Kinderen van alle tijden.
Kindercultuur in de Ne
derlanden vanaf de
middeleeuwen tot heden.
Waanders uitgevers te
Zwolle en Noordbrahants
museum 's-Hertogenbosch,
1997, 206p)
Vier eeuwen domineesland
uitgeverij Meinema te
Zoetermeer en het Museum
Catharijneconvent Utrecht,
1997, p. 120, ISBN
9021136775, 25,-)
46
47
onderzoek in binnen- en buitenland en
de kennis over alle facetten van de
Nederlandse beschaving in de 17de en
18de eeuw verdiepen. Een zaak van
internationaal belang dus.
(Harrie-Jan Metselaars, Rijksarchief in
Noord-Holland)
SIGNALEMENTEN
Deze bundel bestaat uit twee delen.
Het eerste bevat een aantal artikelen
over het kind, zijn leefwereld en de
plaats die het sedert de middeleewen
in onze samenleving heeft ingenomen.
Rudolf Dekker schrijft in zijn artikel
'Kinderen in het verleden: continuïteit
en verandering', over de veranderende
opvattingen over de opvoeding van
kinderen. In de achttiende eeuw ging
men anders tegen het kind aankijken:
het werd 'ontdekt' rond 1800 en de
kindertijd werd geïdealiseerd. Voor het
eerst produceerde men speciale kin
derkleding en werd speelgoed een
industrieel produkt, dat in speelgoed
winkels te koop was. De aandacht voor
opvoeding en onderwijs nam toe,
zowel bij ouders als bij de overheid.
Nieuw in de achttiende eeuw was de
opkomst van het kinderboek. Het le
ven van kinderen werd sterk bepaald
door het milieu waarin zij geboren
werden. Kinderen uit lagere bevol
kingsklassen moesten al vroeg werken
en een bijdrage leveren aan het gezins
inkomen en gingen niet naar school.
Kinderen uit de midden- en hogere
groepen groeiden onder betere om
standigheden op en
ontvingen wel on
derwijs. Rudolf
Dekker besteedt
ook enige aandacht
aan hoe buitenlan
ders in de loop der
eeuwen tegen de
opvoeding van
Nederlandse kin
deren aankeken.
Het buitenlandse
oordeel was niet zo
gunstig en blijkt de
enige constante in
de geschiedenis van
het Nederlandse
kind.
Annemarieke Wil-
lemsen besteedt in
haar bijdrage ge
titeld 'Overal af
blijven' aandacht
aan de materiële
cultuur van het
kind in de loop der
tijden: de wieg, de
rammelaar, het
looprek, kleding, speelgoed en fiets.
De materiële cultuur van het kind is
vooral een cultuur voor volwassenen in
hun omgang met een kind geweest en
pas op de tweede plaats een voor
ziening om een kinderleven voor het
kind zelf te verrijken.
Gerard Rooijakkers leverde een bij
drage getitel: De rituele wereld van het
Zuid-Nederlandse kind. Markeringen in
levensloop en kalender. In dit artikel
schrijft Rooijakkers over de rituelen in
het leven van een kind: de bijzondere
gebeurtenissen in zijn levensloop en
jaarkalender. Het betreft gebeurte
nissen als doop, communie, kinder
dood, Sinterklaas, Sint-Maarten. Op
de feestdag van Sint-Thomas, de
kortste dag van het jaar, waren de
kinderen heer en meester op school.
Bij de viering der Onnozele kinderen
op 28 december bepaalden de
kinderen, gehuld in de kleren van hun
ouders, de gang van zaken thuis. Het
tweede deel van deze bundel bevat een
prachtig uitgevoerde catalogus
voorzien van veel illustraties in kleur
en uitgebreide commentaren op
schilderijen en voorwerpen, die op de
tentoonstelling te zien zijn.
Deze publicatie is verschenen bij gele
genheid van de tentoonstelling Kinde
ren van alle tijdenin het Noordbra
bants Museum te 's-Hertogenbosch
De tentoonstelling is bestemd voor
zowel kinderen als volwassenen en
is nog tot en met 6 juli 1997 te
bezichtigen. (AMvB)
Tot ver in de 20ste eeuw is de dominee
een belangrijke figuur in de Neder
landse samenleving. Vanaf de kansel
sprak hij zijn gemeenteleden toe en
begeleidde gelovigen in hun dagelijks
leven vanaf hun geboorte tot aan hun
dood. Ook in het dorps- en stadsleven
nam hij een vooraanstaande positie in.
Hij behoorde tot de kring van de
plaatselijke notabelen, waarvan ook de
dokter, de burgemeester en de notaris
deel uitmaakten. De rol van de echt
genote van de dominee krijgt eveneens
aandacht op de tentoonstelling en in
dit boek. Naast huisvrouw, moeder,
steun en toeverlaat van haar echt
genoot was de domineesvrouw ook
actief voor de kerk. Zij zorgde voor de
opvang van gemeenteleden, leidde de
zondagsschool en was voorzitster van
de plaatselijke christelijke verenigin
gen. De eerste vrouwelijke dominee
was Anna Zernike (1887-1972) van de
doopsgezinde gemeente. In 1911 werd
zij predikante te Bovenknijpe. Toen zij
vier jaar later trouwde, legde zij haar
ambt neer. Van de Nederlandse
Hervormde kerk mochten pas in 1958
-en dan slechts in bijzondere gevallen-
vrouwen predikante worden. Het
duurde nog tot 1967 voordat de laat
ste beletselen voor volledige beroep
baarheid verdwenen. Tegenwoordig is
87 procent van de dienstdoende
predikanten een man.
