BIOORAHS^
LEXICON
HEDËNIS
NEDERLANDSE
PROTESTANTISME
Literatuur
Archievenblad
'Veel tact en de
NOODIGE
geschiktheid'
36 Archievenblad
Maart 1999
Archievenblad
Maart 1999
Archievenblad
37
ten zich vooral op de theologische, kerke
lijke en godsdienstige aspecten van de
personen, niet op het persoonlijke leven.
Elk artikel begint met een opsomming
van de belangrijkste biografische data, vol
ledige naam, geboorteplaats, geboorteda
tum, overlijdensplaats en - datum, namen
van ouders, beroep van de vader, universi
taire studie, promotie. Bij de predikanten
worden alle standplaatsen vermeld met
jaartallen, daarna de gegevens over huwe
lijk en naam van de echtgenote. De korte
levensbeschrijvingen zijn informatief en
afwisselend. Onder de meeste bekende
personen uit deel vier zijn Hugo de
'Veel tact en de noodige
geschiktheid'. Gouverneurs en
commissarissen in de provin
cie Utrecht 1814-1997.
Uitgeverij Spectrum Utrecht, 1 99 7,
ISBN 90-274-6444-8. 240 blz.
gebonden.
Ter gelegenheid van het afscheid van jhr.
P.A.C. Beelaerts van Blokland als
Commissaris van de Koningin verscheen
een bundel opstellen met portretten en
silhouetten van gouverneurs en commis
sarissen in Utrecht. Vooraf wordt een
overzicht gegeven van de taken, de invul-
Staten en van het college van Gedepu
teerde Staten van Utrecht over de periode
1814-1997. Ook een uitvoerige literatuur
lijst ontbreekt niet. Veel commissarissen
stamden uit adellijke regentenfamilies, die
familiearchieven hebben nagelaten. Deze
vormden de belangrijkste bron voor de
gegevens over het persoonlijke leven van
de bestuurders. Het Provinciaal Bestuurs
archief van Utrecht en de archieven van
Binnenlandse Zaken (kabinet), het
Kabinet des Konings en de Staatssecre-
tarie zijn bronnen voor gegevens over de
bestuurlijke aspecten. Voor de biografie
van twee commissarissen zijn gesprekken
Groot, Abraham Kuyper, J.H. Gunning jr.
en Johannes Coccejus. Aan het einde van
elke biografie staan alle publikaties van de
beschreven persoon opgenomen, de
archieven die gebruikt zijn voor het
onderzoek en een literatuuropgave.
Kerkelijke archieven, persoonsarchieven
(bijvoorbeeld die van G. Groen van Prins-
terer en W.F. Roell op het Algemeen Rijks
archief) familiearchieven, brievencollec
ties bij universiteiten, bibliotheken en
andere instellingen. Het is jammer dat het
lexicon alleen tekst bevat en geen enkel
portret of foto. Het lexicon is in de eerste
plaats bedoeld als naslagwerk voor geïnte
resseerden in de geschiedenis van het
Nederlands protestantisme.
ling en de wijziging van de functie
van de Commissaris van de Koningin. De
meest interessante periode uit de geschie
denis van het commissariaat zijn de jaren
1848-1856, waarin minister Thorbecke
aan de macht is. Hij ontslaat commissaris
sen die volgens hem exponenten van de
oude bestuurspraktijk zijn en benoemt
anderen die in de geest van de nieuwe
grondwet zullen opereren. Een van de
slachtoffers hiervan is de Utrechts com
missaris Van de Poll. Een andere interes
sante episode is de periode van de oor
logscommissarissen 1941-1945, de NSB-
ers Müller en Engelbrecht.
Aan het einde van de bundel is een lijst
opgenomen van leden van de Provinciale
gevoerd met familieleden. Het enige wat
nog in deze goed verzorgde uitgave ont
breekt, is een kort overzicht per commis
saris met genealogische gegevens en
informatie over loopbaan en familierela
ties.
P.). Meertens e.a. Biografisch
woordenboek van hel socialis
me en de arbeidersbeweging in
Nederland. Deel 7.
Stichting beheer IISG Amsterdam,
1 998. ISBN 90-686 1-140-2; 308
blz., fl. 44,-.
