Nieuw
bouw- en fusieplannen
Maastrichtse Gemeentearchief
door Joyce Pennings
Het positieve aan deze fusie is het 01verlappend
marktsegment, namelijk de categorie historisch
onderzoek
Een historische supermarkt, waar men vrijelijk
kan snuffelen, bladeren en zelf reproducties kan
maken
26
27
Het idee werd geboren in een treincoupé. De Maastrichtse wethouder Wevers, de architect Jo Coenen en
de rector magnificus van de Maastrichtse Universiteit Cohen, bedachten tijdens een gezamenlijke trein
reis dat het huidige onderkomen van de Stadsbibliotheek en het Gemeentearchief zeer geschikt zou zijn
voor de Universiteitsbibliotheek. Een nieuwe gezamenlijke huisvesting van deze beide instituten in de
nabijheid van het nu wat geïsoleerde Bonefantenmuseum zou de rechter Maasoever een belangrijke
culturele impuls geven. Dit plan werd nader uitgewerkt en waarschijnlijk kan men in 1999 op het zoge
naamde Céramiqueterrein de nieuwe instelling bezoeken.
Aan de toekomstige fusie van Stads
bibliotheek en Gemeentearchief is be
halve deze historische treinreis wel iets
meer vooraf gegaan. De Maastrichtse
Stadsbibliotheek dateert van het jaar
1662, het Gemeentearchief van 1849.
Sinds 1884 zijn beide instellingen in
één gebouw gehuisvest, met daarbij
geruime tijd ook nog een eenhoofdige
leiding. Toen in 1976 de Stadsbiblio
theek fuseerde met de Openbare
Bibliotheek (tot de Stadsbibliotheek
Maastricht) kregen Bibliotheek en
Archief ieder weer een eigen baas.
Men bleef echter tot op de dag van
vandaag samen in één gebouw
gehuisvest. Het moge duidelijk zijn
dat de toekomstige fusie
voortborduurt op een lang ge
meenschappelijk verleden. Ruimte
gebrek bij het Gemeentearchief vormt
de directe aanleiding om samen met
de Stadsbibliotheek een nieuw pand te
betrekken.
Niet met het Rijksarchief
Onlangs voltooide het Rijksarchief in
Maastricht een ingrijpende verbou
wing. Er werd zo veel depotruimte
gecreëerd dat het bestand van het
Gemeentearchief hier gemakkelijk bij
had gepast. Volgens gemeentearchi
varis Peter Dingemans is deze optie
serieus overwogen. Er waren echter
wat nadelen. Zo zouden volgens hem
de bouw- en exploitatiekosten dubbel
zo hoog zijn uitgevallen als in de hui
dige raming voor het Céramiqueter
rein. Bovendien zou er voor de 18
werknemers niet voldoende en ge
schikte werkruimte aanwezig zijn in
het nieuwe Rijksarchief. Geen fusie
dus met het Rijksarchief, maar met de
Stadsbibliotheek.
Limburgse geschiedenis centraal
Toch is Dingemans wel zo reëel om
ook de schaduwzijden aan de integra
tie tussen Stadsbibliotheek en Ge
meentearchief te onderkennen. Juist
door de lange gemeenschappelijke
voorgeschiedenis zou het gevoel
kunnen ontstaan 'tot elkaar veroor
deeld te zijn'. Het positieve aan deze
fusie daarentegen is het overlappend
marktsegment, namelijk de categorie
historisch onderzoek. Beide instellin
gen worden bezocht en geconsulteerd
door mensen met belangstelling voor
de Limburgse en Maastrichtse geschie
denis. De Stadsbibliotheek beheert
een uitgebreide Limburgdocumen-
tatie, kranten en kostbare boeken op
dit gebied, de zogenaamde Informa
tieve Afdeling 900-Limburg. Het is de
bedoeling de studiezalen van deze
afdeling te combineren met die van
het Gemeentearchief. Bezoekers kun
nen daardoor het aspect 'historie' ver
der uitdiepen. Ook andere publieks
faciliteiten gaat men samen delen: de
hal, de expositieruimte, het leescafé en
de activiteitenruimte. Het personeel
kan gebruik maken van het gemeen
schappelijk personeelscafé, terwijl
overheadkosten worden beperkt door
gezamenlijke medewerkers voor de
administratie, de financiën en het
personeel. Ook het restauratieatelier
en de binderij betrekken een geza
menlijke ruimte. Tenslotte hoopt het
Archief te profiteren van de aanwezige
hard- en software en de bestaande
bibliotheek-netwerken.
