De
Vondst Mensen
DE AMSTERDAMMER
N ieuws
Sander Pleij*)
Restauratie-Atelier
Helmond B.V.
Door Joeri Boom en
28
De Glorie van het Ongeziene, vrouwen
arbeid 100 jaar later.
29
Vorig jaar november belt Chirstophe Rocour De Groene Amsterdammer. In een nagenoeg leeg
pand aan de Herengracht in Amsterdam stuitte hij op een verzameling kaartjes met daarop lijstjes
met kleine bezittingen. Bij elk lijstje hoort een joods klinkende naam en naar de Duitse opschriften
doen vermoeden, zijn de kaarten afkomstig uit de tijd van de bezetting. We spoeden ons naar het pand.
Op een achterafkamer staat een rij archiefkasten. De kamer is vochtig. De meeste laden zitten op slot.
Wel open is een la vol kaartjes. We nemen mee zoveel we kunnen dragen: twaalfhonderd systeemkaartjes
van m tot en met z en enkele tientallen grote, op nummer geordende, kaarten. Paperassen van vóór 1940
laten we achter.
Bestudering op de redactie leert dat we gevoelig materiaal in
handen hebben: een verloren gewaand deel van het archief
van de naziroofbank Lippmann-Rosenthal Co Sarphati-
straat, rondslingerend in een verlaten overheidspand. Tot
1979 huisde er het Agentschap van het Ministerie van
Financiën, verantwoordelijk voor de afwikkeling van scha
declaims van joodsde kampoverlevenden en nabestaanden.
Een paar dagen later worden alle archiefkasten opengebro
ken door werknemers van Financiën. Achtergelaten breek
ijzers getuigen van een slordige haastactie. Her en der liggen
nog wat lege enveloppen. Achter een van de gemolesteerde
archiefkasten vinden we een boek met een financiële
administratie.
Na onze publicaties willen de media het archief zien. Maar
we vinden de kaartjes te emotioneel beladen om triomfante
lijk op de televisie te tonen. Ook als de namen worden
afgeplakt. We menen dat betrokkenen en nabestaanden
eerst zélf de kaartjes moeten kunnen inzien. Maar de talloze
telefonische verzoeken daartoe wijzen we af. Wij kunnen
niet controleren wie precies belt. En bij ons hóórt het archief
niet. Het is geen eigendom van De Groene en we hebben
bovendien niet de faciliteiten om het verantwoord op te
slaan. Het moet terug naar de eigenaar: Financiën.
Probleem. Het ministerie wil het archief overdragen aan het
RIOD, maar vooraanstaande leden uit de joodse gemeen
schap vertellen ons dat veel joden slechte ervaringen hebben
met de koele, ambtelijke behandeling door sommige RIOD-
medewerkers. Rondetafeloverleg brengt uiteindelijk de
oplossing. Microfiches gaan naar het ARA en het RIOD, de
kaartjes zelf gaan naar het Joods Maatschappelijk Werk.
Daar kunnen mensen die bij het aanschouwen van de
nauwkeurig opgetekende roof -vaak het laatste levensteken
van een vermoorde dierbare- worden overmand door
emoties, steun vinden. En kunnen de kaartjes over een jaar
alsnog naar het RIOD.
redacteuren van weekblad De Groene Amsterdammer
voor restauratie en conservering van
papier, leer en perkament
Boeken, in leer en perkament
Charters en zegels
Prenten en tekeningen
Kaarten en affiches
Massaconservering
Vrijblijvende offertes
Vacuüm-vriesdrogen
ondersteuning bij calamiteiten
24 uur bereikbaar bij brand- en waterschade
06-575.896.31
Panovenweg 40. 5708 HR HELMOND (NU
Tel: 0492 - 55 39 90 Fax: 0492 - 55 24 42
Hefis honderd jaar geleden dat dé
unieke en omvangrijke Nationale
Tentoonstelling van Vrouwenarbeid
in Den Haag plaatsvond.
Verbetering ra» de arbeidsomstandigheden
i yiaeifj
De (ine maanden durende
^manifestatie van internationale
-af(ure werd door negentigduizend
vrouwen en mannen^bezpcht.
In een complex. van gebouwen
werden alle aspecten van
vrouwenarbeid in Nederland^-.
