Thesaurus
Terugkeer
Literatuur
Archievenblad
Theo van Gogh 1857-1891
THESAURUS 1999
I HE SAURUS
De hongerwinter
De hongerwinter
42 Archievenbiad
November 1999
Literatuur
Archievenblad
De firma Van Wisselingh en zijn compagnons 1838-heden
Terugkeer
■HL*-'
November 1999
Archievenblad 43
Signalementen: door Annabelle Meddens-van Borselen
Richard Thompson, Chris Stolwijk,
Theo van Gogh 1857 1891. Kunsthan
delaar, verzamelaar en broer van
Vincent.
Van Goghmuseum Amsterdam/Waanders Zwolle, 1999.
ISBN 90-400-9326-1.229 blz., fl. 75,-
Theo van Gogh was een invloedrijke
kunsthandelaar en beschermheer van zijn
oudere broer Vincent. Hij begon zijn loop
baan bij kunsthandel Goupil, vanaf 1884
Boussod, Valadon en Cie, te Brussel en
Den Haag. Later werd hij directeur van
het filiaal in Parijs. Hij verhandelde en ver
zamelde werken van Degas, Monet,
Gauguin, Pissarro en natuurlijk van zijn
broer Vincent van Gogh. Het boek bevat
een uitgebreide biografische schets van
het leven van Theo van Gogh met aparte
hoofdstukken die zijn gewijd aan zijn rol
als handelaar en verzamelaar. OverTheo's
rol als directeur van de kunsthandel in
Parijs werd nieuw archiefmateriaal gevon
den, dat in dit boek gepresenteerd wordt.
De verzameling van Theo van Gogh is de
basis van het Van Goghmuseum te
Amsterdam. Naast schilderijen en tekenin
gen beheert het museum ook archiefma
teriaal (brieven en boedellijsten) van
beide broers. Daarnaast zijn voor deze
publicatie de verkoopboeken van
Boussod, Valadon en Cie geraadpleegd.
Deze bevinden zich bij The Getty
Research Institute for the History of Art in
Los Angeles. Het boek bevat vele kleuren
illustraties van kunstwerken van bekende,
eind 19e eeuwse kunstenaars. Het ver
schijnt naar aanleiding van de tentoon
stelling over Theo van Gogh die nog tot 9
januari 2000 is te zien in Musée d'Orsay
te Parijs.
THESAURUS 1999. Een woordsysteem VNG. 1 999. ISBN 90-322-71 51-2. 377 blz.,
ten behoeve van de bestuurspraktijk. fl. 145.
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten
bracht dit jaar een nieuwe versie van haar
thesaurus uit. Het is een verzameling ter
men waarbij onderlinge inhoudelijke rela
ties zijn vastgelegd. Bij de bouw van de
thesaurus is de VNG uitgegaan van de
internationale standaardisatie. De publica
tie bestaat uit drie onderdelen, waarvan
de belangrijkste de alfabetische onder-
werpsthesaurus is. Daarnaast zijn aanvul
lende lijsten met eigennamen van wetten
en regelingen, van instellingen en geogra
fische namen opgenomen. Tot slot bevat
de thesaurus een overzicht van onder-
werpstermen met vermelding van de
code volgens de basisarchiefcode. De
thesaurus is flexibel ingedeeld zodat er
ruimte is voor nieuwe termen en nieuwe
ontwikkelingen. Een thesaurus is onont
beerlijk voor het ontsluiten van archieven
en documentaire informatie. Ook voor het
I—T~t *999
Een woordsysteem
ten behoeve van de
bestuurspraktijk
ontsluiten van informatie door archief
diensten op Internet is het een praktisch
instrument. Er is ook een versie op disket
te beschikbaar.
David Barnouw, De hongerwinter
j
De hongerwinter van 1944-1945 is tot nu
toe beeldbepalend van vijf jaar oorlog en
bezetting. Deze gold echter alleen voor de
dichtbevolkte randstad: de zuidelijke, oos
telijke en noordelijke provincies hebben
geen echte hongerwinter gekend. Naar
schatting overleden achttien tot twintig
Verloren Hilversum. 1 999. ISBN 90-6550-
446-X. 87 blz., fl. 1 9,90
duizend mensen in het westen van Ne
derland als gevolg van de hongersnood. In
dit boek beschrijft David Barnouw van
het NIOD de levensomstandigheden van
Nederlanders gedurende het laatste oor
logsjaar. Voedsel was niet het enige waar
gebrek aan was in het laatste half jaar van
de oorlog. Het boek bevat fragmenten uit
dagboeken en foto's van bekende fotografen
van de hongerwinter - Emmy Andriesse,
Cas Oorthuys en Menno Huizinga - afkom
stig van het NIOD. Barnouw relativeert de
betekenis van de hongerwinter. Moest de
ellende van de honger de schaamte over
de deportatie van en moord op Neder
landse joden wegnemen? Hij schrijft dat
de herinnering aan de Holocaust die van
de Hongerwinter terecht verdringt. Het
beeld van Auschwitz is sterker dan dat van
de hongerwinter.
J.F. Heijbroek en E.L. Woulhuysen. Rijksmuseum Amsterdam /Waanders Zwolle. 1 999. ISBN 90-400-931 8-0. 328 blz..
Portret van een kunsthandel. De fl. 59.50.
firma Van Wisselingh en zijn com
pagnons 1838-heden.
Van de Amsterdamse kunsthandel Van
Wisselingh is vanaf 1892 tot heden het
gehele archief bewaard gebleven. Het is
het omvangrijkste archief van een
Nederlandse kunsthandel. Helaas zijn
geen stukken uit de periode vanaf de
oprichting in 1838 tot de overplaatsing
van de zaak naar Amsterdam in 1892
teruggevonden. Achter in het boek is
een overzicht van archiefstukken
beschreven. Het archief bevat corres
pondentie, in- en verkoopboeken, finan
ciële overzichten, tentoonstellingscatalo
gi, knipselboeken, foto's en gedenkboe
ken. Ook zijn van de diverse firmanten
van het bedrijf de particuliere archieven
achterhaald, die voor het onderzoek
naar de geschiedenis van de kunsthan
del gebruikt zijn. De publicatie geeft een
blik achter de schermen van deze voor
aanstaande kunsthandel en vertelt de
geschiedenis van topstukken van bin
nen- en buitenlandse kunstenaars. Wat
ging er om in het bedrijf, wat was er te
koop en wie waren de klanten? Met
welke handelaars werd samengewerkt
en wie waren de concurrenten? Wie
vormden in al die jaren de drijvende
kracht achter deze firma? Aan de hand
van het rijke bedrijfsarchief kon een ant
woord worden gegeven op deze vragen.
Het boek bevat meer dan 250 illustraties
van kunstwerken, de kunsthandel, kun-
stenaars en archiefstukken uit het
bedrijfsarchief van Van Wisselingh. Het
archief is in september 1999 aangekocht
door het Rijksbureau voor Kunsthistori
sche Documentatie in Den Haag.
Dienke Hondius. Terugkeer.
Antisemitisme in Nederland rond
de bevrijding.
SDU Den Haag. 1 999. ISBN 90-1 2-08645-0. 260 blz., fl. 39.90
Antisemitisme in Nederland
rond de bevrijding
Dienke Hondius
lyfer een verhaal van
Marga Minco
In de overheidsarchieven is over de
repatriëring van joden nauwelijks iets
terug te vinden. Dit komt omdat de amb
tenaren in opdracht van de regering in
de zomer van 1945 geen onderscheid
maakten tussen de opvang van joden en
niet-joden. Dienke Hondius meent dat de
overheid als geheel geen antisemitisch
beleid verweten kan worden. De kern
van haar boek wordt gevormd door een
inventarisatie van vaak negatieve reacties
die joden ondervonden na hun terugkeer
vanuit concentratiekampen of onder
duikplaatsen. Citaten uit memoires, dag
boeken en interviews beschrijven de
ervaringen van de overlevenden uitvoe
rig. Voor'Terugkeer' deed Hondius onder
zoek in de archieven van het Militair
Gezag, de archieven van de Regerings
commissaris voor de Repatriëring 1943-
1945 en het archief van het Ministerie
van Sociale zaken. Verslagen van Ameri
kaanse en Britse joodse vertegenwoordi
gers van hulporganisaties over hun
indrukken van de situatie in Nederland in
1945 en 1946 uit de archieven van de
American Jewish Joint Distribution
Committee in New York vormden een
aanvulling op het archiefonderzoek in de
Nederlandse archieven. In 'Terugkeer'
staat eveneens een verhaal van Marga
Minco waarin zij kernachtig de problema
tiek verwoordt die in dit aangrijpende
boek centraal staat.
