het Nederlands Audiovisueel Archief
audio visueel
Archievenblad
audio visueel
Archievenblad
Nationaal Muziekdepot
20 Archievenblad
De Fonotheek van het NAA bezit een van de meest vooraanstaande muziekarchieven ter wereld. De collectie
is groot en internationaal georiënteerd, de ervaring op het gebied van informatie-management is van grote
waarde. Ontstaan in de jaren dertig als bedrijfsarchief voor de publieke omroepen, groeide deze collectie uit
tot een indrukwekkende omvang.
Momenteel bevat de muziekcollectie van het
NAA exemplaren van de vroegste 78-toeren pla
ten tot de meest recente CD's. Het jaarlijks aantal
uitleningen bedraagt 200.000 per jaar. Vooral pro
grammamakers van publieke en commerciële
omroepen maken van de collectie gebruik, maar
het materiaal wordt ook geraadpleegd voor edu
catieve, cultuurhistorische en wetenschappelijke
doeleinden.
Alle muziekgenres
In de platen- en CD-collectie van de Fonotheek
van het NAA zijn alle muziekgenres opgenomen.
Van klassiek tot jazz, van hard rock tot funk. Ruim
een miljoen titels op single, lp en CD (Collectie
Handelsplaten: 85.000 CD's, 110.000 LP's en
78.000 singles). Op het oude materiaal is de NAA
Fonotheek erg zuinig. Veel platen zijn allang niet
meer in de handel verkrijgbaar. Een aantal is zelfs
heel bijzonder, zoals de originele persingen van
de platen van Frank Zappa en The Beatles.
Behalve over lichte en klassieke muziek beschikt
de Fonotheek over een omvangrijke collectie
volksmuziek uit de hele wereld. Ook hiervan zijn
de meeste opnamen niet (meer) in Nederland te
koop. Dat geldt uiteraard ook voor de vele 78-toe
ren platen, waarvan de Fonotheek slechts de
bandkopieën uitleent. Daarnaast beschikt de NAA
Fonotheek over een uitgebreide collectie library
muziek (6000 CD's).
Maart 1999
154.000 muziekuitvoeringen
De collectie 'Muziekopnamen Zendgemachtig
den' bestaat uit muziekopnamen die de omroe
pen zelf hebben geregistreerd. De oudste opna
me is het in 1935 onder Mengelberg vertolkte
Wilhelmus, vastgelegd op glasplaat. Maar ook een
registratie van bijvoorbeeld het carillon van de
Amsterdamse Munttoren, het orgel van de Sint
Michaelskerk in Zwolle of een registratie van het
Pinkpop Festival is in deze collectie te vinden.
Ruim een miljoen track-beschrijvingen
De ontsluiting is van meet af aan zeer professio
neel ter hand genomen. Al zeer vroeg - in 1975 - is
de catalogus geautomatiseerd. Voor de catalogise
ring wordt een data-model gebruikt, dat de moge
lijkheid biedt om ca 40 verschillende velden in te
voeren. Van elk werk wordt - per track - een titel
beschrijving gemaakt. Nieuwe platen en CD's wor
den dagelijks door 15 specialisten gecatalogi
seerd. Twee mensen zijn aangesteld voor catalo
gus onderhoud en systeem-bewaking.
De catalogus kan in de Fonotheek worden ge
raadpleegd, en, voor medewerkers van de publie
ke omroep, via het Intranet van de publieke om
roep. Ook zijn de beschrijvingen van de collectie
raadpleegbaar via de website van Muziek Net
werk Nederland (www.mnn.nl).
Een Nationaal Muziekdepot
Nederland kent geen centrale plaats waar alle
belangrijke grammofoonplaten en CD's bewaard
worden. Gezien de grote rol die muziek in onze
samenleving speelt is dat verbazingwekkend, in
cultureel opzicht is het zelfs onverantwoord.
De oprichting van een Nationaal Muziekdepot is
daarom een noodzaak. De samenwerking met de
Nederlandse Vereniging van Producenten en
Importeurs van beeld- en geluidsdragers (NVPI)
maakte het initiatief ook in praktisch opzicht uit
voerbaar.
De Nederlandse muziekcultuur
Het Nederlandse muziekleven is uniek. Nergens
ter wereld zijn zoveel mensen te vinden die actief
muziek beoefenen als hier en - nog kenmerkender
- nergens is de actieve muziekbeoefening zo goed
georganiseerd. Ook de kwaliteit van wat er wordt
gebracht staat zeer hoog aangeschreven. De faam
die het Koninklijk Concertgebouworkest of het
Orkest van de XVIIIe Eeuw wereldwijd geniet be
hoeft geen enkel betoog. Ook in andere genres
worden bijzondere prestaties geleverd.
