Zo deed zich de bizarre situatie voor dat op
een 'eiland' met 100.000 inwoners in een
tijdsbestek van zo'n drie jaar door drie verschil
lende overheden op drie afzonderlijke lokaties
drie archiefdepots gebouwd zouden worden
13
grale herhuisvestingsplannen van beide
diensten in het geding zijn, wil men
bekijken hoe deze samenwerking of
eventuele integratie op een bi-lokatie
vorm zou moeten krijgen.
Een brug te ver in Flevoland?
Aftasten in Gelderland
Het Rijksarchief in Gelderland krijgt
mogelijk op termijn nieuwbouw. Er
Deel van de voorgevel van het Van de Perrehuis, met links net zichtbaar de Brouwerspoortstraks de ingang
van het Historisch Centrum Zeeland (foto: S.H.F. Schwartz
In de Provincie Flevoland is de rijks
archivaris als enige van zijn collega
rijksarchivarissen ook provinciaal
archiefinspecteur. Op zijn initiatief zijn
er besprekingen op gang gekomen
tussen het Rijk, de Provincie Flevoland
en de gemeenten. De inzet van deze
besprekingen is te bezien of in deze
jongste provincie de 'bestuurlijke ver
nieuwing' niet nog verder zou kunnen
gaan door één instelling voor rijk,
provincie en de in Flevoland gelegen
gemeenten te vormen. Of dit uitein
delijk een 'brug te ver' is of het begin
van één nationale archiefdienst die uit
twaalf op provinciale leest geschoeide
geïntegreerde archiefdiensten zal
bestaan, moet de toekomst uitwijzen.
Afzonderlijke plannen in
Zeeland
Een blik op de achterzijde van het Van de Perrehuis. Waar nu nog onkruid groeit, zal binnen korte tijd de
studiezaal van het Historisch Centrum Zeeland verrijzen. De depots daarentegen zullen zich ondergronds
bevinden
huidige lokatie van het Rijksarchief in
Overijssel kan de Gemeente Zwolle op
deze manier tevens de acute huisves
tingsproblemen van het Gemeentear
chief efficiënt oplossen. Voor rijk, pro
vincie, gemeente en archieven, zo schrijven
B&W, is dat een unieke kans om de cul
turele positie van de archieven te versterken.
Men is in Overijssel niet over één
nacht ijs gegaan. Aan de basis van de
integratieplannen ligt het rapport
Zwols verleden in de Toekomst van
E.J. Fischer en J. Kloosterman. Bin
nenkort zal onder begeleiding van een
door de Gemeente Zwolle en het mini
sterie van OC&W in te stellen stuur
groep een veranderingsproces van start
gaan. Het streven is dat, de Gemeen
te Zwolle en de Staatssecretaris van
OC&W, net als eerder in Utrecht en
Zeeland, in de herfst van 1998 een
bestuursconvenant tekenen. Evenals in
Groningen, Utrecht en Zeeland is deze
integratie geen bezuinigingsoperatie:
de verwachte efficiency-winst zullen de
geïntegreerde diensten kunnen aan
wenden om hun taken beter te kunnen
uitvoeren.
Ook in Zeeland speelden ruimtenood
en afzonderlijke herhuisvestingsplan
nen van de drie uiteindelijke partners
een beslissende rol in het besluitvor
mingsproces. Het Rijksarchief in
Zeeland kampt al jaren met een tekort
aan ruimte. In 1994 werd in overleg
met de Rijksgebouwendienst besloten
het Rijksarchief in en naast de voorma
lige rechtbank in Middelburg te
herhuisvesten. Ook de gemeente
zijn aftastende besprekingen gaande
tussen het Rijksarchief, het Gemeente
archief Arnhem en de Bibliotheek
Arnhem om de mogelijkheden te on
derzoeken voor een nauwere samen
werking. Eind 1997 zullen de drie
potentiële partners een notitie hierover
presenteren.
In Friesland bi-lokaal?
Ook in deze provincie is het Rijksar
chief in bespreking met de Gemeente
Leeuwarden om te bezien of en hoe er
tussen beide instellingen een intensie
vere samenwerking mogelijk is.
Evenals in Gelderland wordt een vorm
van integratie in de toekomst niet
uitgesloten. Aangezien er geen inte-
Middelburg is al jaren op zoek naar
een oplossing voor het ruimteprobleem
van haar archief. Vanaf de vroege jaren
negentig zijn er zonder veel resultaat
besprekingen gevoerd over gezamen
lijke huisvesting van het Rijkarchief en
het Gemeentearchief. Blijkbaar was die
optie op dat moment niet aantrekke
lijk genoeg voor de gemeente Middel
burg en het Rijksarchief besloot zijn
eigen koers te gaan. In november 1996
was de nieuwbouw gevorderd tot de
bestekfase; de aanbesteding zou plaats
vinden in januari 1997. Het gebouw
zou een depotcapaciteit krijgen van
strekkende kilometer en een equiva
lent van 5 km in tekeningladekasten
ten behoeve van de berging van
kaarten, tekeningen en de historisch-
topografische atlas.
