Wij hebben geen behoefte meer
aan de gelikte plaatjes zoals die
van het Polygoon-journaal. Maar
wie verzamelt de amateurfilms
die nu zo in overvloed gemaakt
worden
30
31
KvB: "In Rotterdam is de inzage van polygoonjournaals en
van het andere materiaal gratis. Maar ik ben ook een
voorstander van landelijke afspraken over de tarieven."
REvK: "De sectie Audiovisuele Archieven van de KV AN
vindt dat hier een taak is weggelegd voor de KV AN".
Uiteenlopend gebruik
Wie zijn eigenlijk de gebruikers van av-collecties?
FvdM: "Bij de openbare archiefdiensten zijn dat er meestal
niet zo veel omdat viewingfaciliteiten, dat wil zeggen
viewingkopieën en afspeelapparatuur, ontbreken. Ook bij
het Brabants Filmarchief is het aantal gebruikers nog be
perkt vanwege de opbouwfase. Toch worden we regelmatig
benaderd, onder anderen door programmamakers, onder
zoekers en particulieren die op zoek zijn naar bepaalde films
of filmfragmenten. Ook naar aanleiding van het tv-program-
ma 'Cinema Brabantia' komen er iedere week zo'n vijf tot
zes reacties. Blijkbaar spoort het zien van de oude filmbeel
den het publiek aan."
Koops: videobanden over Oud-Goes gaan ah warme broodjes over de toonbank
RK: "Bij het Gemeentearchief in Goes gaan videobanden
over Oud-Goes als warme broodjes over de toonbank."
KvB: "In Rotterdam zijn de klanten in feite de programma
makers. Wekelijks verzorgt TV-Rijnmond historische
programma's met voornamelijk beeldmateriaal dat van het
gemeentearchief Rotterdam afkomstig is. Videobanden
maken wij niet zelf; wij werken wel aan de productie mee.
De formule is zoals bij Ach Lieve Tijd".
REvK: "Bij het NAA-Hilversum wordt zeer intensief
gebruik gemaakt van het av-materiaal. Maar hier fungeert
de collectie min of meer als bedrijfsarchief. Ook de weten
schappelijke onderzoekers als gebruikers zijn een belangrijke
doelgroep. We hebben tegenwoordig zelfs een eigen
buitengewoon hoogleraar te Utrecht, Bert Hogenkamp".
Eeuwige conversie
De omloopsnelheid van dragers voor beeld en geluid lijkt steeds korter
te ivorden. In het NRC-Handelsblad van 8 mei ontlokte dit een van
de medewerkers van het NAA de uitspraak, dat je met het oog op de
toekomst nu een partijtje cd-spelers zou moeten opkopen en goed
gesealed voor later bewaren. Is dit inderdaad een serieus probleem?
REvK: "In feite doen wij dit al. Het Omroepmuseum in
Hilversum bewaart alle soorten oude apparatuur die ook
gebruikt kan worden. Het is het probleem van de eeuwige
conversie.
FvdM: "Wat betreft duurzaamheid is het nu nog het beste
om het originele materiaal te bewaren. Door de digitalise
ring kun je uiteindelijk films en apparatuur in het museum
zetten. De drager en de bijbehorende informatie zijn dan los
gekoppeld."
Opleiding
Stel dat je als archiefdienst besluit av-materiaal te beheren en ter
beschikking te stellen, welke opleiding geef je dan aan de verant
woordelijke medewerker
REvK: "Het GO kent een zeer praktijkgerichte opleiding op
dit gebied. Het is een vrij algemene cursus, gericht op de
'werkvloer'. Een echte opleiding voor beheerders van av-
materiaal is er niet. Misschien iets voor de Archiefschool of
de KV AN?"
RK: "Als het NAA nu een netwerk gaat promoten van
diensten met av-materiaal, dan hoort daar mijns inziens ook
de zorg voor scholing bij."
