Beroepsfotografie in Groningen 1842-1890
literatuur
moderne archivarissen niet pas interes
sant gaan vinden als de informatie de
archiefbewaarplaatsen heeft bereikt. Het
begrip 'record continuum' wordt ook in
Duitsland gehanteerd om ons al bij het
organiseren van de dynamische informa
tieprocessen aan het (denk)werk te zet
ten.
Dat de archivarissen van de Duitse cen
trale overheid niet stil zijn blijven staan
laat de bijdrage van Andreas Engel,
beheersinformaticus aan de Universiteit
Koblenz, zien: hij stelt een document
management systeem voor dat door de
Bondsregering gebruikt wordt. Aan dit
systeem ligt een concept ten grondslag
dat de archivering van de papieren dos
siervorming en digitale informatie met
elkaar verenigt. De bijdrage van Stefan
Jablonski, hoogleraar informatica in
Erlangen, behandelt de vraag of work
flow management systems geschikt zijn
voor archiefbeheer. Hij constateert dat
gangbare producten, getest op hun
archiefbeherende functionaliteit, vaak
tekortschieten.
Een ander onderwerp dat in het kader
van de uitwisseling van digitale informa
tie steeds belangrijker wordt, is de inter
nationale standaardisering van archiefbe
heer. Niels Brübach, docent aan de
Archivschule in Marburg, bespreekt de
Internationale Norm 1SO-15489, oor
spronkelijk afkomstig uit Australië. Zijn
bijdrage maakt duidelijk hoe moeilijk het
is om verschillende nationale archieftra
dities in definities te vatten zodat alle
deelnemers dezelfde taal spreken. Kritiek
werd geuit door de Duitse leden van de
internationale commissie over het begrip
'record', dat naar hun mening te weinig
de procesgebondenheid van informatie
weergaf. Dit is bijvoorbeeld wel het geval
bij de Duitse 'Akte', of het Nederlandse
'dossier'.
Hoewel ik amper de helft van de in deze
bundel verenigde lezingen de revue heb
laten passeren, hoop ik uw nieuwsgierig
heid gewekt te hebben voor dit Duitse
zusje van de jaarboeken van de Stichting
Archiefpublicaties.
34 I
De Groninger archieven beheren
een interessante collectie foto's van Gro
ningse fotografen. Een deel hiervan is
gepubliceerd in een prachtig uitgegeven
publicatie Photographieën Dynastieën.
In het boek geeft de auteur Henk Wierts
een overzicht van de ontwikkeling van
de beroepsfotografie in de stad
Groningen tussen 1842 en 1940. Als uit
gangspunt dient daarbij het werk van
fotografendynastieën, fotografen die
een of meer familieleden hadden die
werkzaam waren als fotograaf in
Groningen. Dergelijke fotografenfami
lies waren kenmerkend voor het foto-
grafiebedrijf in Groningen. De ontwik
keling van de fotografie is gelijk aan die
in de rest van Nederland. De eerste
foto's werden rond 1842 vervaardigd
door rondreizende fotografen. De eerste
fotoateliers werden in 1850 opgericht.
Een van de eerste fotografen in de stad
Groningen was Israël David Kiek (1811-
1899). Hij vertrok in 1855 naar Leiden
om daar naam te maken als fotograaf
van studenten. Het woord kiekje is van
zijn naam afgeleid. Ook in Groningen
hielden de meeste beroepsfotografen
zich bezig met portretfotografie. Dit was
de voornaamste
bron van inkomsten.
Daarnaast fotogra
feerden zij ook archi
tectuur, het dagelijk
se leven in de stad
Groningen, weten
schapsbeoefening
aan de universiteit
en het joodse leven
in Groningen. In
een bijlage zijn korte
biografieën opgeno
men van alle be
roepsfotografen die
in de periode 1840-
1940 in Groningen
werkzaam waren.
Hierin zijn ook gege
vens opgenomen
van fotografen die
niet tot een fotograf
enfamilie behoor
den. Naast de Gro
ninger Archieven
beheren het Prentenkabinet van de
Universiteit Leiden en het Groninger
Universiteitsmuseum een grote collectie
foto's van Groninger fotografen. Foto's
uit deze collecties zijn ook in het boek
opgenomen. De foto's zijn niet alleen
mooi om naar te kijken, ze zijn ook een
belangrijke informatiebron voor de
geschiedenis van Groningen voor de
periode 1842-1940.
Freules, dames, vrouwen.
Friese vrouwen en de burger
cultuur 1850-1950.
Tweede Wereldoorlog stand zou hou
den. Een tijd waarin ook de eerste grote
veranderingen voor vrouwen plaatsvon
den: de komst van kiesrecht, de tele
foon, en electriciteit in het huishouden.
Vijf historici hebben uit de familiear
chieven van het Rijksarchief in Friesland
de levensverhalen van de freules, dames
en vrouwen gehaald en over hen zes
goed leesbare biografieën geschreven.
De publicatie is rijk geïllustreerd met
unieke foto's uit de familiearchieven en
het privébezit van de beschreven fami
lies Burna, Kingma, Andringa de
Kempenaer en Wiedema.
De bundel Freules, dames, vrouwen
portretteert zes vrouwen uit diverse
lagen van de Friese bevolking. Van freu
les, burgermadammekens en een dienst
meisje die zich tot vakbondsbestuurder
ontwikkelde. Deze vrouwen leefden in
een standenmaatschappij die tot aan de
Annet Mooij, Van pest tot
aids. Vijf eeuwen besmettelij
ke ziekten in Amsterdam.
ziekten leefden in de dichtbevolkte en
vervuilde wijken van de stad.
Besmettelijke ziekten zijn er altijd
geweest, maar de kennis en de ideeën
erover, de beleving en de bestrijding
ervan verschillen sterk van tijd tot tijd.
Het boek laat de veranderingen zien in
vijfhonderd jaar bestrijding en preventie
van deze infectieziekten in Amsterdam.
Het aardig geïllustreerde boek hoort bij
de gelijknamige tentoonstelling in het
Gemeentearchief Amsterdam, die nog
tot 8 april te zien is. Op de expositie zijn
tekeningen, schilderijen, voorwerpen en
archiefstukken te zien. Openingstijden:
maandag tot en met zondag van 11.00
tot 17.00 uur.
ISBN 90-6868-274-1, 80 blz., 24,90
Van pest tot aids is een informatief
griezelboek over de besmettelijke ziek
ten lepra, pest, pokken, cholera, tuber
culose en aids. Tijdens de pestepidemie
in 1664 waren er alleen al in Amsterdam
25.000 dodelijke slachtoffers. Dit was
ruim tien procent van de bevolking.
Veel slachtoffers van deze besmettelijke
Kees Zandvliet, Maurits,
Prins van Oranje.
De achttienjarige Maurits, zoon van
Willem van Oranje, volgde zijn vader op
als stadhouder en bevelhebber. Van 1585
tot 1625 stond hij in het centrum van de
macht. Toch is er tot nu toe geringe aan
dacht voor het leven van Maurits
geweest. Dit komt waarschijnlijk door het
dramatische conflict tussen de stadhou
der en de landsadvocaat, dat in 1619 ein
digde met de onthoofding van de oude
Johan van Oldenbarnevelt, een zwarte
bladzijde in de geschiedenisboeken. Het
Rijksmuseum heeft het leven van Maurits
in beeld gebracht in de vorm van een ten
toonstelling en een publicatie. Het boek
valt in twee delen uiteen. Het eerste deel
bevat essays over vrijwel alle aspecten van
het leven van Maurits. Naast aandacht
voor familie, binnenlandse politiek,
geloofstwisten en Maurits als briljant
militair strateeg zijn er hoofdstukken
gewijd aan de kunsten, zijn hofhouding,
de overzeese expansie en de buitenlandse
politiek. Het tweede deel vormt de catalo
gus van de expositie. Deze bestaat uit
schilderijen, voorwerpen, kaarten en
archiefstukken. De uitgebreide beschrij
vingen met vele illustraties zijn ook inte
ressant voor degenen die de tentoonstel
ling niet hebben gezien. Deze is nog te
bezichtigen tot 18 maart 2001.
35
Susanne Neugebauer,
medewerker archieven IIAV,
onderzoeker Archiefschool.
1 archievenblad maart 2001
Henk Wierts, Photographieën Dynastieën.
Uitgeverij Profiel, Bedum, 2000,
ISBN 90-7678-102-8, 152 blz., f 50,-
Annabelle Meddens-van Borselen
Signalementen door Annabelle Meddens-van Borselen
Friese Pers Boekerij, Leeuwarden,
ISBN 90-330-1104-2, 127 blz., 27,50
Vijf eeuwen besmettelijke
ziekten in Amstèpdifg^-:
Gemeentearchief Amsterdam en
uitgeverij Thoth, Bussum, 2001,
Rijksmuseum Amsterdam en Waanders,
Zwolle, 2001, ISBN 90-400-9497-7, 508 blz.,
f 69,50
maart 2001
archievenblad