Ieder zingt zijn eigen lied...
In diezelfde periode werd de gemeen
telijke herindeling op het eiland Wal
cheren afgerond. De nieuw ontstane
gemeente Veere omvatte vrijwel het
dat op een 'eiland' met 100.000
inwoners in een tijdsbestek van zo'n
drie jaar door drie verschillende
overheden op drie afzonderlijke
lokaties drie archiefdepots gebouwd
zouden worden.
Afwegen van balans
Alhoewel in Nederland 'de rijksover
heid begint waar de logica ophoudt
had ik toch het idee dat dit op een
slimmere manier aangepakt zou
kunnen worden. Ik liet mij natuurlijk
inspireren door de voorbeelden in
Groningen en Utrecht. Spoedoverleg
met de Algemene Rijksarchivaris en de
Directie Cultureel Erfgoed van het
ministerie van OC&W leidde tot een
aanbod van het Rijk aan de beide
gemeenten. Alleen voor de zuivere
meerkosten van de benodigde depot
uitbreiding konden zij gezamenlijk
met het Rijksarchief in Zeeland gaan
bouwen. Bovendien bood het minis
terie de gemeenten ook een forse tege
moetkoming in de inrichtingskosten.
gehele Walcherse platteland. De kleine
voormalige gemeenten die in de
nieuwe gemeente zouden opgaan,
hadden ieder voor zich in de afzonder
lijke gemeentehuizen geen problemen
met de archiefberging. Wel zou na de
herindeling in het nieuw te bouwen
gemeentehuis een archiefdepot voor
drie strekkende kilometer ten behoeve
van de nieuwe gemeente gerealiseerd
moeten worden. Ook de gemeente
Middelburg besloot in oktober 1996
tot de bouw van een nieuw, integraal
stadskantoor, inclusief een archief
depot voor vier strekkende kilometer.
Zo deed zich de bizarre situatie voor
Beide gemeenten lieten eerst door
onafhankelijke adviesbureaus door
rekenen hoe dit aanbod zich verhield
tot de bouwkosten van een archiefde
pot in de toekomstige gemeentehui
zen. Pas daarna aanvaardden zij het
aanbod.
Convenant tussen rijk en
gemeenten
In principe had het Rijk de gemeenten
het 'Groninger-model' aangeboden:
gemeenschappelijke studiezaal en
receptie en verder drie afzonderlijke,
samenwonende instellingen. De
gemeenten mochten niet de indruk
krijgen door het Rijksarchief 'opge
slokt' te worden. Middelburg echter
besloot bij acceptatie van het voorstel
van de Staatssecretaris van OC&W tot
een tegenvoorstel. Naast gemeen
schappelijke huisvesting zou zij ook
naar integratie van de drie archief
diensten streven. Dit voorstel werd op
zijn beurt door het Rijk gehonoreerd
en Veere volgde enigszins schoorvoe
tend. Als gevolg hiervan en ter
bevestiging van de gemaakte afspraken
ondertekenden staatssecretaris A. Nuis
en de burgemeesters van Middelburg
en Veere op 21 april 1997 in Middel
burg een bestuursconvenant.
Op 15 oktober 1997 kon de gecombi
neerde nieuwbouw van het Rijksarchief in
Zeeland en de gemeentearchieven van
Middelburg en Veere van start gaan.
Ontstaan van historisch centrum
Hoe het 'Zeeuwse model' van bestuur
lijke en organisatorische integratie er
precies gaat uitzien is nog onduidelijk.
Alle drie de diemsten hebben de
intentie afstand doen van een gedeelte
van hun eigen identiteit en samen een
nieuwe instelling gaan vormen. Deze
draagt als voorlopige naam 'Historisch
Centrum Zeeland'. De fusiepartners
zullen met tenminste één been binnen
respectievelijk de Rijksarchiefdienst en
de gemeentelijke organisaties blijven
staan. De uitgangspunten bij de be
sprekingen zijn: de doelmatigheid van
de nieuwe instelling, de keuze van een
bestuursvorm die latere aansluiting
van eventuele andere partners mogelijk
maakt en behoud van de rechtspositie
van de betrokken medewerkers van de
drie diensten. Het zal duidelijk zijn
dat, nu ook Overijssel intussen voor
integratie koos, deze twee integratie
processen op elkaar worden afgestemd.
En straks een Zeeuws Centrum
voor Cultureel Erfgoed
Is dit wat Zeeland betreft het einde?
Nee, de Provincie Zeeland zoekt
nieuwe huisvesting voor de Provinciale
100/10 DECEMBER 1997