FvdM: "Internationaal gebeurt er wel van alles. Zo bieden
een aantal Europese filmarchieven samen met enkele andere
instellingen het programma Archimedia aan. En internetge
bruikers kunnen zelfs langs electronische weg een cursus
audiovisueel management volgen, een Australische opleiding
die de School of Information, Library and Archive Studies van de
University of New South Wales aanbiedt [zie: 'Columbus
achterna', pag. 71). Probleem is natuurlijk dat we daar op
korte termijn voor de regio niet mee geholpen zijn. Vandaar
dat we voor de Kring van Archivarissen in Noord-Brabant
de mogelijkheden onderzoeken iets te ontwikkelen waar de
Brabantse archiefdiensten voorlopig mee vooruit kunnen."
Selectieproblemen
Een moeilijk punt is de selectie van av-materiaal. Hoe gebeurt dat?
Zijn hier specifieke methoden voor?
REvK: "Het NAA en het NFM hebben selectiecriteria
geformuleerd die als bijlage in het advies van de Raad voor
Cultuur staan zie 'Niet alleen keihard de leukste, pag. 15). Het
grootste probleem is dat je selectie moet zien in samenhang
met de functie van de instelling: op lokaal niveau gelden
andere criteria dan nationaal. Verder spelen er bij de selectie
van av-materiaal naast inhoudelijke, ook technische en
juridische aspecten een rol. Mede daardoor zijn selectiecrite
ria niet eenvoudig op te stellen. Het NAA doet wel aan
sampling. Naast hoogtepunten worden bijvoorbeeld wille
keurig gekozen tv-avonden bewaard.
FvdM: "Het is niet zo moeilijk om van tevoren een aantal
criteria vast te leggen. Het grote probleem is echter om ze
toe te passen, vooral als niet bekend is wat er zoal aan
filmbeelden geproduceerd is en wat daar na de 'natuurlijke'
selectie nog van over is. Soms bestaat er van een dorp maar
één film. Ook al is die slecht, die bewaar je toch."
KvB: "In Rotterdam zijn een hele tijd alle vijf Nederlandse
netten getaped. Het zou handiger zijn om bij het NAA
gebruikskopieën over Rotterdam te bestellen."
RK: "Dat is nu precies de bedoeling in Zeeland. Wij gaan er
van uit dat het NAA al het relevante landelijke av-materiaal
bewaart. Als Zeeland de landelijke netten heeft gehaald, is
dat in onze ogen een zaak voor het NAA. Onze archiefdienst
bewaart wel zo veel mogelijk materiaal van Omroep Zee
land. Dat zal verder niemand anders doen."
FvdM: "De regionale en lokale archiefdiensten moeten er
echter terdege rekening mee houden dat regionaal materiaal
van de landelijke omroepen in Hilversum buiten de boot zal
vallen."
REvK: "Dit gevaar is betrekkelijk. Het NAA selecteert wel
degelijk ook regionaal materiaal en heeft zeker aandacht
voor de problematiek."
Acquisitie
Wordt er ook aan actieve acquisitie gedaan?
KvB: "Wij hebben geen behoefte meer aan de gelikte plaat
jes zoals die van het Polygoon-journaal. Maar wie verzamelt
de amateurfilms die nu zo in overvloed gemaakt worden?
En doen we ook iets met de homevideo's? Prachtig materiaal
soms, maar ons ontbreekt de tijd voor actieve acquisitie."
REvK: "Er bestaat een stichting, die zich bezig houdt met
amateurfilms; die verzamelt dit materiaal."
RK: "Ook al krijg je erg veel aangeboden, het is toch goed
om te kijken of er nog iets interessants tussen zit. Het is
hetzelfde probleem als met de vakantiekiekjes. Je zult het op
kwaliteit moeten beoordelen en noteren wat wordt wegge
gooid."
FvdM: "Doordat we nu beter weten wat er is zie je in Brabant
dat ook de archiefdiensten meer aan actieve acquisitie doen.
Natuurlijk speelde Cinema Brabantia hier een rol in: naarmate
er meer oude films getoond worden, komt er meer aandacht
voor en wordt er meer geacquireerd. Maar hiermee zijn we
- weer terug bij de problematiek van het begin van dit gesprek!"
102/6 Augustus 1998
