a
Kwaliteitsprodukten
voor uw archief
10
Jansen - Wijsmuller
Sc Beuns B.V.
ZUURVRIJE ARCHIEFPRODUKTEN
Archiefdozen, archiefcassette,
overslagdozen, affichemappen en
zegelberging
(ca. 70 formaten in diverse modellen)
Pakpapier/omslagpapier, transparant
papier en akte-enveloppen
Stofmappen, dossierhechtmappen, L-map
en hangmap
Clickbinding
(t.b.v. dossierhechtmappen en hangmap)
Museumkarton, fotomuseumkarton, four
flaps en blotting paper
VERDERE ARCHIEFPRODUKTEN
Zelfklevende labels in archiefkwaliteit
Portefeuilleband en keperband
Wishab droogreinigingsmateriaal
Ontzuringsvloeistof PTDA
Aminosepf en Tego 51® ontsmettings
vloeistof
werken bestaan, kan dit een tijdrovende en daardoor een
kostbare zaak zijn. Voor elk onderdeel apart en voor het
verzamelwerk als geheel dient immers toestemming te
worden verkregen. Voor het sluiten van een licentieover
eenkomst wendt men zich vaak tot de uitgever van een
bepaalde publikatie. Een complicerende factor is dat ook de
uitgever vaak slechts over een licentie beschikt om het
totaalprodukt op de markt te brengen. Dat betekent dat hij
niet bevoegd is om over het totaalprodukt en alle separate
onderdelen sublicenties te verlenen ten behoeve van pre
servering. Dat is meestal ook het geval bij de benodigde
toestemming bij het verstrekken van de persoonlijk
heidsrechten. Daartoe is alleen de maker van het werk zelf
bevoegd.
Voor bibliotheken en archieven is het daarom raadzaam om
bij aflevering van een bepaalde publikatie, reeds vooraf
toestemming te vragen voor de in de toekomst te ver
wachten preserveringshandelingen. Tegelijkertijd kunnen zij
ook een regeling treffen voor de persoonlijkheidsrechten.
Wettelijke uitzonderingen
Voor het rechtmatig kopiëren van elektronische publikaties
is in beginsel dus een licentie nodig. Zelfs als door de
uitgever een licentie is verstrekt, is men niet in alle gevallen
zonder meer verzekerd van rechtmatig handelen. De
woorden 'in beginsel' zijn hieraan toegevoegd, omdat op het
auteursrecht wettelijke beperkingen zijn aangebracht. Met
het oog op belangen van derden of van de samenleving als
geheel heeft de wetgever op het exclusieve verbodsrecht van
de maker of diens rechtverkrijgende enkele correcties
noodzakelijk geacht. Voorbeelden zijn het belang van
onderwijs, wetenschap of informatievrijheid. Bepaalde
auteursrechtelijk relevante handelingen worden op grond
van de Auteurswet dan 'niet als inbreuk op het auteursrecht
beschouwd'. Zo mag men bijvoorbeeld onder voorwaarden
gedeelten van werken overnemen in publikaties die gebruikt
worden als toelichting bij het onderwijs. Bij het beheer en
behoud van een archief kan de vraag of dat een algemeen
belang dient mede bepalend zijn voor de toepasselijkheid
van een wettelijke beperking. Wanneer deze van toepassing
is, dan is voor het kopiëren geen toestemming vereist van de
maker c.q. rechthebbende. De handeling wordt in dat geval
namelijk niet als inbreuk op het auteursrecht beschouwd.
Het voert te ver om de wettelijke uitzonderingen op het
auteursrecht op deze plaats te behandelen. Maar voor een
uitvoerige behandeling van de toepasselijkheid van de
wettelijke beperkingen in de situatie van de Koninklijke
Bibliotheek (KB), verwijs ik naar het eerder genoemde
rapport van het IViR. Of zonder toestemming rechtmatig
voor preserveringsdoeleinden gekopieerd kan worden onder
toepassing van een wettelijke beperking, is mede afhankelijk
van de concrete omstandigheden van het geval. In ieder
geval staat vast dat in de Nederlandse wet een specifieke
bepaling ten behoeve van preservering ontbreekt. In het
rapport over de KB worden aanbevelingen gedaan om te
komen tot een wettelijke beperking voor preserveringsdoel
einden. Als de Auteurswet en andere relevante wetten
worden gewijzigd, kan de KB rechtmatig in het behoud van
het nationaal cultureel erfgoed voorzien. Ook is het denk
baar dat bepaalde archieven - zoals wellicht het archief in het
Filmmuseum - auteursrechtelijk beschermde werken bevat
ten die gepreserveerd moeten worden. De Nederlandse over
heid zou daar haar gedachten eens over moeten laten gaan.
