r*
Informatie op Internet is vogelvrijen niet
makkelijk te beveiligen. Mooie plaatjes zijn
gewild en er kan, via beeldbewerkingstech
nieken, aan gesleuteld worden
14
13
Toepassing bepaalt resolutie
Scanners kunnen op verschillende reso
luties worden ingesteld. Het hangt van
de aard van de toepassing af, welke in
stelling het meest geschikt is. Zijn de
digitale afbeeldingen bedoeld als ver
vanging van het origineel, dan zijn een
hoge resolutie en veel kleuren nood
zakelijk. Vaak wordt 300 dpi gezien
als standaard voor een goede kwaliteit.
Ter vergelijking: drukwerk heeft een
resolutie van 2400 dpi. Beelden ge
scand op 300 dpi geven dus niet zo'n
mooi resultaat, zoals bijvoorbeeld bij
een catalogus is vereist. Zijn de beel
den slechts bedoeld om uiteindelijk een
origineel op te sporen, dan voldoen een
lage resolutie en zwart/wit plaatjes.
Een combinatie van resoluties is uiter
aard ook mogelijk: een lage om snel
door plaatjes heen te wandelen en een
hoge voor meer details en afdrukmoge-
lijkheden. Hier is echter wel extra op
slagruimte voor nodig. In plaats van
het scannen van originelen is het ook
mogelijk eerst een (analoge) moeder
film te maken die daarna wordt gedigi
taliseerd. Dit heeft als voordeel dat de
film, vanwege de hoge beeldkwaliteit,
later eventueel opnieuw bruikbaar is.
Cd-rom
De opslag van gescande afbeeldingen
vindt plaats op een optisch of magne
tisch medium. Ten eerste is er de CD-
ROM, een beschreven CD die door de
gebruiker alleen te lezen is. Hij heeft
als voordeel dat de techniek gestan
daardiseerd is, dat wil zeggen dat er
afspraken gemaakt zijn over de o.m. de
technische structuur en de afspeel
apparatuur. Dit betekent dat een CD-
ROM die in Nederland is gemaakt,
ook in België of Mexico op een CD-
ROM speler te lezen is. Deze standaar
disatie biedt verschillende voordelen,
zoals bijvoorbeeld de uitwisselbaarheid
met andere organisaties en de compa-
biliteit met toekomstige opslagmedia.
Op een CD-ROM is ruimte voor 640
Mb aan gegevens. Het hangt van de
kwaliteit van de afbeeldingen af hoe
veel er op één schijfje passen. De snel
heid van de speler is sterk toegeno
men; spelers met 8 of 10 maal de
oorspronkelijke snelheid zijn de laatste
tijd geen uitzondering meer. Toch zal
de harde schijf het voorlopig in snel
heid blijven winnen van de CD-ROM.
Foto-CD
Ook de Foto-CD is erkend als stan
daard en is speciaal ontworpen voor
het opslaan van afbeeldingen van zeer
hoge kwaliteit. Er kunnen dan ook
maximaal honderd documenten op één
schijf, maar deze zijn dan wel in vijf
verschillende resoluties opgeslagen. De
hoogste resolutie geeft de mooiste
beelden, die uitgeprint of -met behulp
van speciale software- gedrukt kunnen
worden. Behalve op speciale Foto-CD
spelers kunnen deze CD's ook op alle
CD-ROM spelers worden bekeken. Zo
heeft het gemeentearchief van Rotter
dam 156 Foto-CD's met daarop in het
totaal 15.600 prenten en tekeningen.
Bezoekers kunnen deze op een televi
siescherm raadplegen. De originelen
zijn elders opgeslagen en verplaatsen is
niet meer nodig. Overigens kunnen op
alle CD-ROM spelers ook Foto-CD's
worden bekeken.
MO-disc
De MO-disc of magnetisch-optische
schijf is een medium dat eveneens op
tisch gelezen wordt. Het heeft als
kenmerk dat het, in tegenstelling tot
de meeste andere optische schijven,
rewritable oftewel herschrijfbaar is. Dit
kan praktisch zijn, maar is meestal
geen eerste vereiste voor een archief
omgeving. De opslagcapaciteit (tot 5
Gb) en snelheid liggen echter hoger
dan van de CD-ROM.
WORM
Dit optische medium is een in grootte
variërende schijf die zeer veel informa
tie, tot 10 Gb, kan opslaan. Er is ech
ter geen sprake van standaardisatie. De
WORM-schijf wordt dan ook vooral
gebruikt voor gesloten archief- en kan
toorsystemen, waarbij uitwisseling van
de gegevens niet noodzakelijk is.
