Ned Friesland: samenWerkin
XI bi%um
VERLEDEN
BELICHT
tussen de erfgoedkoepels in de praktijk
f
Introductie tot het historische
J^v.pc- •••tó'y.'i 1 V^v.'
en archeologische archief
'jrm X -----
van Friesland
R i e c/JÜ
ï$y ;.fe"a" - "v
- W *■- - '15? r-^T'"- *""<T'->v
-■ - j. - i' Si
Vrij snel na de oprichting van DIVA,
in het begin van 1999, hebben de direc
teuren van de erfgoedkoepels en DEN het
initiatief genomen om elkaar regelmatig
te ontmoeten en op de hoogte te houden
van de ontwikkelingen in de afzonderlij
ke sectoren. In steeds meer projecten
blijkt hoezeer samenwerking tussen de
verschillende sectoren in het erfgoed
gewenst is. Archiefinformatie kan een
duidelijke toegevoegde waarde krijgen in
de context van andersoortige informatie,
bijvoorbeeld vanuit archeologische of
museale bronnen. De ICT-ontwikkelin-
gen zorgen ervoor dat integrale erfgoed
informatie ook technisch gerealiseerd
kan worden.
In hun meerjarenbeleidsplannen 2001-
2004 hadden de erfgoedkoepels reeds een
passage opgenomen waarin zij uitspra
ken met elkaar te willen samenwerken.
In de afspraken die onlangs met het
ministerie van OCenW zijn gemaakt over
de invulling daarvan is dit voornemen
geconcretiseerd.
De koepels hebben vier terreinen geïden
tificeerd waarop de belangen zo nauw
verweven zijn dat samenwerking vanzelf
sprekend is: intercultureel, ICT, educatie
en cultuurtoerisme. In de komende cul
tuurperiode willen de koepels de activi
teiten op elk van deze terreinen laten
'adopteren' door een van de koepels, die
daarmee niet alleen voor de eigen sector
maar voor alle sectoren gezamenlijk ope
reert. De opzet is om deze adoptie gefa
seerd uit te voeren in de vorm van con
crete projecten. DIVA zal in dit adoptie
plan ICT-ontwikkelingen voor de erf
goedkoepels gaan coördineren, natuur
lijk in goede samenwerking met DEN. De
Nederlandse Museum Vereniging zal
haar project Interculturele Museale
Programma's tot een sectorbrede activi
teit ontwikkelen.
Deze initiatieven hebben grote gevolgen
voor de wijze waarop tot nu toe de activi
teiten van de afzonderlijke erfgoedkoe
pels plaatsvinden. Samenwerking vraagt
immers om afstemming, coördinatie,
overleg en gezamenlijke besluitvorming.
Ervaring met integrale presentatie van
erfgoedinformatie
erfgoedinformatie is nog niet wijd ver
spreid. Er zijn op lokaal en regionaal
niveau wel veel samenwerkingsprojecten
geweest tussen bijvoorbeeld archieven en
musea. Op landelijk niveau is dat echter
veel minder het geval. Voor de erfgoed
koepels is het van belang dat deze erva
ring in de komende periode verder wordt
uitgebouwd.
De samenwerking in projecten moet uit
eindelijk leiden tot een heldere visie op
meer structurele vormen van samenwer
king. Over dit laatste schrijft staatssecre
taris Rick van der Ploeg in zijn cultuurno
ta: 'Met de ontwikkeling naar een brede
re visie op de rol van cultuurhistorie wor
den maatschappelijke en politieke slag
kracht steeds belangrijker. Analoog aan
bijvoorbeeld de rol van de Vereniging
Natuurmonumenten voor het natuurbe
leid zou het cultuurhistorische veld
gebaat zijn bij een sterke maatschappelij
ke stem.'
Om deze uitgangspunten in de prak
tijk te toetsen hebben de koepels een
gezamenlijk project geformuleerd. Dit
project is gericht op het digitaliseren en
presenteren van bronnenmateriaal
afkomstig uit de verschillende disciplines
in een nieuwe samenhang. Voor de
invulling van het project is gekozen voor
het thema: Omgevingsgeschiedenis in
Friesland.
Over dit thema heeft het Rijksarchief
Friesland in samenwerking met andere
instellingen een aantal jaren geleden een
succesvolle en aantrekkelijke tentoon
stelling georganiseerd met als titel
'Verborgen Verleden Belicht'. Dit inter
disciplinaire project liet de resultaten
zien van recent archeologisch én histo
risch onderzoek in hun onderlinge
samenhang aan de hand van archeologi
sche vondsten, museale objecten en
archiefbronnen. Het ging daarbij om de
bewonersgeschiedenis van een aantal
Friese terpen vanaf de vroege Middel
eeuwen tot de moderne tijd. In de bij de
tentoonstelling verschenen publicatie
schreven de samenstellers: 'Interdisci
plinaire samenwerking leidt tot
belangrijke resultaten. Dat te demonstre
ren is wat we met de samenstelling van
de brochure en de tentoonstelling voor
ogen hebben.'