Canadese oplossing
In het buitenland ontbreekt een dergelijke wettelijke
beperking in de meeste gevallen ook. De Canadese Copyright
Act vormt hierop een uitzondering. Deze wet bevat sinds
1997 een uitgewerkte bepaling die uitdrukkelijk toestaat dat
elektronische informatie naar een moderner format overgezet
wordt, als dat nodig is voor preserveringsdoeleinden. In de
aanhef van het betreffende artikel wordt gesteld dat het geen
inbreuk op het auteursrecht oplevert, als een bibliotheek,
een archief of een museum een kopie maakt van een werk uit
de permanente collectie, als dat nodig is om de collectie te
onderhouden. Het artikel laat geen twijfel bestaan dat het
converteren naar een ander format is toegestaan als het
originele format in onbruik is geraakt of de technologie die
nodig is om het origineel te gebruiken niet beschikbaar is.
Wel lijkt de bepaling te impliceren dat het converteren of
het overzetten op een andere drager alleen geoorloofd is als
van de elektronische publikatie geen 'herdruk' beschikbaar is
in het nieuwe format. Het lijkt wenselijk om ook in de
Nederlandse Auteurswet een soortgelijke bepaling op te
nemen. Een dergelijke wettelijke beperking voor preserve-
Een moderne manier van bewaren (foto: uit het boekje 'Weten geweten gewist')
ringsdoeleinden is om meerdere redenen aanbevelenswaar
dig. In de eerste plaats bevat niet alleen de Auteurswet,
maar ook de Wet op de Naburige Rechten en de Databank
richtlijn mogelijk belemmeringen om reguliere preserve-
ringsmethoden in de praktijk toe te passen. De huidige
situatie leidt met name tot rechtsonzekerheid, aangezien
onduidelijk is hoe de rechter zal oordelen over de rechtma
tigheid van een zonder toestemming vervaardigde preserve-
ringskopie. Een wettelijke beperking zou in dit kader moge
lijk soelaas kunnen bieden. De legitimatie van bestaande
uitzonderingen wordt bovendien normaliter gevonden in het
algemeen belang. En het is goed verdedigbaar dat ook het
behoud van bepaalde archieven hieronder kan worden
geschaard.
Algemeen belang
Vooralsnog is voor preserveringsmethoden waarbij geko
pieerd wordt in beginsel toestemming van de maker of diens
rechtverkrijgende nodig. Men doet er verstandig aan deze
toestemming vooraf te verwerven, bijvoorbeeld door bij af
gifte van het materiaal een standaardlicentie te laten onder
tekenen. Daarbij moeten ook de persoonlijkheidsrechten niet
uit het oog worden verloren. Het behoud van bepaald mate
riaal voor het nageslacht is een taak en verantwoordelijkheid
van diverse instanties, maar met name vertegenwoordigt dit
een algemeen belang. Preserveringvraagstukken verdienen
dan ook een plaats op de politieke agenda en de preserve-
ringskopie verdient een plaatsje in de Auteurswet.
Literatuur:
1 European Commission on Preservation and Access, Weten
geweten gewist, Bedreigde wetenschappelijke collecties in
archieven en bibliotheken, Amsterdam: European Commission
on Preservation and Access 1997.
1 K.J. Koelman B.N. Westerbrink, Auteursrechtelijke aspecten
van preservering van elektronische publikaties, Amsterdam:
Instituut voor Informatierecht 1998.
M. Lesk, Preservation of New Technology, A report of the
Technology Assesment Advisory Committee to the Commission
on Preservation and Access,
http://clir.stanford.edu/cpa/reports/lesk2.html, 1992.
1 J.S. Mackenzie Owen J. v.d. Walle, Deposit collections of
electronic publications, Luxemburg: Official Publication of the
European Communities 1996.
Juriste, gespecialiseerd in het Internet, werkzaam bij @Law Legal
Advisers en als wetenschappelijk onderzoeker verbonden geweest aan het
Instituut voor Informatierecht (UvA). Aldaar het onderzoek verricht
onder leiding van prof. mr. P.B. Hugenholtz.
arcltiefnrl5u"rvrije
Tesfn Phot°£Z VO,d°en
('S0102uf1996
Verenigde Bedrijven
Groothandel in Boekbinders-, Restauratie- en
Conservatiematerialen en Zelfklevende Folies
Postbus 166 - 1530 AD Wormer
Veerdijk 44 - 1531 MS Wormer
Telefoon 075-62110 01
Telefax 075-621 68 11
Ons uitgebreide leveringsprogramma zuurvrije
conserverings- en restauratiematerialen sturen wij u
op aanvraag gaarne toe.
Jansen-Wijsmuller Beuns B.V. is een zustermaatschappij van CEKA Handelsonderneming B.V.
