonlijk
heid zwaarder weegt dan management-
en andere formele trainingen. Met veel
gevoel voor humor, respect, betrokken
heid en hartelijkheid was alles bespreek
baar. En vriendelijkheid was niet instru
menteel, maar echt gemeend. Ook bui
ten het werk onderhield Saskia intensie
ve contacten met collega's. Er zijn ver
jaardagen gevierd, er is gewandeld, ge
skied, gezeild en paardgereden. Het was
een feest. Saskia heeft velen - collega's,
vakgenoten en onderzoekers - blijvend
aan zich weten te binden.
Jaap Haag is per 1 maart verbonden als
archivaris en plaatsvervangend streekar
chivaris aan het Streekarchief Water
land. Hij was achttien jaar werkzaam bij
het Internationaal Instituut voor Sociale
Geschiedenis.
Daan Hertogs is vanaf 1 maart benoemd
tot vakdirecteur Document Manage
ment en Archief bij de gemeente Breda.
Hertogs was werkzaam bij de Gemeente
Deventer.
Het ICT-project van Amsterdamse
culturele en onderwijsinstellingen is
onder de naam 'Pier 1' van start gegaan.
Op Pier 1 zijn de bronnen van het
Gemeentearchief en het Amsterdams
Historisch Museum te raadplegen bij
Steiger M (van museaal). De collectiebe
heerders werken samen met de ABC
Schoolbegeleidingsdienst. Het aanbod
van bronnen is
gericht op leer
lingen die moe
ten leren om
gaan met com
puters en op hun
docenten. De in
houd wordt ont
wikkeld aan de
hand van het
schoolexamen. Gekozen is voor het
domein 'primaire samenlevingsverban
den' (lees: het gezin) in Amsterdam in de
periode 1848-1917. Pier 1 besteedt aan
dacht aan wonen, werken, hygiëne.
Politiek en demografie worden de
komende maanden ingevuld. Gebruik en
doelstelling van Pier 1 zullen worden
geëvalueerd door een onderzoek onder
de gebruikers van de website.
www.gemeentearchief.amsterdam.nl
www.kennisnet.nl
archievenblad
maart 2001
het veld
Op 1 februari stroomden ruim tach
tig archivarissen bijeen voor het startsein
van de digitalisering van de Kadastrale
Kaart 1832 en de driedimensionale
opbouw van deze kaart door middel van
foto's, kaarten en tekeningen. Dit project
is een initiatief van erfgoedkoepel DIVA
waarin de Rijksarchiefdienst en het
Kadaster participeren. Het kabinet heeft
voor de realisatie 3,6 miljoen gulden uit
getrokken. De digitalisering van de
Kadastrale Kaart is onderdeel van het
nationaal digitaliseringsplan voor archie
ven, bekend onder de naam 'De kleur
van Nederland: mensen, wonen en wer
ken 1800-1970'.
Richard Hermans (directeur DIVA) gaf
een toelichting op de organisatie en de
uitgangspunten van het project. In het
najaar van 2002 zal de kadastrale kaart
via internet beschikbaar zijn. Hans Mol
van de Fryske Academie, die betrokken is
bij de digitalisering van de kadastrale
kaart Friesland, plaatste vraagtekens bij
de haalbaarheid van de planning. Het
vectoriseren van kaarten, dat wil zeggen
een eenduidige relatie leggen tussen de
kadastrale kaart en de huidige topografi
sche kaart, leverde in Friesland veel pro
blemen op. De kleur van Nederland wil
samenhang en standaardisatie aanbren
gen in het reeds gedigitaliseerde histo-
risch-topografisch materiaal. De instel
lingen spelen de belangrijkste rol bij het
realiseren van dit project. Daarom zullen
participanten, zoals archieven, musea en
documentatiecentra, via de website van
DIVA (www.divakoepel.nl) op de hoogte
gehouden worden van de ontwikkelin
gen van het project. Een helpdesk en een
interactieve vraagbaak zullen aan instel
lingen de helpende hand bieden bij het
digitaliseren van de Kadastrale Kaart.
Minuutplan gemeente Graft.
Op 30 november 2000
promoveerde Rudi van
Maanen, adjunct-archiva
ris van het Gemeente
archief Leiden. Nu zijn er
meer gepromoveerde his
torici en juristen werk
zaam in het archiefwezen,
maar het onderwerp
maakt deze promotie heel
bijzonder. Van Maanen
promoveerde op de nieu
we inventaris van het
Stadsarchief van Leiden
1816-1929. De inventaris
bevat naast de beschrij
ving van de driehonderd
strekkende meter archief
die resteerde na een brand
in het stadhuis in 1929,
ook een institutioneel
onderzoek naar de stedelij
ke bestuursorganen, het
negentiende-eeuwse amb
tenarenapparaat en de
archiefvorming.
In januari heeft de Raad voor Cultuur -
veel later dan de planning was - zijn advies
uitgebracht over het ontwerpbesluit
'Regeling geordende en toegankelijke staat
archiefbescheiden 2000'. Het betreft een
ministeriële regel op grond van artikel 12
van het Archiefbesluit 1995.
De Raad adviseert om het ontwerpbesluit
Te bewaren archiefbescheiden in liet alge
meen enigszins aangepast vast te stellen. Het
onderscheid dat hierin (in tegenstelling tot
artikel 3 van de Archiefwet) wordt gemaakt
tussen archiefbescheiden die wel en archief
bescheiden die niet voor permanente bewa
ring in aanmerking komen, is ongewenst.
Bij toekomstige wijziging van Archiefwet en
Archiefbesluit bepleit de Raad herstel van
de 'weeffout' in artikel 12 Archiefbesluit.
De Raad adviseert 2 Te bewaren digitale
archiefbescheiden in het bijzonder niet vast te
stellen, omdat het in geordende en toegan
kelijke staat brengen en bewaren van
archiefbescheiden naar de digitale omge
ving op veel bezwaren stuit en te weinig
beproefd is.
De Raad acht het wenselijk dat in opdracht
van het ministerie van OCenW en het
ministerie van Binnenlandse Zaken een
projectorganisatie wordt ingesteld, die bij
enkele ministeries praktijkervaring gaat
opdoen met de toepassing van de artikelen
4, 5 en 6 in een automatiseringsomgeving.
Voor de uitvoering van dit project denkt de
Raad aan erfgoedkoepel DIVA. Daarnaast is
het van belang om een adviesgroep van
experts in te stellen met een permanent
karakter, bij voorkeur bij het Nederlands
Normalisatie-instituut.
De Raad onderstreept het belang van een
goede voorlichting over de regeling, voor
dat deze in werking treedt. Tot slot zou in
de toelichting van de regeling moeten wor
den opgenomen dat de Rijksarchief
inspectie met regelmaat toezicht houdt op
en rapporteert over de naleving van de vast
gestelde artikelen.
Gehele advies: www.cultuur.nl
maart 2001
archievenblad
