Moboetoe's Zaire bedreigd?
30
1946-1995
KEESINGS
HISTORISCH ARCHIEF
NU OP CD-ROM
DEMO CD-ROM
31
zo'n punt waar de historicus zich
afvraagt: houdt hij echt ook van mij of
toch eigenlijk alleen maar van die ander?
Het is uit de literatuur bekend dat hier
een probleem ligt. Als de archivaris echt
van mij houdt, waarom informeert hij
mij op dit punt dan niet wat uitvoeriger.
Tot zover mijn impressies als
potentiële gebruiker.
Bij wijze van evaluatie wil ik bena
drukken dat uit mijn betoog tot nu
toe vooral blijkt, dat kennisname van
deze toegang mij kennelijk direct
stimuleerde tot het opwerpen van een
historische vraagstelling. Al met al
vond ik toch heel gemakkelijk mijn
weg naar het daarvoor relevant
materiaal, voor zover het althans al uit
het ministerie naar het archief is
overgebracht. Daarmee voldoet zo'n
toegang dus in alle opzichten aan zijn
volgens mij belangrijkste maatschap
pelijke functie: stimuleren tot het
doen van historisch onderzoek.
Misschien nog belangrijker is dat
kennisname van het bijbehorende
Pivot-rapport en BSD mij duidelijk
maakten dat ik voor mijn vraag
misschien uiteindelijk op efficiëntere
wijze terecht kon in het archief van
het ministerie van Onderwijs. Op p.
67 van het BSD vond onder punt 10
van handeling (177 183) van de
actor vakministers, namelijk het item
'geannoteerde agenda's en verslagen
vakminister i.z. bilateraal overleg
vakminister/minister van financiën en
ministerraadoverleg t.b.v. Hangpun-
tenbriefGezien de vraagstelling
zouden dat ongetwijfeld de beste
stukken zijn geweest om mee te
beginnen wil je binnen afzienbare tijd
- en dat wil je (moet je) als historicus -
een bevredigend antwoord op je vraag
vinden.
Ik heb mijn impressies uitgewerkt
voor een vraagstelling die vooral gericht
was op een klein inhoudelijk onderdeel
van het beleidsterrein. De toegang
nodigt echter ook nadrukkelijk uit tot
vraagstellingen over het functioneren
van het ministerie zelf. In de gekozen
indeling functioneert immers de
Comptabiliteitswet van 1976 als een
zeer duidelijk scharnierpunt. De
resultaten van het beleid op het terrein
van de rijksbegroting hadden na de
oorlog in toenemende mate klachten
opgeroepen en waren aanleiding
geweest tot het ontwikkelen van
nieuwe regelgeving. Dat schreeuwt om
een historische vergelijking van het
functioneren van het ministerie voor en
nadien. Er dringen zich dan bij mij twee
overwegingen op: 1) het Ministerie van
Financiën heeft over niet al te lange tijd
iets te vieren; 6 maart 1998 bestaat het
immers 200 jaar. Ik weet dat er al eens
gebrainstormd is over de vraag wat daar
aan zou moeten gebeuren en of dat niet
iets zou moeten zijn in de sfeer van
historisch onderzoek naar het functione
ren van het ministerie zelf. Het is voorts
bekend dat andere ministeries, zoals
Binnenlandse Zaken en Onderwijs al
historisch onderzoek naar zichzelf
hebben laten doen. Ik meen te weten
dat dergelijke ideeën bij Financiën stuk
lopen op de redenering dat dit ministe
rie het zich alleen al uit pr-overweging-
en minder dan andere kan permitteren
om daar gelden op zijn eigen begroting
voor vrij te maken;
2) dit hele Pivot-project kost 17 miljoen
aan gemeenschapsgeld. Daarbij doet
zich natuurlijk voortdurend de vraag
voor: is dat goed besteed? Het is mijns
inziens met name dan goed besteed, als
er daadwerkelijk gebruik gemaakt
wordt van de resultaten van dit project.
Als ik deze twee overwegingen
combineer dan leidt dat bij mij tot de
volgende vraag: zou het dan niet goed
zijn als Financiën, naar aanleiding van
het verschijnen van een resultaat van
het Pivot-project als deze toegang, nog
eens opnieuw de discussie start of het
niet juist maatschappelijk zeer verant
woord zou zijn, als met name Finan
ciën geld vrij zou maken om als
feestelijk hoogtepunt van het 200-jarig
bestaan een jong historicus de op
dracht te geven om zich bezig te
houden met een onderzoek naar het
functioneren van het ministerie zelf,
bijvoorbeeld op basis van dit soort
nieuwe Pivot-toegangen?
