if
m\3[5d\
*•1
"_r
Bel (0320) 26 78 20
Met B en H wordt document management ook meteen time management!
NV BA Nieuws
Archievenblad
nederlandse vereniging van bedrijfsarchivarissen
r I
I
ARCHIEF PAUL KRUGER COMITÉ TERUG NAAR UTRECHTS ARCHIEF
Na ongeveer dertig jaar in het concernar
chief van de Unie van Kunstmestfabrieken
(UKF; de voormalige kunstmestmaatschap-
pij van DSM) onopgemerkt een 'slapend'
bestaan te hebben geleid, is het archief van
het Paul Kruger Comité dit jaar overgedra
gen aan het Utrechts Archief.
Dit gebeurde door middel van een op 22
juni 1999 ondertekende akte van schen
king tussen Jo Linden, Hoofd Centraal
Archief DSM en Jo Jamar, directeur van het
Utrechts Archief in zijn hoedanigheid van
rijksarchivaris in de provincie Utrecht.
Paul Kruger
In 1806 werd de voormalige Nederlandse
VOC- kolonie Zuid-Afrika door de Britten
ingelijfd. Hiermee begon de 'Grote Trek'
door de, van oorsprong Nederlandse boe
ren, die zich niet wilden onderwerpen aan
het Brits gezag. Ze trokken verder om een
eigen staat te stichten; in 1868 bestond
Zuid Afrika uit Transvaal en Oranje Vrijstaat
en de Engelse kolonies Kaap en Natal. Dat
jaar werd in Johannesburg in Transvaal,
goud gevonden. Daar was ook Stephanus
Johannes Paul Kruger op 10 oktober 1825
geboren. In 1868 was hij commandant-
generaal; later werd hij vier keer tot staats
president van Transvaal gekozen. De laatste
keer in 1898.
De vondst van bovengenoemd goud leidde
uiteindelijk tot twee Boerenoorlogen
(1880-1881 en 1899-1902) tussen de
Britten en de Boerenrepublieken. Kruger
maakte de Britse annexatie van Transvaal
tijdens de eerste Boerenoorlog ongedaan.
In oktober 1900 vertrok hij met het
Nederlandse oorlogsschip Hr. Ms. Gelder
land om in Europa steun te zoeken voor de
Boeren. Dit leidde tot niets. Hij zou zijn
land nooit meer levend terugzien; hij stierf
in het Zwitserse Clarens op 14 juli 1904.
Inmiddels had het Verdrag van Vereeniging
op 31 mei 1902 de Boerenoorlog beëin
digd.
Oranje Lust
Tijdens zijn verblijf in Nederland woonde
Kruger bijna een jaar in het voorname
'Oranje Lust' aan de Maliebaan in Utrecht.
In 1959 kwam deze voormalige buiten
plaats door aankoop in het bezit van
Albatros Superfosfaatfabrieken N.V. Eerder
was het als schoolgebouw in gebruik en
werd het benut als kantoor- en vergader
ruimte van Albatros. In het koopcontract
werd vermeld dat het aan de Stichting Paul
Kruger Gedenkteken toebehorend Paul
Kruger-monument hiervan was uitgezon
derd. Via diverse fusies en overnames
kwam DSM Agro in het bezit van het sinds
1973 monument geworden 'Oranje Lust'.
Januari 1989 verhuisde het hoofdkantoor
van deze divisie van DSM naar Sittard en
werd het huis verkocht.
Gedenkteken
Het feit dat Paul Kruger enige tijd in
Utrecht heeft gewoond bleef natuurlijk
niet onopgemerkt. Op 10 oktober 1925
herdacht een in Utrecht opgericht lande
lijk Erecomité zijn 100' verjaardag met een
herdenkingsavond inTivoli.
Het duurde tot 10 oktober 1952 voordat er
een gedenkteken in de tuin van het com
plex aan de Maliebaan werd opgericht;
vanaf dat moment werd er ieder jaar een
herdenking gehouden. Met het toenemend
verzet tegen de apartheid raakte deze her
denkingen en de stichting uit de gratie. Uit
veiligheidsoverwegingen haalde UKF het
gedenkteken tenslotte van de sokkel.
Waarschijnlijk ligt het nu nog in de kelder
van 'Oranje Lust'.
Het archief van de latere Stichting Paul
Kruger Gedenkteken Utrecht kwam in het
concernarchief van UKF terecht. Door de
verhuizing van DSM Agro belandde het in
Sittard. Na de overbrenging van het con
cernarchief van UKF naar het Centraal
Archief DSM in Heerlen ontdekte ik dit -
summier geordende en beschreven -
archief. Nu is het weer terug naar de plaats
Inhoud archief
Het archief bevat onder andere stukken
over de onthulling van het gedenkteken
op 10 oktober 1952, een stapel foto's, ver
schillende prijsaanbiedingen, circulaires,
drukproeven, informatie over geldelijke bij
dragen voor de oprichting van het stand
beeld, plaatselijke comités, dag- en andere
bladen met artikelen over Paul Kruger en
de herdenking van diens 100-jarige geboor
tedag. Ook stukken over de op 3 december
1953 opgerichte Stichting Paul Kruger
Gedenkteken Utrecht en over het comité,
later Stichting Paul Kruger Gedenkteken
over de periode 1953-1969.
Verder stukken en correspondentie (1952-
1966) over het streven om een museum te
maken van het Krugerhuis. Er zijn verder
drie notulenschriften (1925-1961) en toe
spraken van Kruger-herdenkingen (1952 -
1967). Ook van de Nederlands Zuidafri-
kaanse Vereniging en de Vereeniging Zuid
Afrikaansche Stichting Moederland bevat
het archief correspondentie. Verder litera
tuur, boeken en documentatie en oude
publicaties over Transvaal, de Boerenoorlo
gen, Kruger, enz.
50 Archievenblad
December 1999
Ruimte is kostbaar. Alle reden om uw archief zo klein mogelijk te maken. Maar tijd is zo mogelijk nog
kostbaarder. En wat eemnaal in uw archief zit, haalt u er niet zo snel en gemakkelijk meer uit. Terwijl het
zo simpel kan zijn. Wilt u ruimte én tijd besparen, bel dan met B en H Microdata Systemen. Documenten-,
boeken- en microfilmscanners. Apparatuur voor microverfilming, readers en reader/printers tot en met
A2-formaat. En systemen voor het razendsnel verschalen van micro- tot grootformaat (A0!).
REGMA
771
i
M 1 C R 0 D A T A SYSTEMEN
BB! H0WH1 1) FUJI FILM
Postbus 2140, 8203 AC Lelystad. Fax 0320-267830. E-mail: benh@regma.nl www.regma.nl/benh
i I'
li
«SssJ .-wSSr
detail van het Paul Kruger monument
waar het thuishoort en wel in Utrecht!
Harry Strijkers
Onderdeel van:
I
Exclusief distributeur van:
