waliteitsonderzoek
Archievenblad
Een gebouw met forse rechthoeken in baksteen en een bescheiden logo. Het uit een enorme kei en stukken staalplaat bestaande kunstwerk is
echter prominent aanwezig en verraadt onmiskenbaar de kunstkeuze der Rijksgebouwendienst. Binnen is het gebruik van handschoentjes een
regel waarover de bezoeker niet vooraf is geïnformeerd. Een dag in het Rijksarchief in Overijssel: klamme handen en een vlotte bediening.
Op de overzichtelijke website van het
Rijksarchief in Overijssel even opgezocht
hoe je lopend of met de bus vanaf het
Centraal Station bij het Rijksarchief komt.
De stadsplattegrond laat zien dat het te
ver is om te gaan lopen. Bus 4 brengt mij
bij halte Winkelcentrum Diezerpoort
waar een vrouw mij via de Beukenstraat
naar de Eikenstraat wijst, waar het
Rijksarchief gevestigd is. Een gebouw met
forse rechthoeken in baksteen trekt mijn
aandacht. Het blijkt een juiste gok, want
voordat ik het bescheiden logo van het
Rijksarchief ontwaar, zie ik het kunstwerk
bestaande uit een enorme kei en stukken
staalplaat. De kunstkeuze van de Rijks
gebouwendienst laat zich overal herken-
Vragen naar de bekende weg
In de hal met rechts kluisjes en koffie
ruimte en links een tafel kom ik als van
zelf bij de receptioniste terecht. Op een
vriendelijke en professionele manier
maakt zij mij wegwijs. Omdat ik voor het
eerst in het Rijksarchief kom, geeft zij mij
een bezoekersmap. Ik schrijf mij in als
bezoeker (een paspoort of rijbewijs is
niet nodig!) en ontvang mijn bezoekers
pasje. De receptioniste wijst mij de studie
zaal aan het einde van de gang.
Aldaar groet een man mij zachtjes; de
archiefmedewerker vermoed ik. Hij heeft
enkele folianten in zijn in witte hand
schoenen gestoken handen. Het is druk in
de studiezaal, ik kies een tafeltje uit tegen
de glazen achterwand. Achter mijn rug
bevindt zich een tweede, lege studiezaal.
De informatiebalie torent boven alles uit
en de man met de handschoenen zit
inmiddels achter de balie. Ik lees eerst de
bezoekersmap. Op de binnenzijde van het
omslag krijgt de bezoeker kort en duide
lijk voorgeschoteld hoe je je in het
Rijksarchief registreert, welke gedragsre
gels er gelden en hoe je archiefstukken
aanvraagt met het geautomatiseerde sys
teem Archeion. Het plattegrondje van het
archief geeft aan waar welke informatie te
vinden is, zoals de kasten met inventaris
sen, doop-, trouw- en begraafboeken en
microfilms burgerlijke stand. Ook de
Archeion 'aanvraag-terminal' en het
kopieerapparaat zijn niet vergeten. De
introductiemap geeft antwoord op de
vele 'vragen naar de bekende weg' die
elke bezoeker heeft bij zijn of haar zoek
tocht in het archief.
Synthetische handschoentjes
Ik vertel de medewerker dat ik de memo
ries van successie wil raadplegen en dat
ik nog niet eerder met die bronnen heb
gewerkt. Hij pakt de inventaris uit de kast
en vertelt dat de memories zijn geordend
in chronologische volgorde per plaats. Ik
wil enkele memories van kantoor Zwolle
inzien van na 1900. Dat verandert de
zaak; de memories vanaf 1856 zijn toegan
kelijk gemaakt met een apart register, de
Tafels V-bis. Ik vraag twee periodes aan,
hij voert inventarisnummers en het num
mer van mijn bezoekerspas in de compu
ter in en vraagt mij plaats te nemen aan
tafel 12 in de stille studiezaal, de zaal voor
raadpleging van originele stukken.
In een oogwenk legt de depotmedewer
ker twee enorme pakken neer op mijn
tafel samen met een paar witte hand
schoentjes. Over het gebruik van de hand
schoentjes ben ik niet geïnformeerd, maar
een' blik op de andere bezoekers leert dat
"in deze zaal iedereen handschoentjes
draagt. Ik volg hun voorbeeld, de hand
schoenen zijn schoon en zitten redelijk.
Ze zijn gemaakt van een synthetisch mate
riaal, dus krijg ik na enige tijd klamme
handen. Gelukkig hoef ik de handschoe
nen uitsluitend te dragen als ik de memo
ries raadpleeg, ter bescherming van een
origineel archiefstuk. Zodra ik een aante
kening maak, kan ik ze even uittrekken.
