Milieu
22
Bodemonderzoek, archieven en een commercieel bureau
De Praktijk: door Drs Sible Harmsma*)
onderzoeksvragen. Het bevat verder verwerkings- en ver
gelijkingsopdrachten en aanwijzingen voor een presentatie.
De werkwijze
De leerlingen krijgen per tweetal de beschikking over
kopieën van 10 huwelijksakten uit één jaar. Ieder tweetal
onderzoekt huwelijksakten uit een ander jaar. Een klas met
15 tweetallen kan op deze manier de huwelijksakten
betreffende gemeente-, streek- of rijksarchief. Dit is in tijd
en kosten een niet onbelangrijke bijdrage. In overleg kunnen
school en archief natuurlijk afspraken maken over mogelijke
samenwerking. Zo kan de afsluiting van het project worden
benut om in aanwezigheid van de pers de onderzoeksre
sultaten te overhandigen aan een wethouder van cultuur of
onderwijs. Het is zowel voor school als archief een aardige
manier om in het nieuws te komen. Afhankelijk van de
mogelijkheden zou een archiefambtenaar ook een rondlei
ding of gastles (bijvoorbeeld over de instelling van de
burgerlijke stand) kunnen verzorgen.
Een Friese huwelijksvoltrekking: alweer een akte voor het lespakket
bestuderen van 1850 t/m 1864. De leerlingen gaan nu aan
de slag met de vier (of minder) onderzoeksopdrachten. Voor
het onderzoek van de gemiddelde huwelijksleeftijd noteert
ieder duo de leeftijd van bruid en bruidegom op een formu
lier. Vervolgens rekenen zij de gemiddelde huwelijksleeftijd
in het door hen onderzochte jaar uit. Een klas die gezamenli
jk de periode 1850 -1864 onderzoekt kan deze jaarcijfers
combineren en een lijngrafiek maken van de gemiddelde
huwelijksleeftijd in de onderzochte gemeente. Met behulp
van landelijke gegevens uit het leerlingenboek kan de klas
constateren of de huwelijksleeftijd in de onderzochte
gemeente afwijkt van het landelijk gemiddelde.
Samenwerking met het archief
Voor ieder onderzoeksduo moet er een setje van 10 huwe
lijksakten gekopieerd worden door medewerkers van het
Gebruikservaringen
Tijdens de testfase werd het lespakket geïntroduceerd op de
didaktiekconferentie van de VGN (Vereniging van Geschie
denisdocenten in Nederland). Daar kreeg het lesmateriaal
een zeer goede ontvangst. In januari en begin februari van
dit jaar gebruikten leerlingen van de OSG Sevenwolden uit
Heerenveenis de gedrukte versie voor het eerst. Dat de
staatssecretaris het antwoord op zijn uitdaging waardeert
blijkt uit zijn toezegging om naar Heerenveen te komen.
Daar zal hij het lespakket in ontvangst nemen en presente
ren de scholieren die het onderzoek hebben uitgevoerd hun
resultaten. J—
U kunt het lespakket bestellen bij de Rijksarchiefdienst,
Prins Willem-Alexanderhof20, 2595 BE Den Haag.
t.a.v. Mw. L. Bogtstra.
Op 9 maart jl. bood het Haags Historisch Museum zijn
eerste lesbrief aan aan de Haagse wethouder Anke van
der Kamp. Deze lesbrief had als titel: 'De ooievaar en de
leeuw'. Naast het Haags Historisch Museum en twee
scholen, heeft ook het Gemeentearchief van Den Haag
hieraan een bijdrage geleverd.
Uit de School Geklapt
Ook in dit kader -de versteviging van de contacten tussen
scholen en hun culturele omgeving- stond de landelijke
manifestatie 'Uit de school geklapt' op 23 maart jl. in het
Vredenburg te Utrecht. Die dag konden de bezoekers diverse
projecten bekijken van geslaagde samenwerking tussen scholen
en culturele instellingen; er bestond speciale aandacht voor
mavo/vbo leerlingen en scholieren met een allochtone achter
grond. Ook praktische vragen kwamen er aan bod, zoals
financiële regelingen, waar vraagt het onderwijs eigenlijk om en
(voor diegenen buiten het onderwijs) wat betekenen al die
afkortingen in het onderwijs? Uit de School Geklapt werd
georganiseerd door het ministerie van OCenW en was bestemd
voor collega's van scholen voor voortgezet onderwijs en
middelbaar beroepsonderwijs en van culturele
instellingen uit het hele land.