Noodzaak voor Gemeentearchief
Profiteren is een goed woord in dit ver-
band, want dat is het wat het Gemeen
tearchief in dit nieuwe gebouw zal doen.
Nu trekt het Gemeentearchief dage
lijks zo'n 16 bezoekers; de Stads
bibliotheek telt er gemiddeld 1.650
op een dag. In de toekomst hoopt men
dat dit aantal zal oplopen tot minstens
2.300 per dag. Voor het archiefbezoek
zal het nieuwe gebouw zeker drem
pelverlagend werken. Volgens Dinge
mans is dit voor het Gemeente-archief
ook pure noodzaak. Met 16,3 bezoe
kers per dag maak je weinig indruk op
je portefeuillehouders. Wil men in de
toekomst overleven, dan zal men
moeten veranderen en meeliften met
andere informatieaanbieders. De
bibliotheek is dan geen slechte part
ner: de bezoekersaantallen liggen er
aanzienlijk hoger dan bij archiefinstel
lingen; een publieksvriendelijke en
klantgerichte benadering is hier al
veel langer bon ton en de bibliotheek
automatisering tenslotte biedt inte
ressante aanknopingspunten voor
archieven.
Slimme indeling
Aan de hand van de bestektekeningen
schetst Dingemans een helder beeld
van de indeling van het nieuwe ge
bouw. Het is als of het gebouw er al
staat. Dienstverkeer en publiek ver-
Maquette van het toekomstige archief- en bibliotheekgebouw. Architect Jo Coenen ontwierp tevens het
Nederlands Architectuur Instituut in Rotterdam
de twee studiezalen van het Gemeente
archief die men samen deelt met de Af
deling 900 - Limburg van de Stadsbi
bliotheek. In de studiezaal originelen
kunnen de kostbare boeken van de
Stadsbibliotheek en de originele archi
valia van het Gemeentearchief worden
geraadpleegd. Dit wordt een kleine
ruimte met slechts 15 zitplaatsen. Het
streven is namelijk om zo veel moge
lijk informatie in de vorm van zelfbe
diening aan te bieden. De begeleiding
en het toezicht in deze studiezaal be-
genealogische bronnen, de bouwver
gunningen, de Atlas en de foto's van
het Gemeentearchief bekijken. Dit
alles in de vorm van microfiches, mi
crofilms, video's, kopieën en in gedigi
taliseerde vorm. Deze studiezaal om
schrijft Dingemans als een historische
supermarkt, waar men vrijelijk kan
snuffelen, bladeren en zelf reproduc
ties kan maken. Microfiche-readers,
computers met Internetaansluitingen
en CD-Roms bepalen hier het beeld.
Een archief- én een bibliotheekmede
werker bieden er samen toezicht en
begeleiding. Deze studiezaal profiteert
van de ruimere openingstijden van de
bibliotheek. In de daluren zal de balie
worden bezet door een bibliotheekme
dewerker of een archiefmedewerker.
keer zijn strikt gescheiden. Bezoekers
hebben op geen enkele wijze toegang
tot de depots. Opvallend is hoeveel
aandacht aan de beveiliging is ge
schonken. Reeds bij de ingang pas
seert de bezoeker een electronisch
poortje. Niet alleen de depots en de
studiezalen zijn hierdoor beveiligd,
maar ook het leescafé op de eerste ver
dieping, waar een bezoeker een boek
uit de handbibliotheek op zijn gemak
kan raadplegen.
Op de vierde verdieping bevinden zich
rust bij een archiefambtenaar. Volgens
Dingemans is dit bij het gebruik van
originelen een van de belangrijkste
taken van het archief.
Zelfbediening
De meeste ruimte neemt dan ook de
studiezaal zelfbediening in beslag.
Daar kan men o.a. de Limburg-docu-
mentatie en de kranten van de Stads
bibliotheek en de veel geraadpleegde
Digitale informatie
Het concept van deze historische -
supermarkt is ingegeven door ontwik
kelingen op het gebied van de raad
pleging. Dingemans trekt verregaande
conclusies uit het feit dat de raadple
ging van papier afneemt, die van mi
crofilms zich stabiliseert en die van ge
digitaliseerde bestanden flink aan het
toenemen is. Hij legt de nadruk op
het aanbieden van digitale bestanden.
De belangrijkste bestanden worden
100/2 februari 1997