Sinds 1986 verschijnt regelmatig een deel
van het Woordenboek van het socialisme
G.J.M. (Gerard) van het Reve (1892-1975)
journalist, schrijver uit; Biografisch woor
denboek v/h socialismeDeel 7
f>k A J
Gouverneurs
Commissarissen
in DE
Provincie Utrecht
1814-1997
Tijdschrift:
Liefde in Holland Historisch Tijdschrift Holland 30r
jaargang nummer 4/5, 1998
Verloren, Hilversum. ISBN 90-6550-040-5. Los themanummer fl. 20.-
en de arbeidersbeweging in Nederland.
Bekende en minder bekende katholieke,
protestantse, anarchistische, communisti
sche en socialistische voorlieden uit de
arbeidersbeweging staan hierin beschre
ven. In het zevende deel zijn 64 buitenge
woon interessante levensbeschrijvingen
opgenomen, waaronder die van de publi
cist Anton Constandse (1899-1985), de
politiek leider van de Communistische
partij in Nederland Paul de Groot (1899-
1986), de historicus Annie Romein-
Verschoor (1895-1978), de hoofdredac
teur van het Vrije Volk Klaas Voskuil
(1895-1975, vader van de auteur J.J.
Voskuil) en de communistische journalist
en schrijver Gerard van het Reve (1892-
1975). Elke levensbeschrijving begint met
een korte schets met gegevens over ge
boorte, ouders, huwelijk, echtgenote, be
roep en overlijden. Aan het einde van elk
portret is de vindplaats van het persoons
archief, een literatuuropgave over de per
soon en lijst van de publikaties daarvan
opgenomen.
De redactiecommissie van dit Woorden
boek werd sinds 1953 geleid door P.J.
Meertens (1899-1985). De verschijning
van het eerste deel heeft hij niet meer
nteemogen maken. Veel biografieën zijn
gebaseerd op publikaties, interviews en
archieven, die de beschreven personen
hebben nagelaten. Naast het Internatio
naal Instituut voor Sociale Geschiedenis
beheren ook de Koninklijke Bibliotheek,
de Universiteitsbibliotheken, het Neder
lands Letterkundig Museum, het Katho
liek Documentatie Centrum en het Sociaal
Historisch centrum Limburg archieven
van personen die actief waren in de arbei
dersbeweging in Nederland.
Na dit zevende deel verschijnt er nog een
aflevering en een deel met aanvullingen
en registers.
Het Historisch tijdschrift Holland presen
teert elk jaar een themanummer, waarvan
het laatste de liefde in Holland behandelt.
Hans de Waardt vond processtukken in
diverse oud-rechterlijke archieven en het
archief van het Hof van Holland over
waarzegsters met magische middelen die
het liefdesleven zouden beïnvloeden.
René Veenman schreef een stuk over de
liefdesgedichten van de Leidse humanist
Daniel Heinsius voor een niet geïdentifi
ceerd meisje Rossa, Luuc Kooijmans ana
lyseerde de boeiende en openhartige dag
boeken van Willem Frederik van Nassau
(1613-1664), stadhouder van Friesland,
waarin liefdesperikelen en de berekening
van huwelijkskansen aan het Haagse hof
een toonaangevende rol spelen.
Particuliere brieven en de dagboeken
worden bewaard in het Koninklijk
Huisarchief in Den Haag. Rein van der
Wiel schreef een artikel over de onbeant
woorde liefde van de kunstschilder
Eduard Karsen (1860-1941) voor de
beeldhouwster Sara de Swart (1861-
1951). Breitner en Veth schilderden haar
portret. Het artikel is grotendeels geba
seerd op het dagboek van Karsen. Martin
Bossenbroek en Jan Kompagnie leverden
een bijdrage over zedelijkheid en prosti
tutie in Rotterdam, Gouda en enkele dor
pen op het Zuid-Hollandse platteland.
Belangrijkste bronnen waren gemeente
raadsverslagen, notulen van burgemeester
en wethouders, archief Commissaris van
Politie te Gouda, medische dossiers uit
het archief van het Catharina Gasthuis te
Gouda en enquêtes in de periode 1905-
1912 over de zedelijkheid in Nederland in
140 gemeenten door het Informatie-
Bureau tot bescherming van Vrouwen en
meisjes in het archief van de Nederlandse
vereniging tegen de Prostitutie, die beho
ren tot de collectie van de Mr. A. de
Graafstichting (ARA).