De positieve reacties op dit project heb
ben de betrokken instellingen aangemoe
digd om hun samenwerking voort te zet
ten en er een vervolg aan te geven. Zo
werkt het Rijksarchief verder aan de digi
talisering van archiefbronnen die in rela
tie staan tot het thema omgevingsge
schiedenis en zijn er uitgewerkte plan
nen voor de realisering van een archeolo
gische waardekaart in de provincie. Veel
aandacht is er ook voor het ontwikkelen
van cultuurhistorische programma's
rondom dit thema. De provincie speelt
bij deze ontwikkelingen een belangrijke
stimulerende rol. Bevordering van
samenwerking tussen cultuurhistorische
instellingen is een wezenlijk onderdeel
van het provinciale beleid.
Het project van de koepels richt zich nu
op het digitaliseren en beschikbaar stel
len van gegevens over de woongeschie
denis van twee terpen in het Friese noor
delijk kleigebied: Wijnaldum en Hoge
beintum. Het gaat daarbij niet alleen om
het digitaliseren en presenteren van
informatie uit een ver verleden. De ter
pen maken ook vandaag de dag nog deel
uit van het landschap en zijn markante
'eilanden' in een groene zee van gras. Het
zijn daarmee ook belangrijke toeristische
trekpleisters.
Via internet kan de toekomstige bezoeker
alvast een fraai inkijkje krijgen in de leef
omstandigheden van de vroegere bewo
ners van deze terpen. Wie waren die
bewoners en hoe kwamen ze op de ter
pen terecht? Hoe woonden en leefden
ze? Wat voor huisraad gebruikte men?
Wat at men zoal? Allemaal vragen die
met behulp van het gedigitaliseerde
materiaal beantwoord kunnen worden.
Voor de leerlingen van het basis- en
voortgezet onderwijs moet deze informa
tie straks ook via Kennisnet raadpleeg
baar zijn.
Voor de koepels moet het project een
generiek model voor samenwerking op
landelijk niveau opleveren. De ervarin
gen van de samenwerking op provinciaal
niveau moeten eveneens vertaald wor
den in een generiek model dat ook elders
van waarde kan zijn. De resultaten van
dit project zullen daarom worden ver
werkt in een evaluatierapport met con
crete aanbevelingen.
Niet alleen de koepels en de instellingen
in Friesland zijn enthousiast over de
voornemens. Ook het ministerie van
OCenW ondersteunt de plannen. In het
kader van de Najaarsnota 2000 is hier
voor een eenmalige subsidie verleend
van 500.000 gulden op grond van de Wet
Specifiek Cultuurbeleid. Vooral de doel
stelling om organisatorische en functio
nele modellen te ontwikkelen voor
samenwerking van organisaties en instel
lingen uit de verschillende erfgoedsecto
ren wordt ook bij het departement volop
gesteund.
Het project strekt zich uit over een perio
de van twaalf maanden. De start is
gepland in het voorjaar van 2001.
Vanwege de ICT-component in het pro
ject is DIVA de coördinerende koepel
voor dit project. Nadere informatie kunt
u dan ook vinden op de DIVA-website
www.divakoepelji] of via de telefoon
onder nummer (020) 462 77 22.
februari 2001
19
Door Richard Hermans
ilaioofWsï,
v Voorrijp
-rrT-- jf Foarryp)
Wijnaldum A.
u -l.vrtvv.-v J
„v„*. CnhSÏ h <U i'
,.«4 «.fv» c,.5vj v: - •'"«.(1.:.^.
:ni fv "sf* y®?»" pf '--,w> ""'"ll -?t-1
'SSS^--
Et' Herbai
v/
- i -V
Op 3 januari van dit jaar vond in de Nieuwe
Kerk te Amsterdam een bijzondere bijeen
komst plaats. Het Nationaal Contact
Monumenten, de Stichting Nederlandse
Archeologie, de Vereniging Digitaal Erfgoed
Nederland, DIVA en de Nederlandse
Museum Vereniging organiseerden onder de
naam MADAM gezamenlijk een nieuwjaars
receptie. Daarmee onderstreepten de vier
erfgoedkoepels en DEN nadrukkelijk de uit
gesproken bereidheid om in de komende
cultuurperiode met elkaar samen te werken.
Omslag van de brochure Verborgen Verleden Belicht.
Deze brochure, onder redactie van G.J de Langen,
J.A. Mol, P.N. Noomen en L. Oldersma verscheen in 1996
ter gelegenheid van de gelijknamige tentoonstelling.
Op de omslag zijn afgebeeld de terp Wijnaldum, een
vroeg-middeleeuwse pot uit de terp van Hogebeintum
en een oorkonde uit 1327 betreffende bezit van het
klooster Klaarkamp.
archievenblad
februari 2001
Uitgangspunten toetsen
archievenblad
