Presentatie van beeldmateraal via internet:
te
I
fi
§x§ j m a m i
De praktijk
Archievenblad
De praktijk
Archievenblad
Met de officiële presentatie op 31 mei 1999 van de internetmodule van het programma Atlantis in Bergen op
Zoom is een belangrijke stap gezet op weg naar brede beschikbaarstelling van beeldmateriaal op afstand. Nu
deze eerste systematische presentatie van beeldmateriaal van archiefdiensten in Nederland via het net een feit
is, is het goed de functionaliteit van Atlantis eens te vergelijken met soortgelijke internettoepassingen elders.
Samen met de IT-bedrijven Infoquest in Assen en
Deventlt in Bunschoten werkten de gemeentelij
ke archiefdiensten van Utrecht, Rotterdam en
Bergen op Zoom de afgelopen jaren aan de ont
wikkeling van een software-applicatie voor het
beheer en beschikbaarstellen van beeldmateriaal.
Uitgaande van de gabos-elementenlijst en een
aantal andere vakinhoudelijke en technische sys
teemeisen ontwikkelden zij een gebruikersvrien
delijk en laagdrempelig programma dat ook via
internet eenvoudig raadpleegbaar is.
De Bergense site
Bergen op Zoom is er als eerste in geslaagd een
aanzienlijk deel van zijn omvangrijke collectie
beeldmateriaal (van ca. 60.000 items, waarvan
50.000 foto's, 2000 kaarten en 2000 prenten)
door middel van Atlantis te ontsluiten.
De investering die hiermee gemoeid is betreft
een bedrag van enige tienduizenden guldens.
Maar daarvoor heeft men dan ook een pakket in
huis dat zowel voor de gevorderde atlasbeheer
der als voor de doorsneegebruiker een uitsteken
de oplossing biedt. Laten we eens kijken naar de
Bergense website en Atlantis uitproberen. De
startpagina van de atlas toont een uitleg over de
werking van het systeem. Wie vervolgens echter
het zoekscherm opvraagt en het even niet meer
precies begrijpt kan alleen nog terug met de
back-knop, een onhandigheid die met weinig
moeite kan worden verholpen. Het invullen van
de velden en het zoeken gaat snel. Ook de
opbouw van de resultaatschermen is met een
ISDN-verbinding zonder meer goed te noemen.
Merkwaardig is wel dat wie bij de datering invult
1800-1801 meer dan 500 hits krijgt: alle ongeda
teerde records komen op het scherm. Dit zal wel
een foutje van de makers zijn; zo niet, dan ont
breekt er iets in de aanwijzingen voor het
gebruik. In tegenstelling tot de andere systemen
kan men hier niet kiezen voor verschillende pre
sentatievormen. Mijns inziens legt de vormgeving
van de presentatie het af tegen die in NAIL. De
vlakverdeling bij een gewone schermresolutie is
nogal onevenwichtig. De resolutie van de plaatjes
zelf is echter hoog genoeg om een verantwoorde
keus voor een bestelling te maken. Atlantis werkt
niet met piepkleine thumbnails, maar met wat
grotere afbeeldingen, die opgeblazen kunnen
worden door er op te klikken. Opmerkelijk in de
interface is het ontbreken van een rechtstreekse
link naar het naasthogere beschrijvingsniveau.
Daarmee onderscheidt Atlantis zich duidelijk van
de buitenlandse zoeksystemen, die deze voorzie
ning wel hebben. Voor een werkelijk geïntegreer
de ontsluiting van archieven en collecties lijkt mij
dit een noodzakelijke voorwaarde.
Stapsgewijs in het buitenland
NAIL werkt met een hoofdmenu dat bestaat uit
vier verschillende zoeksystemen: Standard
Search, Expert Search, Digital Copies Search en
Physical Holdings Search. Wie uitsluitend geïnte
resseerd is in beschrijvingen waaraan scans zijn
gehangen, kiest voor Digital Copies Search.
Volgens de NAIL-homepage omvat de database
inmiddels meer dan 185.000 beschrijvingen van
archiefbestanddelen op uiteenlopende niveaus
en ook ruim 58.000 gescande foto's. Belangrijk is
hier dat men eerst een scherm krijgt met de voor
lopige resultaten van de zoekopdracht. Men kan
het resultaat vervolgens verfijnen of voor een
bepaalde presentatievorm (kort of uitgebreid)
kiezen: mogelijkheden die Atlantis ontbeert. De
resultaatschermen zijn voorzien van kleine, naar
wens te vergroten thumbnails.
Het Australische Photo Search werkt net als NAIL
stapsgewijs. Na de zoekopdracht volgt eerst een
verkorte presentatie, die keuzemogelijkheden
biedt voor het volgende traject. Bijzonder is hier
dat bij een beschrijving zonder scan men via een
on-lineformulier een digitale afbeelding kan
bestellen.