Harde schijf
De harde schijf is een magnetische
schijf, met de nadelen van dien: de kop
kan crashen en daarbij schade veroor
zaken. Ook is de schijf gevoeliger voor
omgevingsinvloeden dan optische
schijven. Hij heeft daarnaast ook grote
voordelen: de snelheid waarmee gege
vens worden getransporteerd en de
opslagcapaciteit, tot ruim 9 Gb. De
harde schijf wordt vaak gebruikt voor
de opslag van niet te grote collecties
die snel toegankelijk moeten zijn.
Ruimtebesparing bij beeldopslag
Verschillende resoluties
Software
De opgeslagen afbeeldingen kunnen
vervolgens worden gekoppeld aan de
beschrijvingen. Als een organisatie
begint met beeldopslag, is vaak ook al
database-software voor de beschrijving
van de documenten aanwezig. De af
beeldingsnummers moeten dan gekop
peld worden aan de recordnummers;
meestal is dit met een Windows-pro-
gramma wel mogelijk. Kan dit niet
met de eigen software, dan is aanschaf
van nieuwe software nodig of kunnen
de afbeeldingen via een apart program
ma worden getoond.
Let er bij de aanschaf van nieuwe soft
ware op dat het pakket standaard op
slagformaten ondersteunt. Een op
slagformaat bestaat uit afspraken over
hoe beeldinformatie wordt opgeslagen.
Een paar bekende hiervan zijn: JPEG
(Joint Photographic Experts Group),
speciaal gemaakt voor foto's, TIFF
(Tagged Image File Format), voor al
lerlei soorten afbeeldingen en GIF
(Graphics Interchange Format), veel
gebruikt voor e-mail en shareware. Als
een softwarepakket geen im- of ex
portmogelijkheden voor standaard op
slagformaten heeft, is uitwisseling van
gegevens of de overgang naar andere
software vaak moeilijk.
Een tweede punt om rekening mee te
houden is het verschil in manieren om
de afbeeldingen te bekijken. Denk hier
bij aan thumbnails, waarbij in één oog
opslag bijvoorbeeld 20 plaatjes tegelijk
bekeken kunnen worden. Het in- of
uitzoomen van bepaalde gedeeltes en
de print- en distributiemogelijkheden
zijn eveneens belangrijke aandachts
punten. Als laatste noem ik facilitei
ten voor beeldbewerkingstechnieken
om bijvoorbeeld watervlekken en an
dere ruis op de originelen weg te
filteren.
Internet
Behalve het ter plaatse presenteren van
het beeldmateriaal, kan ook het Inter
net toegang geven tot de eigen collec
tie. Het voordeel is uiteraard dat dit
een veel grotere groep geïnteresseer
den bereikt, zowel nationaal als inter
nationaal. Ook zullen meer mensen op
het idee worden gebracht om het
archief te bezoeken. Maar er zijn ook
nadelen. Allereerst betreft dit het
auteursrecht: informatie op Internet is
'vogelvrij' en niet makkelijk te bevei
ligen. Mooie plaatjes zijn gewild en er
kan, via beeldbewerkingstechnieken,
makkelijk aan gesleuteld worden. Het
ongewenst downloaden van afbeel
dingen kan ten dele worden voorko
men door de plaatjes in een lage
resolutie te tonen en van een wa
termerk, een soort ingeweven logo of
iets dergelijks, te voorzien. Een ander
nadeel betreft de hindernissen van het
Net zelf: door de traagheid en lange
wachttijden moeten de bestands
groottes zo klein mogelijk gehouden
worden. Het gebruik van goede
compressietechnieken is daarbij
noodzakelijk. Ook zullen opslagforma
ten moeten worden gebruikt die op
Internet gangbaar zijn, zoals GIF.
Tenslotte
De technologische ontwikkelingen
gaan nog steeds zeer snel en dat maakt
een goede keuze voor een bepaald
systeem moeilijk. Toch is dit geen
reden om, zoals soms als argument
wordt gebruikt, te wachten tot de
techniek pas op de plaats maakt.
Want hoe langer organisaties wachten
met automatiseringszaken, des te
groter wordt de te overbruggen
afstand.
Het is daarom belangrijk om zelf goed
op de hoogte te blijven en niet alleen
af te gaan op wat producenten en leve
ranciers te bieden hebben. Dit alles be
tekent niet dat beeldopslag voor elke
organisatie een juiste oplossing is.
De voordelen die ik aan het begin van
dit artikel noemde, wegen niet altijd
op tegen de noodzakelijke investe
ringen.
Vooral de personeelskosten voor het
scannen, bewerken en controleren van
de afbeeldingen moeten niet onderschat
worden. Een goede afweging van
vooren nadelen is geen overbodige luxe!
100/4 April 1997