T-—
Bodemonderzoek zonder gedegen historisch vooronderzoek is weinig meer dan ezeltje prik. Ondanks dat
is vooronderzoek regelmatig een sluitpost op de begroting en wordt volstaan met een telefoontje naar de
gemeentelijke milieuambtenaar. Maar zelden worden archieven betreden. Het ministerie van VROM
streeft naar normering van het onderzoek. Wat vindt een commerciële klant als het Historisch Onder
zoeksbureau ReGister uit Groningen belangrijk bij het raadplegen van de archieven en wat betekent de
normering voor het archiefonderzoek?
Historisch Onderzoeksbureau ReGister is in 1992 opgericht. Kwalitatief goed onderzoek naar de geschiedenis van
voormalige bedrijfsterreinen en andere 'verdachte' lokaties bleek een gat in de markt. In de afgelopen zes jaar voerde
ReGister 95 van dergelijke projecten uit. Daarvoor bezocht het bureau circa 200 gemeentearchieven, rijksarchieven,
diverse waterschapsarchieven en Kamers van Koophandel. Ook ontwikkelde het twee soorten producten: het zogenaamde
BIO-bestand (Bijzonder Inventariserend Onderzoek, veelal door provincies. Gericht op lokaties waar mogelijk bodemver
ontreiniging heeft plaatsgevonden) en het onderzoek gericht op een lokatie of cluster van lokaties.
ze zijn een onmisbare bron bij het
opzetten van bodeminformatiesystemen
en worden in de diverse onderzoekspro
tocollen als de belangrijkste informatie
bron bij het vooronderzoek beschouwd.
bleek belangrijke informatie in het
recente verleden te zijn vernietigd of
op een vernietigingstermijn te zijn
gezet. Slechts enkele milieuambtena
ren bleken op de hoogte te zijn van de
mogelijkheden van hun eigen gemeen
tearchief voor bodemonderzoek.
Dat vernietigen gaat overigens wel
allemaal volgens het boekje, in dit
geval de 'Handleiding opbouw
bestuursarchief gemeente'. Zo mogen
hinderwetvergunningen nog altijd een
jaar na de datum van vervallen worden
vernietigd. En dat terwijl de informatie
die daaraan kan worden ontleend een
van de pijlers is onder het bodembeleid:
Een interessant project van ReGister is
het onlangs voor de provincie Fryslan
uitgevoerde onderzoek 'Archieven en
informatie bodemsanering'. Doel van
het onderzoek was in beeld te brengen
welke informatie in de gemeentear
chieven aanwezig is, hoe het gesteld is
met de toegankelijkheid van de ar
chieven en in hoeverre bij de uitvoe
ring van het archiefbeheer rekening
wordt gehouden met de problematiek
van de bodemverontreiniging. Milieu
ambtenaren werd gevraagd naar hun
ervaringen met het gebruik van
archieven en het beheer daarvan.
Tankslag
Een ander voorbeeld is de informatie
over de in het begin van de jaren
tachtig in de gemeenten uitgevoerde
acties 'Tankslag'. De folders en de
briefwisseling over de opzet van de
actie zijn meestal keurig bewaard, om
historici de kans te geven achteraf het
Archiefbeheerders en
milieuambtenaren
Een verwachte uitkomst was dat de
archieven schatten aan informatie
herbergen, hoewel dikwijls niet mak
kelijk toegankelijk. Van afstemming
tussen archiefbeheer en het milieube
leid is echter nog steeds zelden sprake.
In lang niet alle gemeenten zijn de
archiefbeheerders op de hoogte van het
belang van bepaalde informatie voor
de uitvoering van een adequaat
bodembeleid in hun gemeente. In
maar liefst de helft van de gemeenten
Begin jaren '80 voerden de gemeenten de actie 'Tankslag' uit, vaak met foto's gedocumenteerd. Informatie over
de sanering van opslagtanks blijkt in voorkomende gevallen vernietigd te zijn.
102/3 APRIL 1998