Het lijkt me goed om hier mijn reacties
op het kennisnemen van deze nieuwe
toegang, waarmee ik de makers graag
van harte feliciteer, te besluiten.
Mw. dr. W.Fritschy, universitair hoofd
docent Economische en Sociale Geschiedenis
van de Vrije Universiteit van Amsterdam.
Deze bijdrage is oorspronkelijk gebruikt op
een themabijeenkomst over de resultaten van
de bewerking door de Centrale Archief
Selectiedienst (CAS) van het archief over de
Rijksbegroting van het Ministerie van
Financien 1940-1981Die tekst is
afgedrukt in de brochure 'de toegang
ontsloten' (red. R. Steensma; Pivot-brochure
ISBN 90-74442-41-2)
SIGNALEMENTEN
Keesings Historisch Archief 1946-1995 op
CD-ROM
Al meer dan 50 jaar verschijnt weke
lijks (sinds 1990 maandelijks) een
aflevering van Keesings Historisch
Archief, 'Geïllustreerd dagboek van
het hedendaags Wereldgebeuren met
voortdurend bijgewerkte alfabetische-
index'. In drukvorm. Op beknopte en
gedegen wijze wordt het tijdsbeeld in
historisch perspectief geplaatst.
Het onvermijdelijke is gebeurd: Er is
een elektronische versie van 'Keesings'
verschenen en wel op CD-ROM, die
optimaal gebruik maakt van alle
voordelen die een digitale publicatie
biedt: snelle toegang tot relevante
informatie die verborgen is in een
enorme hoeveelheid gegevens. Alle ruim
45.000 pagina's die in de periode 1946-
1995 verschenen zijn, staan op de CD-
ROM. De publicatie bestaat uit een
gedrukte handleiding en een informatie
systeem met de artikelen op de CD-
ROM, beide verzorgd en consistent
vormgegeven. De gedrukte handleiding
bevat een uitleg over de installatie van
het zoekprogramma en instructies voor
het gebruik van het programma. Deze
staan overigens ook op de CD-ROM.
Verder bevat de handleiding een
redactionele verantwoording en een
nuttig en prettig leesbaar achtergrond
artikel over de geschiedenis van
'Keesings'. Over de 'vorm' niets dan lof.
Dan de inhoud. Laten we de actualiteit
volgen. De laatste tijd verschijnt ene
Laurent Kabila regelmatig in de media.
Wat is de achtergrond van deze meestal
minzaam lachende inwoner van Zaire/
Congo? Kan de 'Keesings' CD mij
helpen? Ik bedwing mijn nieuwsgierig
heid en ga naar de bibliotheek, waar ik
er na ongeveer 15 minuten zoeken in de
papieren indexen van 'Keesings Histo
risch Archief achter kom dat in
jaargang 1977 op bladzijde 227 in
kolom 3 staat dat Laurent Kabila al
sinds eind jaren '60 bezig is met zijn
zaak. Om zeker te zijn dat er niet nog
meer over hem te vinden is moet ik
eigenlijk alle indexen doorlopen. Dat
kost me veel meer dan 15 minuten.
Dan de CD-ROM. Ik start het
programma en ga zoeken op het
trefwoord 'Kabila'. Na ongeveer 7
seconden weet ik dat niet alleen in
1977, maar ook in 1965 en 1982 door
'Keesings' is geschreven over Kabila. Ik
open het artikel uit 1977 dat de
vooruitziende titel 'Moboetoe's Zaire
bedreigd?' draagt. Dit artikel beslaat 5
pagina's, in de gedrukte versie ruim
30.000 letters. Gelukkig hoefik in het
artikel niet te gaan zoeken naar 'Kabila',
maar zie ik dat het trefwoord vet is
weergegeven en daardoor duidelijk
herkenbaar is. Met een muisklik kan ik
naar andere plekken in de tekst gaan die
aan mijn zoekvraag voldoen. Ook kan ik
eenvoudig een ander artikel openen
waarin het trefwoord voorkomt. In het
artikel uit 1997 kom ik nog een Kabilla
tegen, maar nu met twee keer de letter
'1'. Uit de context maak ik op dat het
om dezelfde persoon moet gaan. Ik haal
het gedrukte artikel erbij en zie dat er
sprake is van een drukfout. Die is dus
direct overgenomen in de elektronische
versie. Het is goed te zien dat bij de
omzetting van de gedrukte artikelen
gebruik is gemaakt van automatische
leestechnieken.