Tweede kolom van Tafel V-bis
De Tafel V-bis bestaat uit een opsomming
van overledenen met bijbehorende ver
wijzingen. Voor de zekerheid vraag ik
welke verwijzingen van belang zijn voor
het aanvragen van de memories. De cij
fers in de tweede kolom van de Tafel V-
bis, is het prompte antwoord. Uiteindelijk
besluit ik twee overledenen te onderzoe
ken, Hendrika Christina de Haan (geen
familie) en Hendrik Hogenkamp. Mijn
aanvraag loopt wederom via de medewer
ker en niet via Archeion, omdat de memo
ries recent verfilmd zijn. Binnen een
minuut liggen twee vierkante, plastic cas
settes op mijn tafel. Ik ben net snel
genoeg om te vragen waar en hoe ik de
films kan raadplegen. Met een knikje
duidt de depotmedewerker de monitors
aan in de drukke studiezaal en verzekert
mij dat de apparatuur zich vanzelf wijst.
Eenmaal bij de monitor aangekomen,
blijkt dat deze niet is voorzien van een
instructie of gebruiksaanwijzing.
Blanco monitor
Na enig speurwerk vind ik de aan-uit-
knop. De monitor licht op. Het vierkante
doosje blijkt een microfilm te zijn. Ik
plaats de cassette in een laadslede en
druk die naar beneden. Er gebeurt niets.
Aan de rechterkant van de display bevindt
zich een grote draaiknop voorzien van
het woordje start. Ik draai de knop een
slag en een oorverdovend geratel komt
uit de tape, maar de monitor blijft blanco.
Wat nu? Een heer van rond de vijftig
10 Archievenblad
Oktober 1999
Kwaliteitsonderzoek
Archievenblad
bekijkt tegenover mij geroutineerd de ene
film na de andere. Hij wil wel even hel
pen, pakt de microfilm uit de slede, peu
tert het uiteinde van de film uit de casset
te, wurmt dat met enige moeite in een
gleufje bij de laadslede, drukt het doosje
in de slede, alles klapt naar behoren dicht.
Hij draait aan de startknop en er is licht
en beeld. Na zijn opmerking dat niet elke
film even gewillig is, gaan wij beiden
weer aan het werk.
Na het bekijken van twee cassettes - de
tweede gaf geen enkel probleem - krijg ik
enige grip op de startknop. Het beheer
sen van de snelheid en het scherp stellen
van de film (elk verfilmd dossier heeft
een andere scherptediepte verhouding)
en het doorgronden van de volgorde van
de memories maakt van het lokaliseren
van de memories van De Haan en
Hogenkamp een tijdrovend karwei. De
memorie van De Haan blijkt uiteindelijk
niet te bestaan. De nalatenschap van
Hogenkamp bedraagt fl. 7721,85 en is
verdeeld over zijn drie kinderen en een
kleinkind, zonder tussenkomst van een
notaris. Inmiddels is het 16.40 uur en de
depotmedewerker vindt het genoeg voor
vandaag. Ik lever mijn cassettes in en zie
dat er ook een bakje is voor de hand
schoenen, die inmiddels niet meer zo
hagelwit zijn. Ik leg de mijne erbij en
vraag mij af of ze worden gewassen of
vernietigd.
Goed geïnformeerd
Het Rijksarchief in Overijssel heeft een
uitstekende informatievoorziening aan
bezoekers. Vooral de bezoekersmap is
goed als introductie voor een nieuwe
bezoeker. De website, die ongeveer
dezelfde informatie bevat als de toelich
tingen op inventarissen, is nuttig bij de
voorbereiding van een bezoek aan het
archief. Alle basisvoorzieningen voor
bezoekers zijn aanwezig. De dienstverle
ning van de medewerkers is goed. Er is
een duidelijke uitleg over de waarde en
het gebruik van archiefbronnen. Men
heeft geen suggesties gedaan voor alterna
tieve bronnen, noch voor het benutten
van zoekwijzers. Ik weet echter dat ze
bestaan. Voor de terugreis koop ik de
Zoekwijzer van de Rijksarchiefdienst over
Erfenissen (met uitgebreide toelichting
op de memorie van successie). Opgelucht
constateer ik dat de studiezaalmedewer
ker mij goed heeft geïnformeerd over alle
ins and outs van de memories. Veel te laat
realiseer ik mij dat ik de handschoenen
als souvenir en illustratiemateriaal voor
dit artikel mee had moeten nemen. £3
Oktober 1999
Archievenblad 11
ma
Door Marieke de Haan
depot
foto's van kaarten
inventarissen
handbibliotheek
inventarissen naamlijsten doop-, trouw- en begraafboeken
informatie
kopieerapparaat
reader- printer
microfiches
handbibliotheek
microfilms
burgerlijke stand
vergader- en tentoonstellingsruimte
zr
receptie:.
£gs hier meiden
gare irobe
toiie en
koffiekamer
begane grond
in-/uitgang
garde
toilett
invaliden
i
