Het Pivot
-gevoel in Barcelona
Mensen
Door Bert Looper
34
33
Van 27 tot en met 30 mei jl. vond in Barcelona het 5e Europese Archiefcongres plaats. Het leek de
redactie van het Archievenblad een aardig idee om in de wandelgangen van het congres een aantal
archivarissen te vragen naar hun 'actuele Pivotgevoel'. Tijdens de sessies zelf kwam Pivot
Chris Streefkerk
Chris Streefkerk is sinds kort voorzitter
van de Koninklijke Vereniging van
Archivarissen in Nederland. In die
functie is hij een ambassadeur van het
Nederlands archiefwezen en wordt hij
ook veelvuldig geconfronteerd met
disussies over selectie in het algemeen en
Pivot in het bijzonder. Hoe is zijn
'Pivot-gevoel'
Ariela Netiv
Ariela Netiv is gemeentelijk archief-
inspecteur van Leiden. Maar zij heeft
een echt Pivot-verleden als project
medewerkster. Alle reden om een ex-
Pivoteer nog eens tot terugblikken uit te
nodigen.
'Juist op een internationaal congres geeft het noemen van
het woord Pivot mij een chauvinistisch gevoel. Het zelfde
gevoel heb ik wanneer ik hier de namen Cruijff en Neeskens
hoor noemen. Of liever, en misschien duidelijker: het
'Oosterdscheldedam-gevoel'. Ik sprak vooral met nabije
collega's uit België, Duitsland en Engeland en dan merk je
met hoeveel belangstelling en bewondering men naar het
Pivot-project kijkt. Er is ook wel kritiek, maar het feit dat er
over zo'n fundamenteel onderwerp een diepgaande discussie
heeft plaatsgevonden die goede werkbare resultaten heeft
gehad, geeft Nederland recht op gepaste trots. Ik vind zelf
dat Pivot een constructieve bijdrage levert aan een levens
groot probleem. Maar wat ik net zo belangrijk vind, is het
feit dat door Pivot het debat over selectie vlot is getrokken
en het archivistisch denken een enorme impuls heeft
gekregen. Laten we er wel voor waken dat de verscheidene
deelnemers aan het debat ook echt blijven debatteren en
open blijven staan voor goede argumenten. Ik zie daar
natuurlijk ook een stimulerende en bemiddelende rol voor
onze vereniging'.
'Denkend aan Pivot krijg ik vooral en gevoel van helder
heid en warmte. Helderheid, omdat de theorie op een
nieuwe manier weer eens goed duidelijk maakt waar het
allemaal om draait: de taak van de archiefvormer.
Helderheid ook omdat het kijken naar meer actoren op een
beleidsterrein veel zegt over de verhouding tussen de
archiefvormers op een beleidsterrein. Voor een historica, en
dat ben ik nog steeds, is dat zeer verhelderend. Archiefvor
mers en taken worden in een bredere context geplaatst. En
context is toch wat een archivaris, en dat ben ik ook, hoog
in het vaandel heeft. Context is wat ons onderscheidt van
bibliothecarissen, documentalisten en andere informatie-
boeren.
Helderheid tenslotte, omdat de methode een helder licht
werpt op 'wat er eigenlijk hadmoeten zijn. Niet alleen de
uiterste hoeken van het depot of het geheugen worden
belicht, maar ook de duistere daden van versnipperaars en
wissers.
Warmte, omdat ik ruim een jaar heb samengewerkt met
een aantal zeer prettige collega's met hart voor hun vak en
vooral een groot, soms bizar gevoel voor humor. Warmte
ook omdat de Pivoteers de dialoog met 'andersdenkenden'
blijven zoeken. Kortom: mensen met wie ik nog steeds
graag een biertje drink als ik ze tegen het lijf loop'.
verscheidene malen ter sprake. De algemene indruk is dat Nederland met Pivot wordt
beschouwd als een van de mondiale voorlopers op het gebied van 'appraisal'. Hieronder enkele
persoonlijke 'gevoelens'.
Peter Toebak
Peter Toebak is in de Nederlandse
archiefwereld bekend geworden als
gemeentearchivaris van resp. Roosendaal
en Breda. Maar sinds 1996 is hij
woonachtig in Zwitserland, waar hij
als adviseur op het gebied van dokumen-
tatie en organisatie verbonden is aan het
adviesbureau Triaiog AG te Zürich.
Hoe kijkt hij nu tegen Pivot aan?
Janny Steenhuis
Janny Steenhuis is archivaris van het
concern-archief van N. V. Nederlandse
Spoorwegen en penningmeester van de
Koninklijke Vereniging van Archiva
rissen in Nederland. Ook Janny
Steenhuis heeft een Pivot-verleden. Het
is interessant te vernemen hoe de huidige
bedrijfsarchivaris tegen Pivot aankijkt.
'De Duitse archivistiek ziet selectie als de 'Königsaufgabe'
voor het archiefwezen, omdat iedere andere archieftaak
ermee te maken heeft. Bij selectie gaat het steeds om twee
aspecten: 'Evidenzwert' (context) en 'Informationswert'
(inhoud). Maar deze twee aspecten liggen niet altijd
volledig in eikaars verlengde. Pivot past in het rijtje van
internationaal ontwikkelde methoden om (met te schaarse
middelen) de massale archiefaanwas op rationele wijze de
baas te worden. Ik vind Pivot een goede methode voor grote,
tamelijk gestructureerde bestanden: context en inhoud
krijgen beide aandacht en concrete selectiebesluiten zijn
'nachvollziehbar'. Het laatste punt is binnen het archief
wezen onmisbaar. Het is niettemin goed dat historici zich in
de discussie rondom Pivot hebben gemengd. Archivarissen
worden weieens te technisch, teveel door hun tekort aan
middelen in beslag genomen. Toch plaats ik hier twee
kanttekeningen bij: de archivaris is (meestal) ook historicus
en - veel wezenlijker - een historische bril is (per definitie)
tijdgebonden. Historische vraagstellingen veranderen en
bieden daarom te weinig houvast over de generaties heen.
Pivot doet dit op methodische gronden wel verantwoord.
Ook in het digitale tijdperk zal selectie een 'Kernaufgabe'
blijven. De informatieovervloed vraagt om een effectieve en
efficiënte verdichting'.
'Mijn gedachten schieten natuurlijk onmiddelijk terug naar
mijn Pivot-tijd bij het ministerie van Buitenlandse Zaken.
Juist bij dat ministerie speelde wet- en regelgeving een
relatief geringe rol en dat betekende een 'intellectueel' gezien
spannende zoektocht naar andere bronnen.
Een hardnekkig misverstand, naast die beroemde 95%, is de
gedachte dat Pivot beleidsstukken automatisch zou willen
bewaren en alles van de uitvoering rücksichtlos zou" willen
vernietigen. Zo simpel is het natuurlijk niet. Als we dat bij
de NS zouden doen, zouden we niets overhouden. Maar we
kunnen natuurlijk niet naar de NS kijken als uitvoerings
organisatie pur sang. De NS heeft een eigen autonome
waarde als een uniek bedrijf met een uniek historisch archief.
Binnen het project Historisch Archief NS hebben we
trouwens zelf ook institutioneel onderzoek gedaan en
vervolgens criteria geformuleerd voor acquisitie, selectie en
bewerking. De rapporten en criteria zijn met onze Raad van
Advies, een club van historici en spoorwegdeskundigen,
doorgesproken. Dat is heel goed gegaan. Bij NS maken we
dus dankbaar gebruik van de Pivot-methodieken en met
mijn Pivot-gevoel zit het dus wel goed'.
100/4 juni 1997