Regelmatig komen fouten voor in de
tekst, maar slechts af en toe zijn ze
storend. Soms zijn letters verkeerd
omgezet, maar de meeste fouten
betreffen verdwenen spaties. Zo wordt
in het 'Kabila-artikel' uit 1977 het
geheime plan 'Cobra77' genoemd. In de
gedrukte versie is sprake van het
KEESINGS
HISTORISCH
ARCHIEF
geheime plan 'Cobra 77'. Door gebruik
te maken van de geavanceerde
zoekmethode, die een graad van
fouttolerantie toegestaat, kon ik het
betreffende artikel uit 1977 wel vinden.
De zoekterm bleef echter beperkt tot
'Cobra'. Bij een fouttolerantie waarbij
maximaal 1 letter van de zoekterm af
mag wijken van een woord in de
artikelen, waren 101 artikelen te vinden.
Het zal u niet verbazen dat hierbij Karei
Appel en zijn Cobra groep
opduikt/Geavanceerd zoeken' vereist
dus enige oriëntatie op het gebruik
ervan. Hoe korter de zoekterm hoe meer
'ruis' in het zoekresultaat; gelukkig
wordt hierbij een rubrieksaanduiding,
als 'Zaire, Angola weergegeven. Dat
maakt het selecteren van het meest
relevante artikel gemakkelijker. Deze
rubrieksindeling en een beperking in de
tijdsschaal kan als gereedschap dienen
om nog beter een zoekopdracht uit te
voeren. Het mogelijke ongemak van de
niet 100% correct geconverteerde
artikelinhoud wordt gecompenseerd
door andere gestandaardiseerde
toegangen op de informatie. Zo zijn er
landenrubrieken, thematische rubrieken
en is er een register, gevormd uit het
oorspronkelijk gedrukte register.
Je moet je wel realiseren dat een
omzettingsfout midden in een
belangrijk woord, zoals een naam of
zelfstandig naamwoord niet altijd te
achterhalen is. Om bij het
bovengenoemde voorbeeld te blijven:'
Cobra 77' zou redelijkerwijs ook de
code-naam van een geheim plan kunnen
zijn. Resultaten van een zoekopdracht
kunnen van notities worden voorzien,
als groep bewaard worden en overgezet
naar een andere applicatie, zoals een
tekstverwerker. In de gedrukte
handleiding staat een lange lijst van
historische onderwerpen, te Openen als
resultatenbestand. Alle relevante
artikelen over de Marshall-hulp in de
periode 1947-1951 kun je bijvoorbeeld
op deze manier in een keer oproepen.
Het heeft zin om eerst dit
resultaatbestand te gebruiken dan
'Marshall-hulp' zo maar als trefwoord in
te voeren.
Keesings Historisch Archief op CD-
ROM is een goed verzorgde, technisch
en inhoudelijk hoogstaande
elektronische publicatie. Ik kan geen
redenen verzinnen om nog langer
gebruik te maken van de gedrukte
versie behalve dan om een excuus te
hebben om naar de bibliotheek of
boekenkast te wandelen, de
vertrouwde geur van oud papier op te
snuiven of'ouderwets' al bladerend
informatie te vergaren. Voor de
afleveringen die na 1995 verschenen
zijn moet ik wel naar de gedrukte
versie grijpen. Dit pleit er voor de
elektronische 'Keesings' regelmatig uit
te breiden, natuurlijk door het
aanbieden van de publicatie op
Internet. Dat dit eerder een praktisch
dan een technisch probleem is, blijkt
uit de sobere maar effectieve demo
versie die al op Internet beschikbaar is.
Renê van Horik
Keesings Historisch Archief1946-1995 op
CD-ROM. Uitgeverij Keesing, Postbus
1118, 1000 BC Amsterdam. Prijs stand
alone versie fl 1695,-, netwerkversie (voor 1
gebruiker) f12495,-. Gratis demo CD-
ROM met volledige functionaliteit die alle
artikelen uit de jaren 1948, 1956, 1968,
1973 en 1989 toegankelijk maakt
verkrijgbaar op bovenstaand adres. Tevens is
er een minder fraai vormgegeven versie van de
demo interactief raadpleegbaar via Internet op
het adres: http: IIwmv. zylab. nllkha
100/4 juni 1997