In het boek vier eeuwen domineesland
schrijft F.A. van Lieburg in zijn bij
drage getiteld een geschiedenis van de
Nederlandse predikant voorts onder meer
over de opleiding van de verschillende
predikanten, over het leven in de pas
torie, het werk van de dominee, de
richtingenstrijd en de beroepsontwik
keling. Het tweede deel van het boek
bestaat uit een geïllustreerde lijst met
tentoongestelde voorwerpen. Naast
tekeningen, schilderijen en voorwer
pen, is op de tentoonstelling een stu
deerkamer ingericht en een preekstoel
nagebouwd.
Het jaarboek voor de Geschiedenis van
het Nederlands Protestantisme na
1800 zal dit jaar geheel gewijd zijn aan
aspecten van het predikantschap in de
19de en 20ste eeuw en kan beschouwd
worden als een aanvulling op dit boek
en deze tentoonstelling.
De expositie Vier eeuwen domineesland is
tot en met 17 augustus 1997 te zien in het
Museum Catharijneconvent te Utrecht,
{'s maandags gesloten) (AMvB)
INVENTARISSEN
Door H.J.Ph.G. Kaajan
Algemeen
E. v.d. Berg e.a., Inventaris van de kaar
ten en tekeningen van de afdeling Genie van
het ministerie van Oorlog (OGT), (ca.
1747) 1793-1953, Winschoten, Cen
trale Archief Selectiedienst, 1997 (CAS-
inventarisnr.: 254). Met bijl., 46 p.
Gelderland
R.H.C. van Maanen, Concept-inventa
rissen van het administratief archief van de
Baronie van Acquoy, 1607-1812 en het
archief van het gemeneland van Acquoy
1564-1838, door R.H.C. van Maanen,
Culemborg: Streekarchivariaat West-
Betuwe, 1996. Met bijl., indices, ill.,
24 en 17 p.
Utrecht
E. v.d. Berg e.a., Inventaris van de
kaarten en tekeningen van de eerstaanwen-
den ingenieurs der Genie buiten Zuid-
Holland (EAIBZH), (1844-1850,
1914-1919 (ca. 1920), bestemd voor
het rijksarchief in de provincie Utrecht,
Winschoten, Centrale Archief Selec
tiedienst, 1997 (CAS-inventarisnr.:
257). 14 p.
Noord-Holland
E. v.d. Berg e.a., Inventaris van de kaarten
en tekeningen van de eerstaanwenden inge
nieurs der Genie buiten Zuid-Holland
(EAIBZH), 1829-1912 (ca.1930),
bestemd voor het rijksarchief in de
provincie Noord-Holland, Winschoten,
Centrale Archief Selectiedienst, 1997
(CAS-inventarisnr.: 255). 29 p.
E. v.d. Berg e.a., Inventaris van de kaarten
en tekeningen van de eerstaanwenden inge
nieurs der Genie buiten Zuid-Holland
(EAIBZH), (ca. 1915) 1925-1953,
bestemd voor het rijksarchief in de pro
vincie Noord-Holland, Winschoten,
Centrale Archief Selectiedienst, 1997
(CAS-inventarisnr.: 256). 14 p.
Zuid-Holland
G.J. Bink, Inventaris van het archief van
het waterschap De Aarlanden (1959)
1978-1993 (1995), Vlaardingen: Van
Lee Everdingen, 1996. Met lit.opg.,
bijl, ill, XIX, 124 p.
Te bestellen voor 45,- bij het bureau
Van Lee Everdingen, postbus 4178,
3130 KD Vlaardingen (excl. porto
kosten).
G.J. Bink, Inventaris van het archief van
het waterschap De Oude Venen (1971)
1978-1989 en De Veen en Geestlanden
1990-1993 (1995), Vlaardingen: Van
Lee Everdingen, 1996. Met lit.opg,
bijl, ind, ill, XXVI, 173 p.
Te bestellen voor 45,- bij het bureau
Van Lee Everdingen, postbus 4178,
3130 KD Vlaardingen (excl. porto
kosten).
Inventaris van de archieven van de Ont
vangers van de Registratie, belast met
Domeininkomsten in Zuid-Holland, 1828
-1862, Winschoten: Centrale Archief
Selectiedienst, 1997 (CAS-inventaris
nr.: 246), 30 p.
Inventaris van de archieven van de Ont
vangers van de Registratie en Domeinen in
Zuid-Holland, 1863-1941Winscho
ten: Centrale Archief Selectiedienst,
1997 (CAS-inventarisnr.: 247), 98 p.
Plaatsingslijsten van de archieven van de
Inspecteurs der Domeinen in Zuid-Hol
land, 1814-1889, Winschoten: Cen
trale Archief Selectiedienst, 1997, 9 p.
E. v.d. Berg e.a. Inventaris van de kaarten en
tekeningen van de eerstaamvenden ingenieurs der
Genie in ZmclHolland (EA1ZH), 1842-
1958, Winschoten, Centrale Archief
Selectiedienst, 1997 (CAS-inventarisnr.:
253). Met bijl, 43 p.
100/4 mei 1997
