Colu
Herschikkingen van activiteiten en eenheden,
vinden meestal op het hoogste niveau plaats.
De verantwoordelijkheid voor de archieven
dient op datzelfde niveau te liggen
24
Door Jan Folkert
De kronkelige weg van oude archieven naar nieuwe media
en collecties van Douwe Egberts/Van Nelle zijn verspreid
over drie lokaties (Joure, Utrecht en Rotterdam). Zijn
scenario heeft als kernthema's: het structureel opzetten van
één centrale bewaarplaats voor archieven en collecties; exper
tise-ontwikkeling; en een commerciële exploitatie (evenwicht
tussen kosten en baten), door gerichte publicitaire en promo
tionele activiteiten en samenwerking.
De voordracht van Ton de Graaf van ABN AMRO, ging
over de samenwerking van bancair archivarissen en historici in
de 'European Association of Banking History'. Samenwerking
van bancair archivarissen op nationale schaal is volgens De
Graaf van oudsher al redelijk ontwikkeld, getuige het bestaan
van een aparte sectie van bancair archivarissen binnen de
NVBA.
De doelstellingen van de 'Association' vatte hij samen als:
bijeenkomen; publiceren; informeren; en bevorderen van het
gebruik van nieuwe technologieën bij het archiveren. De
middelen zijn: jaarlijkse symposia, publicaties, opleiding van
bancair archivarissen; uitgave van een historisch boekwerk
over alle banken in West- en Oost-Europa, uitgave van een
tijdschrift; oprichting van een 'Centre for European Business
History' tot uitgave van een Europese Bedrijfsarchievengids,
naar het voorbeeld van het BARN-project. Een bescheiden
bureau in Frankfurt stuurt sinds 1990 de activiteiten aan. In
1998 wordt het jaarlijks symposium in Nederland gehouden,
waarbij de 175-jarige ABN AMRO als gastheer optreedt.
Elk van de vier bijdragen bevatte een pleidooi voor goede
netwerken en een naar buiten gerichte blik.
Acht sprekers gaven een toekomstvisie op de plannen van
hun instellingen ten aanzien van het industrieel erfgoed. Op
nieuw was netwerken en naar buiten treden het verbindend
thema.
Heel direct was Marjo van Loonwerkzaam bij het Ministe
rie van OCenW, die de aanwezige archivarissen opwekte om
met het eigen materiaal 'leuke dingen te gaan doen', met als
voorbeeld een lespakket Industrieel Erfgoed. Mieke Lauivers
van het jonge NAA, belichtte de plannen om een centrale
catalogus uit te brengen van av-materiaal van nationale
betekenis. Irene Jacobsconservator bij het Maritiem
Museum Prins Hendrik te Rotterdam, stond stil bij een
project dat sedert 1992 loopt: de historische bedrijfsfotocol-
lectie van ruim 54.000 foto's van Nedlloyd conserveren,
registreren en digitaliseren. Wil Pietersegemeentearchivaris
van Amsterdam, lichtte het Amsterdamse acquisitiebeleid
ten aanzien van bedrijfsarchieven toe. Bij de selectie wordt
samengewerkt met het NEHA, de inventarisatie van de
archieven wordt zo mogelijk op kosten van derden onder
nomen. Marjanne Kokverbonden aan het Nederlands
Architectuur Instituut (NAI), zei dat dit museum voor de
bouwkunst primair is geïnteresseerd in de artistieke neerslag
in een architectenarchief, zij het bij
voorkeur in de context. Archieven
zonder bouwtekeningen zijn niet
interessant. Marjo Barthels van het
Rijksarchief in Utrecht vertelde dat het
BARN-project van het NEHA op de
schaal van Utrecht was herhaald. Dat
resulteerde vorig jaar in de uitgave van
een Bedrijfsarchievengids voor de
provincie Utrecht. Spontane archiefaan
biedingen hebben zich nog niet voor
gedaan. Wilmajenniskens van de NVBA, zette uiteen dat
het merendeel van de leden in dynamische archieven
werkzaam is, reden waarom in de taakomschrijvingen van de
bedrijfsarchivarissen nauwelijks aandacht wordt besteed aan
het beheer van bedrijfshistorische collecties. Naar het in
zicht van het bestuur zou binnen de NVBA een aparte
sectie historische bedrijfsarchieven moeten worden opge
richt.
Len Winkelman tenslotte, één van de twee personeelsleden
in vaste dienst bij het het Nederlands Economisch-Histo-
risch Archief (de andere is Jacques van Gerwen), stond stil
bij deze geringe personele bezetting en de in verhouding
daarmee grote prestaties die geleverd zijn. 'Blijven samen
werken en doorgaan' was het geheim dat hieraan ten
grondslag lag.