Nederlands Indlë, de Antilte'nfen
$uriname belicht en maar
twaalf congressen gehouden^
swt VaJSU:
Onder de enorme koepe! van de
Majellakerk waar hel liAV gehuisvest iS;
komt dit historisch momenl tol leven in
g,,- een hedendaagse vormgeving.
De tentoonstelling'De Glorie van het
Ongeziene'Is samengesteld door
Dineke Stam 'en vormgegeven door
I Sanne Danz en .Parolten Sciigltes.
De archiefcollectie van het IIAV vormt tje'
I kern vin de tentoonstelling.
Hel is de inspiratiebron voor de
evenementen die overal in Nederland
plaats vinden in tiet herdenkingsjaar
1998Zie http;//www.-tlajul^^^^
VrouWen begonnen door te
dringen in het openbare levei
Uitoéldltig werkkring
ConlW1». tiMUMt
trum en Archief voor de Vrouwenbeweging (IIAV) in
Amsterdam van de tentoonstelling De Glorie van het Onge
ziene. Een -bijna spontaan, want door het openingspubliek
zeker 3 kwartier lang gerepeteerd- percussieconcert heette
minister Melkert welkom. Op veel aardige woorden over en
weer en de overhandiging van een cadeau van de minister
aan de directeur van het IIAV volgden twee toespraken van
dames uit het toenmalig organisatiecomitee, gelardeerd met
gedirigeerde publieksreacties ten behoeve van een nog uit te
zenden radioprogramma. Een -ditmaal niet gerepeteerd met
alle gevolgen van dien- gezang van het oorspronkelijk
uitgevoerde lied van de Naaistersbond besloot deze officiële
opening. Toen konden we de tentoonstelling gaan bezichti
gen.
De Glorie van het Ongeziene verbeeldt de nationale Tentoon
stelling van Vrouwenarbeid 1898. 'De Glorie' omdat de
tentoonstelling destijds een historisch belangrijk moment
markeerde. 'Het Ongeziene' omdat -betaalde- vrouwenar
beid toendertijd in laag aanzien stond en voor vrouwen-van
stand zelfs taboe was. Authentieke voorwerpen en originele
foto's uit het beeldarchief van het IIAV roepen de oorspron
kelijke tentoonstelling weer op. Daarin was het pronkstuk
de Industriezaal, nu verbeeldt door een bijzondere opstelling
om de sfeer zo levendig mogelijk te reproduceren. Voor bijna
elke sector waarin vrouwen arbeid verrichtten, was een
aparte zaal ingericht. Nu zijn dat panelen per sector en
I Mw
De discussies over de waardering
van betaalde en onbetaalde arbeid
hebben aan actualiteit nïèïingeboel.
De tentoonstelling is een mijlpaal in
de geschiedenis van de
vrouwenbeweging.
Herdenkingsjaar met veel tam tam en op ministerieel niveau
geopend in IIAV
1898, het kroningsjaar van Koningin Wilhelmina. Een
vrouw op de troon, dat was in feite de aanleiding tot de
organisatie van de 'Nationale Tentoonstelling Vrouwenar
beid'. Voor het eerst in de geschiedenis werd er aandacht
geschonken aan het werk van vrouwen. Het evenement vond
plaats in Den Haag en trok -ondanks de beperkte communi
catie, infrastructuur en vervoersmiddelen, wel 90.000
bezoekers. Een ongekende hausse van aandacht, niet alleen
bij het publiek, maar ook bij de landelijke pers. Terugkij
kend was de tentoonstelling niet alleen een katalysator van
de eerste emancipatiegolf, maar ook een mijlpaal in de
geschiedenis van vrouwenarbeid. En hoewel hij niet echt
maatschappij-kritisch en zelfs in hoge mate klassebewust
was, zette hij toch veel nieuwe ontwikkelingen in werking,
zoals uitbreiding van opleidingen en bijvoorbeeld de
oprichting van de Vereeniging voor Verbetering van
Vrouwenkleding.
We zijn nu in het herdenkingsjaar van deze gebeurtenis en
de Tentoonstelling wordt door vele feestelijkheden herdacht.
Om te beginnen was daar op 6 maart de geanimeerde en
luidruchtige opening in het Internationaal Informatiecen-
102/3 april 1998