Even opvallend, maar van een andere orde is dat
het Nederlandse publiek zeer eigentijds is. We
reldberoemde popgroepen als Dire Straits en The
Police braken eerst in Nederland door om pas
daarna eigen land en de rest van de wereld te ver
overen. Voorbeelden als deze zijn er te over, ons
klimaat is eerder trendsettend dan trendvolgend.
Ook nationaal gezien is deze levendige muziek
cultuur van grote betekenis. Muziek speelt in ons
leven een grote rol en behoort mede tot de kern
van ons nationaal bewustzijn. Wie de Nederlandse
geschiedenis beschrijft zal niet heen kunnen om
Wint Kans oudejaarsconferences of om het
Koninklijk Concertgebouworkest, het popfestival
Kralingen of een fenomeen als Johnny Jordaan.
Elk huishouden geluidsapparatuur
De twintigste eeuw bracht een ware revolutie op
het gebied van de mechanische muziekreproduc-
tie. Enorme technische ontwikkelingen op het ge
bied van geluidsdragers en transmissie hebben zich
met een duizelingwekkende snelheid voltrokken.
Kenmerkend voor Nederland is dat we ook hierin
voorop lopen. Nog steeds behoort Nederland tot
de landen met de meeste geluidsapparatuur per
huishouden. Nieuwe ontwikkelingen kregen hier
steeds het snelst voet aan de grond. Geluidsdra
gers vormen de neerslag van deze muziekcultuur;
platen en CD's zijn als zodanig dragers van onze
nationale identiteit. Bij elkaar vormen ze ons col
lectief geheugen. Dat we zorgvuldig met dat ge
heugen moeten omgaan vraagt geen nadere uit
leg, want zonder geheugen geen toekomst. Een
praktischer reden om zuinig te zijn op onze mu
ziekcultuur is dat ze springlevend is en dagelijks
door miljoenen mensen beluisterd wordt.
Bewaren en bewaken
Zorgvuldig omgaan met onze nationale muziek
cultuur en het fonografisch erfgoed betekent kort
en goed: bewaren en bewaken onder het motto
"toen en nu, voor later".Tot dusver was dat geens
zins het geval.
Een aantal problemen doet zich voor. Ten eerste
wordt lang niet alles bewaard. Noch aan de bron -
producenten en/of musici leggen niet stelselmatig
collecties aan - noch elders - bestaande collecties
omvatten vaak slechts deelgebieden of worden
zo intensief gebruikt dat er schade wordt toege
bracht.
Ten tweede is lang niet al het materiaal toegan
kelijk. Ongearchiveerd of niet voor anderen be
schikbaar gesteld, worden zelfs de mooiste collec
ties waardeloos. Tenslotte vormt de conservering
van zeldzaam geworden of kwetsbaar materiaal
een probleem.
Het is daarom van groot belang om te komen tot
de vestiging van een Nationaal Muziekdepot: een
centraal punt waar deze nationale collectie wèl
kan ontstaan. Het doel van zo'n collectie moet
zijn ons nationaal erfgoed te verzamelen en te
bewaken.
Om welk materiaal gaat het?
Van groot belang voor de kwaliteit van de collec
tie in het Depot is de zorgvuldige formulering
van selectiecriteria. Welke geluidsdragers behoren
in de collectie te worden opgenomen en hoe kan
dat worden vastgesteld?
Doorslaggevend is het trefwoord Nederland(s),
zij het dat - willen we tot een serieus te nemen col
lectie komen - dit zo ruim mogelijk geïnterpre
teerd moet worden.
Maart 1999
Samenvattend
Archievenblad 21
Door Petra van Dijk*
In 1 997 nam het NAA het
initiatief tot samenwerking
met de platenmaatschappijen
die bij de NVPI zijn aange
sloten om tot dit Nationaal
Muziekdepot te komen.
In het depot moeten alle
fonogrammen en CD's die
van belang zijn voor de
muziekcultuur in Nederland
bewaard worden.
Inmiddels staan ruim veertig
platenmaatschappijen van al
hun nieuwe releases twee
exemplaren af aan het NAA.
Eén exemplaar wordt in het
depot bewaard, het andere
komt voor uitleen beschik
baar.
NAA communicatie bureau
Ook LP's hebben niet het eeuwige leven
Door Eerde Hovinga*
Van klassiek tot pop, de muziek collectie van het NAA beschikt erover
Huidige omvang van
de collectie:
CD's 100.000
Ip's 110.000
singles 80.000
78-toeren 50.000
jaarlijkse
nieuwe aanwas:
1 5.000 CD's
jaarlijks aantal
uitleningen:
200.000
Catalogus
informatie op track-niveau,
het grootste gedeelte is on
line beschikbaar:
CD-tracks 700.000
Ip-tracks 350.000
single-tracks 55.000
tracks op micro-fiche
650.000
jaarlijkse toename:
1 00.000 tracks