In het programma waren twee discussieronden ingebouwd.
Daarin kwam onder andere de vraag aan bod of er eigenlijk
een EHBOdienst voor bedrijven-in-sanering voorhanden
was. Op dit terrein blijkt nog veel ad-hocbeleid te worden
gevoerd. Voorzitter Els van den Bentvroeg de jubilerende
NVBA of zij over deze materie voorlichtende folder kon
uitbrengen; NVBA-voorzitter, Arte Otten wil -mits gespon
sord- die taak graag op zich nemen.
In tien jaar is ten aanzien van het industrieel erfgoed veel
bereikt, zo besloot de voorzitter deze studiedag. Begonnen
met plannen voor registratie en bewustmaking en nu de
produkten daarvan: selectie-instrumenten, educatieve hulp
middelen, de aanzetten van registratie van de av-materialen.
Overheidsinstellingen en NEHA profiteren in goede samen
werking van eikaars deskundigheid.
En toen was het tijd voor de officiële presentatie. Uit handen
van Jaap Kloosterman, directeur van het NEHA, ontvingen
de voorzitters van het NEHA en de NVBA, Henk Nelleman
en Arie Otten, de eerste exemplaren van de NEHA-uitgave:
Particuliere archieven en de historische collecties in de moderne
bedrijfsorganisatie.
Tussen droom en daad staan wetten en praktische bezwaren. Als ergens deze woorden1 waar zijn, dan is het in archiefland.
Enkele maanden geleden verscheen ter gelegenheid van het laatste nummer van het Nederlands Archievenblad een CD-rom
met daarop een digitaal repertorium op honderd jaargangen van dit vakblad. Een kleine steekproef onder de collega's van
rijks-, streek- en gemeentearchieven (van uiteenlopende grootte) leverde een gevarieerd beeld op over het gebruik ervan. Zelf
heb ik de CD-rom al regelmatig thuis en op het werk gebruikt, en ik was enthousiast over de gebruiksvriendelijkheid en de
snelheid waarmee het juiste artikel kon worden opgespoord. Uit ons telefonische onderzoek bleek echter dat niet alle collega's
dit enthousiasme deelden. Van de 20 ondervraagden in het bezit van de CD-rom waren er negen die hem nog niet hadden
ontbreken van een PC met cd-romdrive, zowel thuis als op het
dan wel hadden gebruikt, was ook de geestdrift niet steeds even
gebruikt, vier van de negen vanwege het
werk. Maar van de elf collega's die het schijfje
groot. Vier van de elf beoordeelden het
nieuwe product als matig, de rest als goed.
Enigszins vermakelijk waren de antwoorden op
de vraag waar de CD-rom werd bewaard: in acht
archieven lag het digitale repertorium in de
bibliotheek, in twee gevallen 'bij de
systeembeheerder', in drie gevallen in een la, en in
zeven gevallen in het depot of elders.
Het blijkt dus nog niet echt mee te vallen met het
praktische gebruik en beheer van 'machineleesbare'
gegevensbestanden. De weerbarstigheid van de
nieuwe media voor de individuele gebruikers moet
kennelijk niet onderschat worden. De vraag is in
hoeverre dit ook geldt voor het gebruik - en
met name voor het aanbieden van informatie
- via internet. Het aantal archiefwebsites
groeit langzaam maar gestaag; tevens zien we
bij een handjevol archieven ook een
verdergaande ontwikkeling van zowel vorm als
inhoud van het informatie-aanbod. De nieuwe en
vernieuwde websites van de collega's van Delft en
Tilburg zijn daar goede voorbeelden van. De
rijksarchieven in Friesland en Overijssel en
de gemeentearchieven van Delft en Zwolle
stellen al grote en kleine
gegevensbestanden online beschikbaar. De
afstand tot de collega's die zelfs op het
werk nog een eenvoudige internet
aansluiting moeten ontberen wordt daarbij
steeds groter. Delen van kennis en spreiden
van informatie op dit terrein - om een
groeiende kloof te dichten - zouden in ons
vakgebied de komende jaren nog meer aandacht moeten krijgen. Veel archiefbezoekers op het net
hebben de weg naar de digitale archieven al ruimschoots weten te vinden. Nu een deel van de collega's nog
Links naar alle genoemde archieven en naar de tekst van Elsschot vindt U in de digitale versie van deze column op http://
www.obd.nl/instel/gemarchzw/collega 1
1 Vrij naar Willem Elschot. 'Het Huwelijk' (191-0).
Met dank aan Thea Wetsteijn, secretaresse van het Gemeenstearchief Zwolle, die de enquete uitvoerde.
100/7 SEPTEMBER 1997 25