9
-
Binnen Nederland
Nederlandse archiefdiensten hebben on-line niet
iets dat met NAIL of Atlantis werkelijk goed ver
gelijkbaar is. Het enige systeem dat in de buurt
komt is Maritiem Digitaal, het collectiezoeksys
teem van het Maritiem Museum Prins Hendrik in
Rotterdam en het Nederlands Scheepvaartmuseum
Amsterdam. Het systeem valt op door zijn heldere
uitleg, zijn verschillende presentatievormen en
zijn uitstekende vormgeving. Men kan in
Maritiem Digitaal ook kiezen voor een presenta
tievorm met daarin uitsluitend records met
afbeeldingen en men kan tussen 10 en 200 ver
korte beschrijvingen die aan het zoekcriterium
voldoen bekijken. Via deze tussenstap gaat men
naar het afzonderlijke record met een volledige
beschrijving, voorzien van een thumbnail. Door
daarop te drukken krijgt men de grote afbeel
ding. Er is geen bestelmogelijkheid.
Wie Atlantis op deze wijze vergelijkt met andere
systemen moet constateren dat er nog wel wat te
verbeteren valt. Daarmee is niet gezegd dat
Atlantis thans een slecht produkt zou zijn. Voor
de gebruiker kan het alleen nog stukken beter.
Vanzelfsprekend zegt dit oordeel over de buiten
kant niets over de functionaliteit voor de atlasbe
heerder. Daarover zijn de berichten positief.
Gezien het grote belang van beeldmateriaal voor
veel typen historisch onderzoek is Atlantis een
grote sprong voorwaarts. De on-line bestelmodu-
le betekent voor een archiefdienst bovendien een
niet geringe efficiencywinst. 3
34 Archievenblad
September 1999
September 1999
Archievenblad 35
Door Jan Folkerts
De eerste systematische pre
sentatie van beeldmateriaal
van archiefdiensten in
Nederland via het net is met
Atlantis een feit. Een goed
moment om de functionaliteit
van Atlantis te vergelijken met
soortgelijke internettoepassin
gen elders. Bij andere
Nederlandse archiefdiensten is
men in het algemeen nog niet
verder gekomen dan themati
sche presentaties van beeld
materiaal (zie bijvoorbeeld de
websites van de
Rijksarchiefdienst (Strijd
tegen het Water) en het
Gemeentearchief Zwolle (digi
tale exposities en de serie
Zoeklicht op...); van systema
tische collectie-ontsluiting is
geen sprake. Daarvoor moet
men naar het buitenland. Als
eenvoudige gebruiker verge
leek ik Atlantis met de inter
faces van NAIL, de NARA
Archival Information Locator
van de federale Amerikaanse
archiefdienst in Washington,
met Photo Search van de
National Archives of Australia,
maar ook met het zoeksys
teem van twee Nederlandse
instellingen, het Maritiem
Museum Prins Hendrik in
Rotterdam en het Nederlands
Scheepvaartmuseum in
Amsterdam
Het Amerikaanse NAIL is bui
tengewoon veelomvattend en
ambitieus en de aan het NARA
ter beschikking staande mid
delen zijn van een wel heel
andere orde van grootte dan
de mogelijkheden van een
middelgroot Nederlands
gemeentearchief. De vergelij
king gaat dus aan alle kanten
mank en is niet helemaal fair.
NAIL Digitaal
Copies Search Form...
.r
\pi
'<*?-k
...de eerste
zoekresultaten...
...de volledige
beschrijving...
...Maritiem Digitaal,
het zoeksysteem van
de twee grote
Nedrlandse scheep
vaartmusea...
...presentatie van de
zoekresultaten in
Maritiem Digitaal...
...volledige beschrij
ving in Maritiem
Digitaal.
Infoquest en Deventlt hebben
met hun produkt een gat in de
markt gevonden, want als
ergens weinig van standaardi
sering sprake is, dan is het wel
op atlasgebied. Hierin biedt
Atlantis mogelijk uitkomst.
Zoals op het terrein van het
geautomatiseerde archiefbe
heer het nieuwe programma
ABS-Archeion is in korte tijd
de informele standaard gewor
den, zo heeft ook Atlantis het
potentieel tot een breed geac
cepteerd pakket uit te laten
groeien. Dat blijkt ook al uit
het feit dat naast de drie
gemeentelijke archiefdiensten
van Utrecht, Rotterdam en
Bergen op Zoom inmiddels
ook die van Zwolle. Den
Bosch en Maastricht en het
streekarchief Brabant
Noordoost tot aankoop heb
ben besloten. Aan Atlantis is
ook een bestelmodule gekop
peld, zodat de thuisgebruiker
van achter zijn bureau aan de
hand van de beschrijvingen en
de op 1 50 dpi gescande
afbeeldingen elke gewenste
foto kan bestellen.
