Er is een verandering ten goede merkbaar.
Van de aandacht voor cultuurgeschiedenis
pikt ook het archief een graantje mee
Per gemeente werken zo'n twee a drie
vrijwilligers echt mee en zijn van
onschatbare waarde
4
Besloten werd een eigen, lichte
gemeenschappelijke regeling in het
leven te roepen, waarbij de archieven
bij de verschillende gemeenten bleven
berusten en niet in één centraal
archiefgebouw zouden worden
ondergebracht. In 1996 gingen vijf
van de zes gemeenten akkoord met
deze constructie. De zesde gemeente,
De Ronde Venen, werd uiteindelijk
door Noor Erkelens en de commissaris
van de koningin, jonkheer mr P.A.C.
Beelaerts van Blokland, over de streep
getrokken. Op 1 oktober 1997 ging
het Streekarchivariaat Vecht en Venen
officieel van start.
Politiek haalbaar
Landelijk gezien is een streekarchivari
aat al wat achterhaald. Men komt er
steeds meer van terug. Waarom is toch
hiervoor gekozen? Brouwer: "We
hebben niet echt positief gekozen voor
deze vorm. Het is door het overleg en
de verrichte activiteiten in de regio als
vanzelf een streekarchivariaat ge
worden. Meer was politiek ook niet
haalbaar. Voor de betrokken gemeen
ten was het vooralsnog moeilijk te
verteren als zij hun archieven de deur
uit zouden moeten doen, wat het geval
zou zijn geweest als men voor een
samenwerkingsverband in de vorm van
een streekarchief had gekozen. Vooral
omdat ze de afgelopen jaren behoorlijk
geïnvesteerd hebben in het wegwerken
van achterstanden in bewerking van
het oud-archief. Voor deze gemeenten,
die tot voor kort nog nooit iets aan het
beheer van oud-archief gedaan hadden,
is deze lichte WGR-regeling al heel
wat. In dit soort samenwerkingsver
band is het archiefbeheer gemeen
schappelijk, maar hebben de verschil
lende gemeenten de bestuurlijke zorg
voor hun eigen archief behouden."
Dekkend net
Brouwer: "Het dekkend' net is nu zo
goed als rond, daar heeft de provinciaal
inspecteur zich zeer sterk voor ingezet.
Behalve in het zuid-westelijke deel,
waar tot op heden een samenwerkings
verband nog niet gelukt is. Je hebt de
gemeentelijke archiefdienst Amers
foort, waarbij de gemeentearchivaris
tevens gemeentearchivaris is in Baarn,
Bunschoten, Leusden, Soest en
Woudenberg. En er zijn streekarchi-
variaten voor Woerden en omgeving
en voor Wijk bij Duurstede en
omstreken".
Terugkijkend stelt Brouwer dat
Erkelens in de provincie Utrecht veel
pionierswerk heeft verricht. In eerste
instantie zette zij bewerkingsprojecten
op om de achterstanden te lijf te gaan.
Zo is Brouwer op tijdelijke basis vanaf
eind jaren tachtig in Loenen, Maarssen
en Maartensdijk begonnen. Vervolgens
werd dit mede door het toedoen van
de provinciaal archiefinspecteur
omgezet in een structurele bezetting.
Dit alles met in het achterhoofd op
termijn in deze regio een streekarchief
op te richten.
Brouwer wil de gemeentebesturen voor
deze gedachte winnen. "Het archief
scoort over het algemeen politiek niet.
Er hangt veel af van de personen die in
het college van B&W en de gemeen
teraad zitten. Er is een verandering ten
goede merkbaar. Van de aandacht voor
cultuurgeschiedenis pikt ook het
archief een graantje mee. Deels is het
een kwestie van opvoeden tot histo
risch besef." Dat verklaart ook het
succes van de streekarchivariaten van
Woerden en Wijk bij Duurstede. Daar
zijn de gemeentebesturen zich al wat
langer bewust van de rol die het
archief kan spelen als centrum voor
cultuur-historisch onderzoek.
Onderweg naar één centrale
archiefdienst
Brouwer wil voorzichtig proberen
vanuit het huidige samenwerkingsver
band van het streekarchivariaat naar
een streekarchief toe te werken. Eén
gebouw en één dienst is nu nog niet
haalbaar, maar zal er wél moeten
komen. Ze wil de verantwoordelijken
er de komende jaren op wijzen dat het
efficiënter en doelmatiger kan, zonder
dat de gemeentebesturen het idee
krijgen dat zij zich geheel uitleveren.
Een dergelijk proces van het vormen
van één archief kan slechts stapje voor
stapje. "Ik zie het streekarchivariaat
niet als eindstation, maar als een
voorlopig resultaat, een eerste stap.
Voor de archivaris is het immers
handig om met zo min mogelijk
verschillende besturen te maken te
hebben. Ik wil dit illustreren met een
voorstel dat het helaas niet heeft
gehaald. De eerste keer dat de Archief
commissie van het streekarchivariaat
bijeen kwam, stelde ik voor één
medewerker genealogie te benoemen
die op alle locaties werkzaam zou
moeten zijn. Dat is toen afgestemd.
Men wilde het probleem niet geza
menlijk oplossen. Met als gevolg dat ik
nu zes colleges van B&W moet
benaderen met een zelfde voorstel. Dat
is natuurlijk omslachtig."
Strategie en bundeling van
belangen
In haar komende beleidsnotitie zal
Brouwer de personele en materiële
kosten van één centraal archiefgebouw
afzetten tegen de huidige kosten van
verspreide locaties. Zo zou het inzicht
kunnen groeien, dat één streekarchief
dienst uiteindelijk een goedkopere
optie is. En bovendien een optie
deze regio. Die zullen waarschijnlijk
vooralsnog geen gunstig uitgangspunt
opleveren voor één streekarchief. Zo
zijn er bijvoorbeeld plannen om de
gemeente Maartensdijk in tweeën te
delen: een deel bij Maarssen en een
deel bij De Bilt.
meente werken zo'n twee a drie
vrijwilligers echt mee en zijn van
onschatbare waarde. Het niveau van
Niet alleen met deze bezoekers zijn de
relaties hecht. De streekarchivaris
bevindt zich ook dicht bij de archief
vormers, in dit geval de gemeente
ambtenaren, belangrijkste leveranciers
van archiefmateriaal. Brouwer bemoeit
zich dan ook met zaken als het maken
van een dossierinventaris. Binnenkort
is er een vergadering met alle hoofden
waarbij de bezoekers veel meer gebaat
zijn. Daarnaast wil Brouwer in de
betrokken gemeenten een behoeften-
peiling laten verrichten naar wat
onderzoekers nu eigenlijk verwachten
van het Streekarchivariaat Vecht en
Venen. "Voor de bezoekers is een
streekarchief met veel ruimere ope
ningstijden dan de verschillende ar
chief-bewaarplaatsen van een streek
archivariaat gunstiger, maar dat zien
ze nog niet in. Ze willen het liefst hun
lokale archief zo dicht mogelijk bij huis
hebben. Maar daar kunnen ze vaak
slechts één dag per week terecht. Voor
deze herfst heb ik een discussieavond
gepland met de verschillende histo
rische kringen om onder andere te
horen hoe zij hierover denken."
Niet alles laat zich plannen. Het is
lastig om nu een toekomstscenario vast
te leggen in verband met de op handen
zijnde gemeentelijke herindelingen in
Studiezaal Breukelen Foto Streekarchivariaat Vecht en Venen)
kaars expertise. En veel leden van
historische kringen zijn als vrijwilliger
bij het archief betrokken. Per ge-
hun regionale, historische kennis is
hoog zodat zij vaak heel goed vragen
van derden kunnen beantwoorden."
Bondgenoten van de archivaris
De historische kringen vormden de
belangrijkste bondgenoten voor de
lobby tot het oprichten van het Streek
archivariaat Vecht en Venen. In dit
gebied leiden deze kringen een zeer
bloeiend bestaan. Zij hebben druk
uitgeoefend om de archieven voor de
eigen gemeente te laten bewerken en
behouden. "In Abcoude, Breukelen,
Maarssen en De Ronde Venen waren al
zeer actieve historische verenigingen
toen ik hier kwam. In Maartensdijk en
Loenen zijn ze rond die tijd van de
grond gekomen. We werken nauw
samen en verwijzen dikwijls naar el-
ryé /srr/y /ftcsr/yJ.M/r
Eén van de vele buitenplaatsen langs de Vecht (fotoUtrechts Archief
102/8 OKTOBER 1998
